PL125314B1 - Process for preparing novel derivatives of pyridine and pyrimidine - Google Patents

Description

Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych pirydyny i pirymidyny oraz ich soli addycyjnych z kwasami. Zwiazki wytwa¬ rzane sposobem wedlug wynalazku maja dzialanie przeciwzapalne oraz immunoregulacyjne.Znanych jest szereg zwiazków o dzialaniu prze¬ ciwzapalnym, takich jak przykladowo kortykoste- roidy, fenylobutazon (zwiazek o nazwie 4-butylo- -l,2-dwufenylo-3,5-pirazolidynodion), indomethacin (zwiazek o nazwie kwas l-/p-chlorobenzoilo/-5- metoksy-2-metylindolo-3-octowy), piroxicam i inne dwutlenki benzotiazyny (Lombardino, opis paten¬ towy Stanów Zjednoczonych nr 3591584), 2-keto- -2,3-dwuhydrobenzofuran-3-karboksamid (Kadin, opis patentowy Stanów Zjednoczonych nr 3676463) oraz podstawione dwuaryloimidazole (Lombardino, opis patentowy Stanów Zjednoczonych nr 3707475).Ze wzgledu na swe wlasciwosci zwiazki te sa cennymi srodkami terapeutycznymi w leczeniu ar- tretyzmu oraz innych stanów zapalnych. Stany ta¬ kie leczono równiez podajac srodki immunoregula¬ cyjne, takie jak Levamisole opisany w Arthritis and Rheumatiam, 20, 1445 (1977) lub Lancet, 1, 393 (1976).Majac na celu znalezienie nowych, doskonalszych srodków terapeutycznych do leczenia stanów za¬ palnych tego rodzaju, stwierdzono obecnie, ze zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku przejawiaja zarówno dzialanie przeciwzapalne lub regulujace reakcje immunologiczne u ssaków, a w wielu przypadkach wykazuja dzialanie obu ty¬ pów.Poniewaz dzialania takie sa wzajemnie uzupelnia¬ jace zwiazki o obu typach dzialania maja szcze- & gólne znaczenie przy leczeniu artretyzmu reuma¬ tycznego i innych stanów, w których pozadane jest zarówno likwidacja zapalenia oraz regulacja reakcji immunologicznych.Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie no- 10 we pochodne: pirydyny i prymidyny podstawione w pozycji 4 tioeterem oraz lancuchem bocznym z grupa hydroksylowa, ich pochodne metyloeterowe oraz ich estrowe pochodne, w których w ugrupo¬ waniach estrowych zwiazane sa kwasy karboksy- 15 lowe jak równiez sole addycyjne tych alkoholi, e- terów i estrów z kwasami dopuszczalnymi pod wzgledem farmaceutycznym. Izomeryczna 3-/2-hy- droksyetylotiometylo/-pirydyna znana jest z litera¬ tury, Vejdelek i inni, Chem, Listy, 47, 49 (1953), 20 porównaj Chem. Abstr., 49, 336f (1955), jednakze brak jest dotychczas informacji o farmakologicz¬ nych wlasnosciach tego zwiazku.Nieoczekiwanie stwierdzono, ze zwiazki wytwa¬ rzane sposobem wedlug wynalazku, nowe pochod- 25 ne pirydyny i pirymidyny oraz ich sole addacyjne z dopuszczalnymi pod wzgledem farmaceutycznym kwasami sa przydatne w zastosowaniach terapeu¬ tycznych jako srodki przeciwzapalne lub regula¬ tory odczynów immunologicznych. Szczególnie ko- 30 rzystne dzialanie przejawiaja te zwiazki przy le- 125 3143 125 314 4 czeniu artretyzmu reumatycznego, gdzie dotychczas stosowano niezalezne srodki przeciwzapalne oraz ifnpimoregutócyjii^.] BudoWe^ zwiazków wytwarzanych sposobem we- ó£ug wynalazku okresla wzór ogólny A-/CH2/n- 5 -$-XfQR^t w , którym A oznacza grupe 4-pirydy- lowa. lub -grupe* 4-tóryrnidylowa, n oznacza liczbe calkowita ó warSRSci równej 1 lub 2, Y oznacza grupe etylenowa /-CHaCH2-/, grupe propylenowa /-CH2-CH2-CH2-/, grupe etylenowa podstawiona co 10 najwyzej dwoma grupami metylowymi i co naj¬ wyzej jedna grupa fenylpwa (przykladowo grupy o wzorach: CH3 I 15 -CH2-C- -CH-CH2-, I CH, -CH2-CH-, I CH3 -CH-CH2-, -CH2-CH-, I I CgH5 CgH5 -CH-CH-, I I CH3 CH3 -CH-CH-, I I CH3C0H5 CH3 -CH—CH-, 1 I 20 CgHs CH3 CH3 CH3 I I CH2-C-, -CH-C- II 25 CgHs CHg grupe o wzorze 3, w którym X oznacza grupe nitrowa lub grupe metoksylowa, grupe o wzorze: 30 35 40 -CH2-CH- I CH2OH lub grupe o-fenylenowa o wzorze 4, zas Ri ozna¬ cza atom wodoru, grupe metylowa, grupe benzo- ilowa lub grupe alkanoilowa o 2—5 atomach we¬ gla (przykladowo grupy o wzorach: CH3CO-, CH3CH2CO-, CH3-CH-CO- J CH3 CH3CH2CH2CH2CO-, CH3CHCH2CH2CO- i tym po- •I CH3 dobne), * przy czym gdy Y oznacza grupe o wzorze -CH2-CH^ to Ri oznacza atom wodoru a gdy I 45 CH2OH Rx oznacza grupe metylowa to Y oznacza grupe inna niz grupa propylenowa. Budowe zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku okre¬ slona powyzszym wzorem ogólnym, w których pod- 50 stawnik A oznacza grupe 4-pirydylowa ilustruje blizej wzór ogólny 1, zas zwiazków, w których podstawnik A oznacza grupe 4-pirymidylowa ilu¬ struje blizej wzór ogólny 2, a symbole wystepu¬ jace we wzorach 1 i 2 maja okreslone wyzej zna- 55 czenie. Sposobem Wedlug wynalazku wytwarza sie równiez sole addycyjne z kwasami zwiazków o bu¬ dowie okreslonej powyzej.Do grupy korzystnych zwiazków zalicza sie te sposród zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug 60 wynalazku, w których podstawnik Y oznacza gru¬ pe o-fenylenowa, etylenowa, grupe o wzorze: -CH2-CH-, -CH-CH-, oraz -CH2-CH- II .1 CH3 CH3CH3 CHscOH 65 zwlaszcza w postaci alkoholu lub estru octanowe¬ go (to znaczy Ri oznacza korzystnie atom wodoru lub grupe acetylowa).Najkorzystniejszym sposród wytwarzanych spo¬ sobów wedlug wynalazku zwiazków, ze wzgledu na wyjatkowo; korzystne dzialanie zarówno jako srodek przeciwzapalny jak i immunoregulacyjny jest 4-/2-hydroksyetylotiometylo/carydyna (w .posta¬ ci wolnej zasady), która powstaje równiez in vivo jako produkt metaboliczny estru octanowego.Dzialanie przeciwzapalne badano i potwierdzano w próbie badania obrzeków lap szczurów, w którym mierzy sie zdolnosc podanej doustnie dawki zwiaz¬ ku badanego do wywolania reakcji hamujacej stan zapalny. Wlasnosci immunoregulacyjne ustalono w postiepowaniu opartym na sledzeniu zdolnosci do formowania rozety erytrocytów przez myszy z u- sunietym gruczolem grasicy. Testy te opisano bar¬ dziej- szczególowo ponizej.Wytwarzane sposobem wedlug wynalazku po¬ chodne pirydyny i pirymidyny nadaja sie do sto¬ sowania w kompozycjach farmaceutycznych przy¬ datnych w terapii jako srodki przeciwzapalne oraz immunoregulacyjne.Nowe pochodne pirydyny i pirymidyny o wzo¬ rze 1 i 2, otrzymuje sie sposobem, który wedlug wynalazku polega na tym, ze zwiazek o wzorze A /CH2/11Z1 poddaje sie reakcji ze zwiazkiem o wzorze Z2YORi, przy czym w powyzszych wzorach A, Y i Ri maja wyzej podane znaczenie a jeden z pod¬ stawników Z1 i Z2 oznacza atom chlorowca, zas drugi z nich oznacza grupe SH, z tym warunkiem, ze gdy Y oznacza grupe o-fenylenowa to Z1 ozna¬ cza atom chlorowca zas Z2 oznacza grupe SH, a nastepnie w przypadku gdy w wytworzonym zwiaz¬ ku Ri oznacza atom wodoru, zwiazek ten ewentu¬ alnie poddaje sie reakcji alkilowania lub acetylo- wania z wytworzeniem zwiazku finalnego w którym • podstawnik Rx ma znaczenie inne niz atom wodo¬ ru, a zwiazki wytworzone w postaci wolnej zasady ewentualnie przeksztalca sie w addycyjna sól z kwasem.Korzystnie sposobem wedlug wynalazku wytwa¬ rza sie zwiazek o wzorze 7, na drodze reakcji zwiazku o wzorze 9 ze zwiazkiem o wzorze ogól¬ nym Z2CH2CH2OH, przy czym we wzorach tych jeden z podstawników Z1 i Z2 oznacza atom chlo¬ rowca a drugi — grupe SH.Sposób wedlug wynalazku ilustruja reakcje 1—13, na zalaczonych rysunkach.Sposób wedlug wynalazku opiera sie na reakcji wymiany atomu chlorowca w halogenku organicz¬ nym na organiczna reszte tio. Reakcje ulatwia sie przez uzycie równowaznika mocnej zasady w celu* przeksztalcenia merkaptanu w sól anionowa, bar¬ dziej efektywna w realizowaniu konwersji halo¬ genku organicznego do tioeteru. W przypadku sto¬ sowania soli kwasowej reszty pirydyny, przyklado¬ wo chlorowodorku chlorku 4-pikolilu, jako jedne¬ go z reagentów stosuje sie dodatkowa ilosc kom¬ pensacyjna zasady.Do prowadzenia tej reakcji jest wiele odpowied¬ nich rozpuszczalników, bowiem jedynymi wyma¬ ganiami sa warunki aby rozpuszczalnik byl inert- ny w stosunku do reagentów i produktów oraz5 aby reagenty byly w pewnym stopniu rozpusz¬ czalne. Na ogól wodne i polarne organicznie roz¬ puszczalniki stanowia odpowiednie srodowisko do prowadzenia omawianej reakcji wymiany.Do rozpuszczalników takich zalicza sie alkohole o 1—5 atomach wegla, ketony o 3—6 atomach we¬ gla, formamidy o 1—3 atomach wegla, acetamidy o 2—4 atomach wegla, acetoazotan i dwumetylosul- fotlenek. Korzystnie stosuje sie rozpuszczalnik mniej kwasny niz merkaptan, co ulatwia tworzenie tio- amionii. Temperatura nie ma decydujacego znacze¬ nia dla przebiegu omawianej reakcji i dopuszczalne jest stosowanie temperatury w granicach 0—120°C, korzystnie 10—75°C, najkorzystniej temperatury o- toczenia. Stosuje sie temperature dostatecznie wyso¬ ka dla zapewnienia dostatecznej szybkosci reakcji i równoczesnie dostatecznie niska dla unikniecia niepozadanego rozkladu reagentów lub produktu.Jak powszechnie wiadomo szybkosc reakcji zalez¬ na jest od charakteru chemicznego halogenku or¬ ganicznego (szybkosc: I Br Cl), struktury za¬ równo halogenku jak i merkaptanu oraz zastoso¬ wanego rozpuszczalnika. Czas trwania reakcji po¬ winien byc dostatecznie dlugi aby reakcja zeszla niemal do konca, przykladowo konwersja 95% w przypadku uzycia równomolowych ilosci halo¬ genku i merkaptanu, celem osiagniecia maksy¬ malnej wydajnosci i przykladowo powinien wynosic od 1 godziny do kilku godzin.Reakcje omawianego typu sledzic mozna z latwos- <3ia metoda chromatografii cienkowarstwowej, sto¬ sujac dowolna sposród szeregu dostepnych na ryn¬ ku plytek pokrytych zelem krzemionkowym z do7 -latkiem indykatora ultrafioletowego. Odpowiednimi ^eluentami sa mieszaniny chloroformu i metanolu o stosunku tych skladników zmiennym i uzalez¬ nionym od polamosci produktu reakcji, zgodnie z powszechna praktyka w tej dziedzinie, i Dla wiekszosci reakcji omawianego typu odpo¬ wiednie sa eluenty o skladzie 9 czesci chlorofor¬ mu na 1 czesc metanolu. W przypadku bardziej polarnych zwiazków stosuje sie eluenty o zwiek¬ szonej zawartosci metanolu (przykladowo 4 czesci chloroformu na • 1 czesc metanolu). Czesto do elu- a entu wprowadza sie korzystnie' do 5% kwasu oc¬ towego, zwlaszcza gdy badaniu chromatograficzne¬ mu poddaje sie sole addycyjne z kwasami. '.Stosowac równiez mozna eluenty z dodatkiem octanu etylu, innych alkoholi, przykladowo buta¬ nolu, jak równiez wody. W miare postepu reakcji 5° wywiazuje sie równowazna ilosc mocnego kwasu neutralizujacego wprowadzona do mieszaniny re<- -akcyjnej zasade. Z tego wzgledu zaawansowanie reakcji okreslac mozna sledzac wartosc pH mie¬ szaninyreakcyjnej. 55 Przeksztalcenie alkoholu wytworzonego sposo¬ bem wedlug wynalazku w pochodna metyloeterowa prowadzi sie poddajac halogenki metylu,, korzyst¬ nie jodek metylu z uwagi na jego wyjatkowa re¬ aktywnosc, lub siarczan dwumetylu reakcji z wy- 60 tworzona wczesniej sola metalu ziem alkalicznych i wytworzonego alkoholu, w srodowisku inentnego rozpuszczalnika aprotycznego takiego jak weglo¬ wodór, taki jak toluen lub metylocykloheksan, eter taka jak tetrahydrofuran lub. dwumetoksyetan, badz 65 314 6 inny rozpuszczalnik inertny taki jak dwumetylo- formamid.Temperature reakcji utrzymuje sie zazwyczaj w granicach 0-^100°C. Temperatura nie ma jednak 5 decydujacego znaczenia i zwykle stosuje sie tem¬ perature pokojowa. Przebieg reakcji sledzi sie me¬ toda chromatografii cienkowarstwowej, lub z rów¬ nym powodzeniem--metoda rejestracji wartosci pH mieszaniny reakcyjnej, jak podano wyzej przy !0 omawianiu reakcji halogenków organicznych i mer- kaptanów.Reakcje acylowania.alkoholu wytworzonego spo¬ sobem wedlug wynalazku prowadzi sie w dowol¬ ny sposród rozlicznych mozliwych sposobów. Naj- 15 bardziej bezposrednia metoda polega na tym, ze prowadzi sie reakcje alkoholu pirydynowego w po¬ staci wolnej zasady z chlorkiem kwasowym lub bezwodnikiem kwasowym. \ Gdy jest to pozadane dodaje sie dodatkowa ilosc 20 zasady (nieorganicznej lub aminy trzeciorzedowej).Alternatywnie, kwasowa sól alkoholu pirydynowe-* go acyluje sie takimi" samymi reagentami w obec¬ nosci równowaznej lub nadmiarowej ilosci zasady.Analogiczny sposób polega na tym, ze kwas pod¬ daje sie reakcji z chloromrówczanem w obecnos¬ ci równowaznej ilosci ,aminy trzeciorzedowej, ta- # kiej jak trójetyloamina, N-metylomorfolina, dwu- metyloandlana, N-metylopiperydyna i tym podobT nych, z wytworzeniem bezwodnika mieszanego, któ¬ ry nastepnie poddaje sie reakcji z alkoholem pi¬ rydynowym.Reakcje acylowania tego rodzaju prowadzi sie w srodowisku rozpuszczalnika, którym moze byc bezwodnik bioracy udzial w reakcji lub dowolny rozpuszczalnik aprotyczny i inertny w stosunku do reagentów i produktów reakcji, przykladowo chlorowcowane weglowodory, takie jak chlorek metylenu, dwumetyloformamid, dwumetyloaceta- mid, etery takie jak tetrahydrofuran, 1,2-dwume- toksyetan i tym podobne.Zwiazki wyjsciowe stosowane w sposobie we¬ dlug wynalazku znane sa z literatury i sa dostep¬ ne na rynku. Alifatyczne merkaptany wytwarza sie z odpowiednich halogenków, na drodze reak¬ cji tych i halogenków z tiomocznikiem, z wytworze¬ niem soli izotiouroniiowychy które poddaje sie hy¬ drolizie w srodowisku zasadowym (porównaj przy¬ klad XI i XII ponizej), na drodze reakcji organie cznych halogenków z siarkowodorem lub kwasnym siarczkiem metalu alkalicznego (jak merkaptoace- ton, Hromafcka i inni, Monatsh., 78, 32 (1948)), badz na drodze hydrolizy estrów tiolowych (jak mer¬ kaptan 2-metoksyetylowy, 2-merkapto-propanol-l, a-merkapto-a-fenyloaceton, Chapman i inni, J.Chem. Soc., 579 (1950), Sjoberg, Ber., 75, 13 (1942), von Wacek i inni, Ber., 75, 1353 (1942)), zas je¬ dyny merkaptan aromatyczny stosowany w sposo¬ bie wedlug wynalazku jako ^zwiazek wyjsciowy — 2-merkapto-fenol ~ dostepny jest jako produkt handlowy. Halogenki organiczne stosowane w spo¬ sobie wedlug wynalazku równiez jako zwiazki wyj¬ sciowe sa zazwyczaj znane z literatury i na ogól dostepne na rynku. Do typowych metod wytwa¬ rzania pozadanych halogenków zalicza sie: bezpo¬ srednie chlorowcowanie, dzialanie halogenkami wo-7 dom lub fosforu (III) na alkohole, lub addycja chlorowcowodorów do wiazania epoksydowego.Dopuszczalne pod wzgledem farmaceutycznym sole addycyjne z kwasami nowych pochodnych pi¬ rydyny i pirymidyny wytwarza sie w sposobie wedlug wynalazku kontaktujac odpowiednia wolna zasade z wlasciwym kwasem nieorganicznym lub organicznym w srodowisku wodnym lub w srodo¬ wisku dowolnego rozpuszczalnika organicznego.Wytworzona sól wyodrebnia sie przez wytracenie lub odparowanie rozpuszczalnika.Sposobem wedlug wynalazku wytwarza sie mie¬ dzy innymi takie addycyjne sole z dopuszczalnymi pod wzgledem farmaceutycznym kwasami, które otrzymuje sie dzialajac na wolna zasade nastepuja¬ cymi kwasami: solnym, bromowodorowym, azoto¬ wym, fosforowym, siarkowym, benzenosulfonowym, cytrynowym, laurylosulfonowym, fumarowym, szczawiowym, maleinowym, metanosulfonowym, wi¬ nowym, p-toluenosulfonowym, bursztynowym i tym podobnymi.W przypadku kwasów wieiozasadowych, wytwo¬ rzona sól addycyjna zawierac moze wiecej niz je¬ den mol wolnej zasady na mol takiego kwasu.Za korzystne uwaza sie jednak te sole addycyjne, w których stosunek molowy zasady do kwasu wy¬ nosi 1 :1. Za szczególnie korzystna sól wytwarza¬ na sposobem wedlug wynalazku uwaza sie dwu- wodorofosforan 4-/2-hydroksyetylotiometylo/-piry- dyniowy o wzorze 5, który krystalizuje z latwos¬ cia i latwo moze byc oczyszczony, ma doskonala rozpuszczalnosc w wodzie, co gwarantuje latwosc przyswajania przez zywe organizmy.Jak wspomniano wyzej dzialanie immunoregu- lacyjne zwiazków wytwarzanych sposobem we¬ dlug wynalazku potwierdza sie przeprowadzajac próbe rozety E (erytrocytów) na myszach.U myszy konieczna jest obecnosc grasicy dla pelnej prawidlowosci tworzenia rozety z erytrocy¬ tów owiec (porównaj, przykladowo Bach i Dar- denne, Immunol., 25, 353 (1973)). W omówionym tescie bada sie zdolnosc leku do odbudowy wra¬ zliwych na azathioprin (zwiazek o wzorze 6-[/l-me- tylo-4-nitroimidazolilo-5/-tio]-puryna) komórek od¬ powiedzialnych za tworzenie rozety u doroslych myszy z usunietym gruczolem grasicy, do poziomu wystepujacego u zdrowych, normalnych zwierzat.Dokladniej, tworzenie rozety badane jest na my¬ szach odmiany CD-1, z gruczolem grasicy usunie¬ tym w wieku 4 tygodni i co najmniej 14 dni przed przeprowadzeniem badan (myszy ATX).Myszom tym podaje sie doustnie roztwór solan¬ kowy lub badany lek. W 16 godzin pózniej przygo¬ towuje sie zawiesiny pojedynczych komórek w zbalansowanym roztworze soli Hanksa (HBSS), z polaczonych sledzili trzech myszy. Do kazdego po¬ jemnika wprowadza sie 0,1 ml limfocytów (ste¬ zenie 6 X 107/ml) w HBSS i 0,1 ml HBSS lub 0,1 ml roztworu azathioprin w HBSS o stezeniu 40 /4g/ml.Po okresie 90 minutowej inkubacji w tempera¬ turze 37°C komórki przemywa sie dwoma porcja¬ mi pó 5 ml HBSS, doprowadza sie ponownie do objetosci 0,2 ml i dodaje sie 0,2 ml czerwonych krwinek owiec (erytrocytów) w stezeniu 1,2 X 108 5 314 8 krwinek/ml. Nastepnie odpipetowuje sie próbki ul na szkielka hemaglutynacyjne i oblicza sie ilosc utworzonych rozet i okresla sie zdolnosc badanych zwiazków do odbudowy ilosci wrazliwych na aza- 5 thioprin komórek odpowiedzialnych za formowa¬ nie rozety do poziomu normalnego lub wyzszego od normalnego. U normalnych myszy stwierdza sie wrazliwosc na azathioprin równa 42%±12%.Analogiczna wartosc dla doroslych myszy z usu- 10 nietym gruczolem grasicy wynosi 3%-3%. Zdolnosc zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wyna¬ lazku do odbudowy wrazliwych na azathioprin ko¬ mórek odpowiedzialnych za tworzenie rozety, przy róznych dawkach badanych zwiazków wprowadza- 15 nych do organizmów droga doustna wyrazonych w mg/kg to znaczy mg badanego zwiazku (kg ma- * sy ciala myszy, podana jest w tablicy 1.Im wyzsza wartosc procentowa i nizsza wiel¬ kosc dawki skutecznej tym bardziej aktywny jest 20 badany zwiazek jako srodek immunoregulacyjny.W tak prowadzonej próbie 4-/2-hydroksyetylotio- metylo/pirymidyna wykazuje zdolnosc 38P/o do od¬ budowy zdolnosci tworzenia rozety przy dawce równej 1 mg/kg. 25 Tablica 1 Dzialanie immunoregulacyjne Badanie aktywnosci pochodnych pirymidyny o wzo¬ rze 1 metoda prowadzenia próby rozety E na my- 30 szach (zwiazki podawane doustnie w dawce 1 mg/kg) Znaczenie symboli we wzorze ogólnym 1 Y 1 -CH2-CH2- -CH-CH- 1 1 CH3CH3 -CH2-CH- CH2OH grupa 0 wzo- I rze 4 -CH-CH2- CH3 -CH-CH2- 1 C6H5 -CH2-CH- CH3 -CH2-CH- C6H5 grupa 0 wzo- rze 6 • R1 2 H H H H H H H H H • n 3 Procento¬ wa zawar¬ tosc komó¬ rek odpo¬ wiedzial¬ nych za tworzenie rozety E 4 50, 43a* 63 57 59 40 33 56 8, 39a, c 43125 314 10 c.d. tablicy 1 1 1 1 3 grupa o wzo¬ rze 7 -CH-CH- 1 1 CH3C6H5 CH3 -CH2-C- CH3 -CH2CH2CH2- -CH2CH2- -CH2CH2- -CH2CH2- H H H H CH3 CCH3 1 O H Grupa kontrolna (myszy z tym gruczolem grasicy) 2 1 1 1 1 l 1 1 2 usunie- 4 ¦ 1 40 33 39 36 33 40 50 0-^3 .. m 10 15 20 a) dwa niezalezne wyniki uzyskane w odrebnych próbach b) 60, 58 przy dawce 0,3 mg/kg, 42, 58 przy dawce 0,3 mg/kg, 42, 51 przy dawce 0,1 mg/kg, 21, 33 przy dawce 0,03 mg/kg, 16 przy dawce 0,01 mg/kg c) 50 przy dawce 10 mg/kg Jak podano wyzej dzialanie przeciwzapalne zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wyna¬ lazku okresla sie stosujac próbe standardowa na opuchlizne lapy szczura wywolana preparatem Car- rageenin opisana przez C. A. Winter i innych w Proc. Soc. Exp. Biol., 111, 544 (1962).W próbie tej dzialanie przeciwzapalne ustala sie jako zahamowanie powstawania opuchliny tylnej lapy szczura bialego plci meskiej o masie 150— —190 g wywolywanej przez wstrzykniecie pod¬ skórnie w spodnia czesc stopy ustalonej dawki preparatu Garrengeeoin (Galaktan otrzymany przez ekstrakcje roslin morskich Rhodophyoeac).Wstrzykuje sie 0,5 ml 1% zawiesiny wodnej preparatu Carrengeenin 1 godzine po podaniu do¬ ustnym badanego zwiazku. Powstanie obrzeku o- cenia sie w trzy godziny po wstrzyknieciu prepa¬ ratu Carrengeenin, na podstawie pomiaru objet¬ osci lapy, w która wstrzyknieto substancje wy¬ wolujaca obrzek, w momencie wstrzykniecia oraz w trzy godziny pózniej.Zwiekszenie objetosci lapy w trzy godziny po wstrzyknieciu jest nastepstwem indywidualnej re^, akcji. Badany zwiazek uznaje sie za aktywny, jezeli reakcja grupy zwierzat (6 szczurów w gru¬ pie) poddanych dzialaniu badanego zwiazku i re¬ akcja grupy kontrolnej, w której zwierzetom po¬ dano jedynie nosnik badanego leku okazuje sie istotna w porównaniu z wynikami otrzymanymi z zastosowaniem zwiazków standardowych, takich jak kwas acetylosalicylowy w dawce 100 mg/kg lub fenylobutazon w dawce 33 mg/kg, przy czym,* obie dawki zwiazków standardowych okreslone sa jako dawki doustne.Aktywnosc badanych w ten sposób zwiazków okresla sie zatem jako % zahamowania obrzeku przy danej dawce doustnej. Zdolnosc badanych zwiazków do hamowania obrzeku przy róznych dawkach doustnych, wyrazonych w mg/kg, to znaczy w mg leku/kg masy ciala szczura, zebrano w tablicy 2. Im wyzszy % zahamowania obrzeku i nizsza dawka tym aktywniejszy jest badany, zwiazek. W tak przeprowadzonej próbie 4-/2-hy- droksyetylotiometylo/pirymidyna wykazuje ll°/o za¬ hamowania obrzeku przy dawce 33 mg/kg.Tablica 2 Badanie aktywnosci pochodnych pirydyny o wzo¬ rze 1 metoda prowadzenia . standardowej próby na opuchlizne lap szczurów (zwiazki podawane doustnie w dawce 33 mg/kg) 25 30 35 40 45 50 55 Znaczenie symboli we wzorze ogólnym 1 Y -CH2-CH2 -CH2-CH- 1 CH2OH CH-CH2- 1 CH3 CH2-CH- 1 | CH3 R1 H H H H n 1 1 1 1 Procent za-i hamowania opuchlizny 52a 17 20' 5 a) 29 przy dawce 10 mg/kg, 16 przy dawce 3,3 mg/kg Aktywnosc 4-/2-hydroksyetylotiometylo/pirydyny (wzór 1, Y oznacza grupe -CH2-CH2, Ri oznacza atom wodoru) wyznaczona w przeprowadzonych próbach okreslajacych dzialanie immunoregulacyj- ne i przeciwzapalne (porównaj tablica 1 i tablica 2) jest wyrózniajaca.Zwiazek ten ponadto nie inhibituje syntezy pro- staglandy w komórkach MC5-5 in vitro (IC50 100 jum) i wobec tego nie przejawia szkodliwego dzia¬ lania ubocznego, cechujacego wiele innych nie- steroidalnych leków przeciwzapalnych (NSAI). 4-/ /2-hydroksyetylotiometylo/-pirydyna odróznia sie zdecydowanie od klasycznych niesteroidalnych le¬ ków przeciwzapalnych (NSAI), co przejawia sie dodatkowo w braku aktywnosci okreslanej meto¬ da badania rumienia plonicopodobnego wywoly¬ wanego swiatlem nadfioletowym, przy dawce 33 mg/kg podawanej doustnie, w której indometha- cin, fenylobutazon i inne niesteroidalne leki prze¬ ciwzapalne powoduja zdecydowane stlumienie ru¬ mienia. 4-/2-hydroksyetylotiometylo/-pirydyna, w porów¬ nywalnej dawce gwarantuje ochrone przed poliar- tretyzmem, to znaczy zapaleniem wielostawowym wywolywanym wstrzyknieciem adjuwanta Freun- da szczurom odmianyWistar-Lewis. Aktywnosc te¬ go zwiazku wyznaczana w omówionym badaniu obserwuje sie przy dawkach w zakresie od 3,3 do125 314 U 33 mg/kg, zas dawka ED50 wynosi dla tego zwiaz¬ ku okolo 33 mg/kg.Dzialanie praeciwartretyczne tego zwiazku jest selektywne w stosunku do powolnego nawrotu choroby, wtórnej reakcji wywolanej komórkami tamfcridalnymi (rozszerzenia choroby na stope, w . która nie wstrzykiwano adjuwanta Freunda), nie jest natomiast skuteczne w stosunku do gwaltow¬ nego nawrotu choroby, ostrego zapalenia stopy, w która wstrzyknieto adjuwant Freunda wyste¬ pujacego w 4 lub 16 dnia Zwiazek ten nie ma wplywu na wystepowanie ubytku wagi spowodo¬ wanego choroba wywolana przez adjuwant. Pi- roxicam i fenylobutazon, sa skuteczne w tlumie¬ niu zarówno reakcji pierwotnej i wtórnej oraz czesciowym ograniczeniu ubytku wagi. Takie dzia¬ lanie 4-/2-hydroksyetylotiometylo/-pirydyny rów¬ niez odróznia ja od klasycznych niesteroidalnych srodków przeciwzapalnych.Cztery dzienne dawki 4-/2-hydroksyetylotiome- tylo/-pirydyny równe 33 mg/kg pozostaja bez wplywu na reakcje immunologiczna myszy na czer¬ wone krwinki myszy. W tych samych warunkach leki iinmunotlumiace, methotrexatel (zwiazek o na¬ zwie kwas L-/+/-N-[p-[/2,4-dwuamkiopterydynylo/ metylo)metyloamino]-benzoilo]-glutamowy cyklo- fosfamid, azathioprin i 6-merkaptopuryna dzialaja wyraznie hamujaco. 4-/2-hydroksyetylotiometylo/pirydyna przejawia brak dzialania wrzodotwórczego u szczurów w dawkach 100 mg/kg podawanych doustnie. Cho^ ciaz obserwuje sie lekka tendencje wrzodotwór- cza w przypadku preparatu Levamisole (zwiazek o naziwie L-/-/-z,3,5,6-tetrahydro-«-fenyloimidazo/ /24-b/tiazol/ w dawkach 100 mg/kg bez efektów statystycznie liczacych sie. Takie wlasnosci kon¬ trastuja z wlasnosciami fenylobutazonu, aspiryny ii preparatu indomethacin, które maja dzialanie wrsodotwdrcze przy doustnych dawkach, odpowie¬ dnio, 100, 50 i 10 mg/kg.Faktycznie 4-/2-hydoksyetylotiometylo/pirydyna jest mniej toksyczna niz preparat Levamisole w stosunku do myszy i szczurów. Dawka LD50 przy podawaniu doustnym wynosi w jej przypadku po¬ wyzej 1006 mg/kg dla myszy oraz dla szczurów.Zwiazek ten podawano doustnie w postaci kapsu¬ lek (bez innych dodatków) przez ezteraseie dni psom w dawkach 30 mg/kg/dzien, co nie spowo¬ dowalo zadnych zmian ogólnopatologicznych ani histofMtologieznyeh. Kie obserwowano równiez zadnych klinicznych zmian chemicznych, hemato¬ logicznych ani tez zmian w masie ciala.Nowe pochodne pirydyny i pirymidyny oraz ich sole addycyjne z kwasami dopuszczalnymi pod wzgledem farmaceutycznym, wytwarzane sposo¬ bem wedlug wynalazku sa przydatnymi srodkami terapeutycznymi o dzialaniu przeciwzapalnym oraz immunoregulacyjnym dla zwierzat cieplokrwistych.Polaczenie wlasnosci przeciwzapalnych oraz im- monoregtilacyjnych jest szczególnie cenne przy le¬ czeniu takich stanów jak zapalenie stawów i inne choroby zwiazane z niedoborem immunologicznym, któremu towarzyszy stan zapalny. A wiec zwiazki wytwarzam sposobem wedlug wynalazku lagodza fe6l, zmniejszaja opuchlizne zwiazana z takimi sta- 12 nami a równoczesnie reguluja reakcje immunolo¬ giczne organizmu, lagodzac niewlasciwosci immu¬ nologiczne lezace u podloza choroby poprzez u- trzymywanie wlasciwych reakcji immunologicz- 5 nych.Zlagodzenia stanów zapalnych (hamowania) i re¬ gulacje reakcji immunologicznych osiaga sie przy podawaniu nowych pochodnych pirydyny lub piry¬ midyny wytwarzanych sposobem wedlug wynalaz- 10 ku, lub ich dopuszczalnych pod wzgledem farma¬ ceutycznym addycyjnych soli z kwasami w ilosci wystarczajacej do zahamowania stanu zapalnego lub regulacji reakcji immunologicznych. Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku, podaje 15 sie osobnikowi, u którego wystepuje potrzeba poda¬ nia leków tego typu, typowymi metodami, doust¬ nie, poza jelitowo w ilosci od okolo 0,10 do okolo 50 mg/kg masy ciala chorego dziennie, korzystnie 0,10 do 10 mg/kg dziennie w pojedynczej dawce 2* lub dzielac te ilosc na kilka mniejszych dawek.Optymalna dawke powinna jednakze ustalic in¬ dywidualnie osoba odpowiedzialna za przebieg. le¬ czenia, poczatkowo podajac mniejsze dawki a na¬ stepnie zwiekszajac stopniowo dawke do osiagnie¬ sz cia dawki optymalnej. Wielkosc dawki optymalnej zmieniac sie bedzie zaleznie od szczególnego zwia¬ zku bedacego podstawa kuracji oraz od osoby pod¬ dawanej leczeniu.Zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalaz- *• ku stosowac mozna w postaci kompozycji farma¬ ceutycznych, zawierajacych zwiazek aktywny lub jego dopuszczalna pod wzgledem farmaceutycznym sól addycyjna z kwasami, w polaczeniu z rozpusz¬ czalnym pod wzgledem farmaceutycznym nosni- 35 kiem lub rozcienczalnikiem. Do odpowiednich dopuszczalnych pod wzgledem farmaceutycznym • nosników zalicza sie inertne stale wypelniacze lub rozpuszczalniki oraz sterylne roztwory wodne i organiczne. 4a Zwiazek aktywny bedzie zawarty w kompozy¬ cjach farmaceutycznych tego rodzaju w ilosci gwa¬ rantujacej pozadana dawke okreslona powyzej, w jednostce kompozycji. I tak, kompozycje przezna¬ czone do podawania. doustnego zawierac beda * zwiazki aktywne w polaczeniu z odpowiednim sta¬ lym lub cieklym nosnikiem lub rozcienczalnikiem, i beda miec postac kapsulek, tabletek, proszków, syropów, roatworów, zawiesin, i tym podobne. Ta¬ kie kompozycje farmaceutyczne zawieraja ewen- 50 tualnie dodatkowe skladniki takie jak substancje smakowe, srodki slodzace, substancje obojetne i tym podobne. Kompozycje przeznaczone do poda¬ wania pozajelitowego, zawieraja zwiazki aktywne w polaczeniu ze sterylnymi mediami wodnymi lub 5* organicznymi tworzac roztwory i zawiesiny do wstrzykiwania.Przykladowo moga to byc roztwory w oleju se¬ zamowym lub arachidowym, w wodnym roztworze gKkolu propylenowego, i w tym podobnych cie- •0 czach, jak równaefc roztwory wodne rozpuszczal¬ nych w wodase dopuszczalnych pod wzgledem far¬ maceutycznymi soli addacyjnych zwiazków wytwa¬ rzanych sposobem wedlug wynalazku z kwasami.Roztwory do wstrzykiwania przygotowane w taki 68 sposób podaje sie dozylnie, dootrzewnowo, pod-13 125 314 14 skórnie, domiesniowo, korzystnie dozylnie lub do¬ miesniowo.Przy leczeniu zlokalizowanych stanów zapalnych zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wynalazku stosuje sie zewnetrznie w postaci masci, kremów, past i tym podobnych preparatów, zgodnie z ogól¬ nie przyjeta praktyka farmaceutyczna.Ponizsze przyklady ilustruja blizej przedstawio¬ ny sposób wedlug wynalazku nie ograniczaja jed¬ nakze zakresu wynalazku.Przyklad I. 4-/2-hydroksyetylotiometylo/pi- rydyna (A) w atmosferze azotu, w 2,7 1 absolut¬ nego etanolu rozpuszczono 170,1 g (3,15 mole, 2,1 równowaznika) metanolami sodu i roztwór ozie¬ biono mieszajac w kapieli lodowej, a nastepnie dodano porcjami, w ciagu 15 minut 253,6 g stale¬ go 97% chlorowodorku chlorku 4-pikolilu (1,5 mo¬ la, 1 równowaznik).Z kolei wkroplono roztwór 128,9 g (1,65 mola) 2-merkaptoetanolu w 300 ml etanolu, w przecia¬ gu okolo 30 minut. Mieszanine reakcyjna pozo¬ stawiono do osiagniecia temperatury pokojowej i mieszano przez 21,5 godziny. Do mieszaniny reak¬ cyjnej dodano ziemi okrzemkowej i, po krótko¬ trwalym wymieszaniu calosc przesaczono. Osad po¬ zostawiony na saczku ponownie rozprowadzono na pulpe stosujac 2X1500 ml absolutnego etanolu, u- zyskane przesacze polaczono z poczatkowym prze¬ saczem i polaczone roztwory etanolowe odparowa¬ no do oleistej pozostalosci zawierajacej czastki sta¬ le (okolo 290 g).Uzyskany olej rozpuszczono w 1500 ml goracego chloroformu, roztwór zadano weglem aktywowa¬ nym, przesaczono, ponownie zatezono do oleistej pozostalosci i otrzymane 274 g oleju .oczyszczano chromatograficznie na kolumnie o srednicy 10 cm wypelnionej 1,5 kg zelu krzemionkowego stosujac chloroform jako eluent. Zebrano frakcje o objeto¬ sci okolo 3,5 litra.Frakcje 3—18 polaczono, zatezono do otrzyma¬ nia oleistej pozostalosci, otrzymany olej rozpro¬ wadzono okolo 1 litrem octanu etylu i odparowa¬ no otrzymujac stosunkowo czysta 4-/2-hydroksy- etylotiometylo/-pirydyne w ilosci 195,7 g. Widmo w podczerwieni (folia): 3,17, 3,51, 3,58, 6,27, 9,45 i 12,27 jum. Widmo protonowego rezonansu magne¬ tycznego (PNMR) ¦-, CDCI3/TMS: ó 8,63—8,42 (m, 2H), 7,38—7,18 (m, 1H), 3,73 (t, 2H), 3,72 (s, 2H), 2,98 (s, szeroki, 1H) oraz 2,63 (t, 2H) ppm. Pod wplywem stania otrzymany produkt ulegal powol¬ nej krystalizacji. Temperatura topnienia 47—48 °C.Dwuwodorofosforanowa sól wytworzono w na¬ stepujacy sposób. Wolna zasade w postaci swiezo przygotowanego oleju, w ilosci 195,7 g (1,16 mola) rozpuszczono w 488 ml octanu etylu i ochlo¬ dzono w kapieli lodowej. Do mieszanego roztwo¬ ru wolnej zasady wkroplono nastepnie w ciagu okolo 10 minut 488 ml wodnego 85,5% roztworu (132,5 g, 1,16 mola) kwasu fosforowego. Dwuwo¬ dorofosforanowa sól wytracala sie podczas doda¬ wania kwasu w postaci mieszaniny olej/cialo sta¬ le. Calkowita krystalicznosc produktu osiagnieto po wyjeciu papki z kapieli lodowej i dodaniu 6,87 ml metanolu i utrzymywaniu calosci w mie¬ szaniu. Przez odsaczenie otrzymano 274,5 g suro¬ wej soli dwuwodorofosforanowej.W wyniku rekrystalizacji z okolo 7 litrów ab¬ solutnego etanolu przeprowadzonej w ten sposób, 5 ze surowy produkt rozpuszczono na goraco, prze¬ saczono, otrzymany przesacz odparowano do obje¬ tosci okolo 5 litrów i ochlodzono, otrzymano 228,9 g oczyszczonego dwuwodorofosforanu 4-/2-hydroksy- etylotioinetylo/-pirydyniowego, o temperaturze top- 10 nienia równej 96,5—98,5 °C. Widmo podczerwieni (KBr): 3,00, 3,57, 6,12, 7,75, 9,44 /*m. Widmo pro¬ tonowego rezonansu magnetycznego PNMR (DMSO-d6/TMS): ó 8,73—8,33 (m, 6H, 4H wymiana z DzO), 7,53—7,25 (m, 2H), 3,80 (s, 2H), 3,55 (t, 15 2H) oraz 2,52 (t, 2H) ppm.Analiza elementarna dla C8HnNOS.H3P04: obliczono: C 35,96% H 5,28% N 5,24% P 11,59% znaleziono: C 35,61% H5,03% N5,08% P 11,71% Wolna zasade o wysokim stopniu czystosci, o 20 temperaturze topnienia 48—49 °C, odzyskano z soli fosforanowej przez rozpuszczenie soli w wodzie, zalkalizowanie otrzymanego roztworu wodorotlen¬ kiem sodu, wyekstrahowanie wolnej zasady do chloroformu i odparowanie roztworu chloroformo- 25 wego do sucha. ^ (B) W postepowaniu alternatywnym 11,9 g (0,152 mola) 2-merkaptoetanolu rozpuszczono w 138,5 ml absolutnego etanolu i oziebiono do temperatury 18 °C. Nastepnie dodano 15,7 g (0,291 mola) meta- 30 nolanu sodu, temperatura wzrosla do 38°C i otrzymano klarowny roztwór. Mieszanine reakcyj¬ na ochlodzono nieznacznie i utrzymujac calosc w temperaturze ponizej 30 °C dodano porcjami w cia¬ gu 10 minut 35 g (0,138 mola) bromowodorku 35 bromku 4-pikolilu.Nastepnie mieszanine ogrzano do temperatury wrzenia pod chlodnica zwrotna i utrzymywano w tej temperaturze przez 80 minut. Mieszanine reak¬ cyjna zatezono otrzymujac gesta mase, która na- 40 stepnie rozpuszczono w 140 ml wody i dwukrot¬ nie otrzymany wodny roztwór ekstrahowano 140 ml octanu etylu.Sól ulegala rozpuszczeniu w fazie wodnej w trakcie drugiej ekstrakcji. Polaczone ekstrakty w 45 octanie etylu reekstrahowano 150 ml IN roztwo¬ ru wodorotlenku sodu, wysuszono nad bezwod¬ nym siarczanem magnezu, przesaczono i zatezono do polowy objetosci. Roztwór utrzymywano w temperaturze 30—35 °C i dodano powoli 12,0 g 50 (0,122 mola) kwasu fosforowego wytracajac bezpo¬ srednio surowy produkt w postaci soli dwuwodo¬ rofosforanowej, która wyodrebniono przez odsa¬ czenie po godzinnym mieszaniu zakwaszonego roz¬ tworu. Surowa sól rekrystalizowano z absolutnym 55 etanolu otrzymujac 14,0 g oczyszczonego dwuwo¬ dorofosforanu 4-/2-hydroksyetylotiometylo/-pirydy- niowego.Przyklad II. 4-/3-hydroksy-2-butylotiomety- lo/pirydyna. 60 3,40 g (63 mole) metanolami sodu rozpuszczono w 30 ml absolutnego etanolu w atmosferze azotu a roztwór ochlodzono w kapieli lodowej. Do ochlodzo¬ nego roztworu dodano zawiesine 5,07 g (30 moli) chlorowodorku chlorku 4-pikolilu w okolo 30 ml ab- 85 solutnego alkoholu w ciagu 15 minut, po czym do15 125 314 16 mieszaniny dodano roztwór 3,19 g (30 mmoli) 3- -merkapto-butanolu-2 (wedlug Price i innych, J.Am. Chem. Soc., 75, 2396 (1953) w 6 ml absolut¬ nego etanolu w ciagu 5 minut. Mieszanine reak¬ cyjna ogrzano do temperatury pokojowej i mie¬ szano przez 14 godzin. Nastepnie mieszanine reak¬ cyjna przesaczono i pozostale czesci stale ekstra¬ howano dodatkowa porcje etanolu. Roztwory eta- nolowe polaczono i odparowano otrzymujac Olej z czesciami stalymi w ilosci 6,31 g.Pozostalosc te rozprowadzono chloroformem, od¬ saczono czesci stale i zatezono do oleistej pozo¬ stalosci. Otrzymany olej oczyszczano chromatogra¬ ficznie na 200 g zelu krzemionkowego stosujac chloroform jako eluent. Frakcje zawierajace pro¬ dukt zebrano i polaczono a nastepnie zatezono otrzymujac 5,03 g oleju. Olej ten rozpuszczono W okolo 50 ml octanu etylu, przesaczono przez war¬ stwe ziemi okrzemkowej i z uzyskanego przesaczu odparowano rozpuszczalnik otrzymujac oczyszczo¬ na 4-/3-hydroksy-2-butylotiometylo/-pirydyne w postaci oleju. Widmo w podczerwieni (folia): 3,08, 3,40, 3,45, 6,24, 7,08, 9,20, 12,27 ^m. Widmo ma¬ sowe: m/e (obliczone) 197, znalezione 197). Wid¬ mo protonowego rezonansu magnetycznego (CDC13/ /TMS): 8 8,57 (m, 2H), 7,30 (m, 2H), 3,85 (m, 1H), 3,76 (s, 2H), 3,12 (s, szerokie, 1H, wymiana z D20), 2,75 (m, 1H) oraz 1,20 (d, 6H).Analiza elementarna dla C1oH15NOS: obliczono: C 60,88% H 7,66% N 7,10% znaleziono: C 60,81% H 7,77% N 7,18% Przyklad III. 4-/2,3-dwuhydroksy-l-propylo- tiometylo/pirydyna. j 3,24 g (60 mmoli) metanolanu sodu rozpuszczo¬ no w 36 ml absolutnego etanolu w atmosferze a- zotu, po czym otrzymany roztwór ochlodzono w kapieli lodowej przy równoczesnym mieszaniu. Na¬ stepnie-kontynuujac chlodzenie, dodano do otrzy¬ manego roztworu, w ciagu pietnastu minut 5,07 g (30 mmoli) chlorowodorku chlorku 4-pikolilu w postaci papki w 35 ml absolutnego etanolu, po czym wkroplono w ciagu okolo 5 minut roztwór 3,24 g (30 mmoli) 3-merkap{o-propandiolu-l,2 w 6 ml absolutnego etanolu.Mieszanine reakcyjna pozostawiono do osiagnie¬ cia temperatury pokojowej i mieszano przez cala noc (16 godzin). Mieszanine reakcyjna sklarowano poprzez przesaczenie przez warstwe ziemi okrzem¬ kowej. Czesci nierozpuszczalne oraz ziemie okrzem¬ kowa ekstrahowano etanolem. Otrzymany przesacz oraz ekstrakt etanolowy polaczono i zatezono do oleistej pozostalosci otrzymujac 5,83 g oleju.W wyniku destylacji prózniowej otrzymano o- kolo 2,0 ml stosunkowo czystego produktu o*tem¬ peraturze wrzenia 230°C/0,3 mm, zauwazono przy tym, ze w trakcie prowadzenia destylacji nastepu¬ je znaczna degradacja produktu. Destylat rozpro¬ wadzono zimnym metanolem, odsaczono stale za¬ nieczyszczenia i oczyszczona 4-/2,3-dwuhydroksy-l -propylotiornetylo/-pirydyne wyizolowano przez odparowanie rozpuszczalnika do uzyskania 2,15 g oleju. Widmo w podczerwieni (folia): 2,97, 3,46, 3,50, 6,21, 7,05, 9,40 oraz 12,25 pan.Analiza elementarna dla CgH^NOjS: obliczono: C 54,25% H 6,58% H 7,03% znaleziono: C 54,11% H 6,39% N 7,31% Przyklad IV, 4-/2-hydroksyfenylotiometylo/ /pirydyna. 5 2,16 g (40 mmoli) metanolanu sodu rozpuszczono w 24 ml absolutnego etanolu w atmosferze azotu i otrzymany roztwór ochlodzono w kapieli lodo¬ wej przy równoczesnym mieszaniu. Do roztworu wkroplono nastepnie w ciagu 15 minut 3,38 g (20 io mmoli) chlorowodorku chlorku 4-pikolilu w posta¬ ci zawiesiny w .okolo 20 ml absolutnego etanolu.Z kolei do mieszaniny dodano w ciagu 5 mi¬ nut roztwór 2,52 g (20 mmoli) 2-merkaptofenolu w 4 ml absolutnego etanolu. Mieszanine reakcyj- 15 na powoli ogrzano i pozostawiono przy stalym mieszaniu w atmosferze azotu, w temperaturze pokojowej na 14 godzin. Mieszanine reakcyjna prze¬ saczono przez warstwe ziemi okrzemkowej. Odsa¬ czone czesci stale rozprowadzono na papke do- 20 datkowymi 75 ml etanolu i ponownie przesaczo¬ no. Przesacze etanolowe polaczono i zatezono o- trzymujac 2,02 g surowego, stalego produktu. W wyniku rekrystalizacji surowego produktu z wod¬ nego roztworu etanolu otrzymano 1,24 g oczysz- 25 czonej 4-/2-hydroksyfenylotiometylo/-pirydyny o temperaturze topnienia 142—145 °C.Analiza elementarna dla Ci2HnNOS: obliczono: C 66,33% H 5,10% N 6,45% m/e 217 znaleziono: C 66,23% H 5,19% N 6,43% m/e 217 30 Przyklad V. 2-/4-pikolilotio/propionian sodu. 5,1 g (94 mmole) metanolanu sodu rozpuszczono w 50 ml absolutnego etanolu i oziebionio w kapieli lodowej. Do ochlodzonej mieszaniny reakcyjnej do¬ dano w trakcie mieszania, w ciagu okolo 10 mi- 35 nut papke 5,0 g (30,4 mmoli) chlorowodorku chlor¬ ku 4-pikolilu w 45 ml etanolu.Nastepnie dodano, w ciagu 10 minut, 3,23 g (30,4 mmoli) kwasu 2-merkaptopropionowego rozpu¬ szczonego w 5 ml etanolu. Mieszanine reakcyjna 40 ogrzano powoli do temperatury pokojowej i w tej temperaturze mieszano ja przez cala noc (o- kolo 16 godzin). Mieszanine reakcyjna przesaczono stosujac pomocnicze srodki filtracyjne, zadano we¬ glem i zatezono w celu otrzymania surowej soli 15 sodowej kwasu 2-/4-pikolilotio/propionowego w po¬ staci oleju, który stosowano bezposrednio w dal¬ szych reakcjach* w ilosci okolo 7 g.Pr z y k l a d VI. Fenylo-/4-pikolilotio/-octan so¬ du. w 6,8 g (0,124 mola) metanolanu sodu rozpuszczo¬ no w 150 ml etanolu i oziebiono do temperatury 0 °C. Do zimnego roztworu metanolanu dodano w ciagu okolo 5 minut roztwór kwasu a-merkapto- Eenylooctowego w etanolu — 7,0 g (0,042 mola) 15 kwasu na 50 ml etanolu. Po pieciu minutach do¬ dano papke 6,83 g (0,042 mmola) chlorowodorku chlorku 4-pikolilu w 50 ml etanolu, w ciagu oko- ko 5 minut. Nastepnie usunieto kapiel lodowa i mieszanine reakcyjna mieszano przez okolo 60 go- i0 dzin. Mieszanine reakcyjna przesaczono i przesacz zatezono otrzymujac 11,8 g fenylo/-4-pikolilotio/ /octanu sodu w postaci woskowatego ciala stalego.Widmo w podczerwieni 3,0, 6,1, 6,25, 7,3, 13,6 /um.Produkt ten stosowano bezposrednio w dal- 5 szych reakcjach.125 314 17 13 Przyklad VII. 2-/4-pikolilotio/-propionian e- tylu.Okolo 7,0 g surowego 2-/4-pirydylometylotio/pro- pionianu sodu rozprowadzono 100 ml absolutnego etanolu i do roztworu dodano okolo 5 cm3 sita molekularnego 3A. Przez mieszanine reakcyjna prze¬ puszczano strumien suchego, gazowego chlorowo¬ doru ,po czym mieszanine ogrzewano do wrzenia pod chlodnica zwrotna przez 75 minut kontynu¬ ujac nasycanie chlorowodorem przez poczatkowe 15 minut ogrzewania do wrzenia pod chlodnica zwrotna. Nastepnie mieszanine reakcyjna ochlo¬ dzono do temperatury pokojowej i w temperatu¬ rze tej mieszano przez cala noc (okolo 16 godzin).Nastepnie mieszanine przesaczono przez warstwe ziemi okrzemkowej i przesacz zatezono do pólstalej pozostalosci. Pozostalosc te poddano ponownie e- stryfikacji, z ta jedynie róznica, ze nasycanie chlo¬ rowodorem kontynuowano przez poczatkowa go¬ dzine ogrzewania mieszaniny reakcyjnej do wrze¬ nia pod chlodnica zwrotna a ogrzewanie pod chlod¬ nica zwrotna do wrzenia prowadzono przez cala noc.Mieszanine reakcyjna ochlodzono do temperatury pokojowej, przesaczono przez warstwe ziemi o- krzemkowej i przesacz zatezono do oleistej pozo¬ stalosci. Olej ekstrahowano chloroformem odrzu¬ cajac dajace sie odsaczyc sole i roztwór chloro¬ formowy odparowano otrzymujac 2-/4-pikolilotio/ /-propionian etylu w postaci woskowatego ciala stalego. Widmo w podczerwieni (KBr): 3,0, 3,5, 5,75, 6,15, 6,30, 6,70, 8,6, 12,25 /im Widmo masowe m/e: obliczono — 225, znaleziono — 225, 152, 124, 102, 92, 45.Przyklad VIII. Fenylo-4/-pirydylometylotio/- -octan metylu.Fenylo-/4-pirydylometylotio/-octan sodu rozpu¬ szczono w metanolu i do roztworu wprowadzano powoli suchy chlorowodór tak aby utrzymac la¬ godne wrzenie mieszaniny pod •chlodnica zwrotna.Po ochlodzeniu i mieszaniu przez okolo 16 godzin mieszanine reakcyjna przesaczono i zatezono o- trzymujac 11,6 g fenylo-/4-pdrydylometylotio/-octa- nu metylu w postaci oleju.Widmo masowe: m/e obliczono — 273, znaleziono — 273, 214, 150, 136, 124, 121, 105, 77, 65.Przyklad IX. 3-/4-pikolilotio/propionian me¬ tylu.W atmosferze azotu rozpuszczono 3,7 g (69 mmo- li) metanolami sodu w 45 ml metanolu i roztwór ochlodzono w kapieli lodowej. Nastepnie powoli dodano zawiesine 5,0 g (30 mmoli) chlorowodorku chlorku 4-prikolilu w 7,5 ml etanolu. Po 10 mi¬ nutach dodano w ciagu nastepnych 10 minut roz¬ twór 3-merkaptojpropknianu metylu w 7,5 ml me¬ tanolu. Mieszanine reakcyjna pozostawiono do o- siagniecia temperatury pokojowej i nastepnie w tej temperaturze mieszano przez okolo 16 godzin.Mieszanine reakcyjna przesaczono i uzyskany przesacz zatezono otrzymujac olej. Olej ten oczy¬ szczano chromatograficznie na 250 g zelu krze¬ mionkowego, stosujac krótka szeroka kolumne i octan etylu jako eluent. Frakcje zawierajace po¬ zadany produkt polaczono i zatezono otrzymujac 63 g 3-/4-pikolilotio/propionianu metylu w postaci oleju. Widmo protonowego rezonansu magnetycz¬ ni nego (CDCI3/TMS): r 7,4 (s, d, 4H), 6*3 (s, 5H), 2,7 (d, 2H), 1,6 (d, 2H). Widmo w p»odczerwieni (folia): 3,0, 3,5, 5,80, 6,25, 7,0, 7,15, 12,25 /im.Analiza elementarna dla C!oH13NOj§.0,25 H^O: obliczono: C 55,74% H6,25°/o N6,49°/o m/e 211 10 znaleziono: C55,87°/» H5,99°/o N6,59% m/e 211 Przyklad X. 4-/2-hydroksyetylotiometylo/pi- rymidyna.W atmosferze azotu rozpuszczono 1,19 g (22 mmole) metanolami sodu w 23,2 ml absolutnego !5 etanolu i otrzymany roztwór mieszajac chlodzono w kapieli lodowej, po czym w ciagu okolo 5 mi¬ nut dodano roztwór 1,56 g (20 mmoli) 2-merkapto- etanolu w 4 ml absolutnego etanolu. Nastepnie do¬ dano w ciagu okolo 15 minut roztwór 3,74 su- 20 .rowego bromku 4-pirymidylometylu w 10 ml e- tanolu. Mieszanine lagodnie doprowadzono do tem¬ peratury pokojowej i w tej temperaturze mie¬ szanie kontynuowano przez 16 godzin. Wytracony osad oddzielono przez odsaczenie przez warstwe 25 ziemi okrzemkowej. Osad ponownie rozprowadzo¬ no etanolem i ponownie przesaczono. Polaczone przesacze odparowano. Otrzymana pólstala mase zadano wrzacym chloroformem w ilosci 35 ml, czesci stale oddzielono przez odsaczenie a przesacz 30 zatezono otrzymujac 1,64 g oleju.Olej ten ponownie rozpuszczono w chloroformie i (oczyszczano ten roztwór chromatograficznie na 71 g zelu krzemionkowego zbierajac frakcje . o objetosci 25 ml. Poczatkowo jako eluent stosowa- 35 no chloroform, nestepnie chloroform z dodat¬ kiem 0,5°/© metanolu (frakcje 181—220) i ostatecz¬ nie chloroform z dodatkiem 1% metanolu) (frak¬ cje 221—320). Zebrano frakcje 161—229 i polaczo¬ no je podobnie jak frakcje 230—320, i odparowa- 40 no je niezaleznie od siebie uzyskujac dwa rzuty stosunkowo czystego produktu: pierwszy rzut 0,42 g i drugi rzut 1,09 g, Wiekszy rzut zawieral nieco czesci stalych i z tego -wzgledu partia ta zostala ponownie zadana 45 20 ml chloroformu, przesaczona i ponownie zate- zona. Otrzymano z tej partii produktu 0,62 g o- czyszczonej 4-/2-hydroksyetylotiometylQ/-pirymi- dyny w postaci oleju. Widmo w podczerwieni (fo¬ lia): 3,00, 3,43, 3,47, 6,29, 7,19, 9,41 ,um. Widmo 50 protonowego rezonansu magnetycznego (CDCI3/ ./TMS): 8 9,20 (s, 1H), 8,75 (d, 1H), 7,43 (d, 1H), 4,17—3,33 (m, 5H, 1H wymiana z DjO) oraz 2,47 (q,' 2H) ppm, Przyklad XI. Chlorowodorek chlorku 4-piko- 55 lilodzotiouroniofwego. 11,42 g (0,15 mmola) tiotBoczruka rozprowadzo¬ no na zawiesine przy ciaglym mieszaniu 45 ml absolutnego etanolu. Zawiesine ogrzewano do wrzenia w atmosferze azotu, pod chlodnica zwrpt- 60 na, po czym dodano w ciagu okolo 15 minut za¬ wiesine subtelnie rozdrobnionego chlorowodorku chlorku 4-pdkolilu, w ilosci 25,37 g (0,15 mola) w okolo 100 ml absolutnego etanolu usuwajac przy tym zewnetrzne zródlo ogrzewania celem uniknie- 65 da zbyt gwaltownego wrzenia.125 314 19 Calosc utrzymywano w stanie wrzenia pod chlod¬ nica zwrotna przez dalsze 6 godzin, po czym mie¬ szanine reakcyjna ochlodzono do temperatury po¬ kojowej, przesaczono, przemyto osad zimnym eta¬ nolem otrzymujac 35,8 g chlorowodorku chlorku 4-pikoKloizotiouroniowego o temperaturze topnie- nria 226—227 °C (rozklad). Widmo NMR w pod¬ czerwieni (KBr): 3,40 ,6,05, 6,14, 6,27, 6,71 oraz 12,34 lum.Analiza elementarna dla C7H9N3S"2HC1 obliczono: C 35,01% H4,62°/o N 17,50% znaleziono: C 35,04% H4,61% N 17,55% Przyklad XII. Merkaptan 4-pikolilu. 32,4 g (0,135 mola) chlorowodorku chlorku 4-pi- koliloizotiouroriiowego rozpuszczono w 45 ml wody i przy stalym mieszaniu wkroplono cieply roztw6r 11,02 g (0,27 mola) wodorotlenku sodu w 18 ml wody, w ciagu okolo 10 minut, przy czym w trak¬ cie dodawania rozpoczelo sie powstawanie krope¬ lek oleju. Zachodzaca reakcja byla umiarkowanie egzotermiczna. Mieszanine reakcyjna mieszano przez okolo 30 minut, po czym dodano sodu i pH mieszaniny uleglo zmianie z 7 do 8. Nastepnie pH mieszaniny lagodnie obnizono do wartosci 6 powoli dodajac 6N roztwór kwasu solnego. Po¬ zadany produkt wyekstrahowano eterem, prowa¬ dzac trzykrotna ekstrakcje porcjami po 125 ml.Polaczone ekstrakty eterowe wysuszono nad bezwodnym siarczanem sodu i odparowano otrzy¬ mujac 11,18 g oleju zawierajacego czesci stale o silnym zapachu merkaptanu. Otrzymany surowy produkt poddano destylacji frakcjonowanej otrzy¬ mujac 4,47 g oczyszczonego merkaptanu 4-pikolilu o temperaturze wrzenia 109—104 °C przy cisnieniu J,995 kPa. Wspólczynnik Rf w chromatografii cien¬ kowarstwowej na zelu krzemionkowym z zasto¬ sowaniem mieszaniny 4 czesci chloroformu na 1 czesc metanolu jako eluenta, równy jest 0,65—0,7.Otrzyrhahy merkaptan na powietrzu latwo two¬ rzy staly dwusiarczek.PrzyklacT XIII. Octan 4-pikolilu. 250 g N-tlenku 4-pikoliny rozpuszczono w mie¬ szaninie 2,5 1 kwasu octowego i 425 ml bezwod¬ nika octowego. Roztwór powolnie ogrzano do wrze¬ nia i utrzymywano w stanie wrzenia pod chlod¬ nica zwrotna przez okolo 22 godziny. Nastepnie odpedzono Itwas octowy i bezwodnik octowy a otrzymana pozostalosc poddano destylacji pod o- bnizonym cisnieniem, stosujac kolumne do frak¬ cjonowania wielkosci 15,24 cm. Material wrzacy w temperaturze równej 100 °G (pomiar w kolbie), oraz przy pomiarze w glowicy równej 82 ° przy cisnieniu 0,1596 kPa, polaczono otrzymujac 305,5 g mieszaniny octanu 4-pikolilu oraz 3-acetoksy-4- -pikoliny o stosunku skladników 87:13.Przyklad XIV. Btomowodorek bromku 4-pi¬ kolilu. 300 g octanu 4-pikolilu (czystosc 87%) polaczono z 3,0 1 48% roztworu kwasu bromowodorowego. Na- 20 stapilo spontaniczne wydzielanie ciepla, co spowo¬ dowalo podwyzszenie temperatury mieszaniny z 26°C. do 42°C. Mieszanine doprowadzono do wrze¬ nia i utrzymywano w stanie wrzenia pod chlodni- 5 ca zwrotna przez okolo 1 godzine (temperatura w kolbie 124 °C). Nastepnie mieszanine reakcyjna za- tezono pod obnizonym cisnieniem otrzymujac gu¬ mowaty staly produkt, który rozpuszczono w 1500 ml absolutnego etanolu. 10 Przy ochlodzeniu wykrystalizowal surowy bro- mowodorek i/osad ten odlaczono otrzymujac 379 g.W wyniku rekrystalizacji 50 g surowego produk¬ tu z alkoholu absolutnego otrzymano 33,1 g oczy¬ szczonego bromowodorku bromku 4-pikolilu o is temperaturze topnienia 187,5—189 °C.Zastrzezenia patentowe 20 1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych pi¬ rydyny lub pirymidyny o wzorze ogólnym A-l /CI^/n-S-Y-ORi, w którym A oznacza grupe 4- -pirydylowa lub grupe 4-pirymidylowa, n oznacza liczbe calkowita o wartosci 1 lub 2, Y oznacza 25 grupe o-fenylenowa, propylenowa, etylenowa (nie- podstawiona lub podstawiona co najwyzej dwoma grupami metylowymi i co najwyzej jedna grupa fenylowa), grupe o wzorze -CH2-CH-CH2OH-, lub grupe o wzorze 3, w którym X oznacza grupe 30 nitrowa lub grupe metoksylowa, Rx oznacza atom wodoru, grupe metylowa, grupe alkanoilowa o 2—»5 atomach wegla lub .grupe bemzoilowa, przy czym gdy Y oznacza grupe o wzorze -CH2-CH- -CH2OH-, Rx oznacza atom wodoru, a gdy Ri 35 oznacza grupe metylowa to Y oznacza grupe in¬ na niz grupa propylenowa, oraz ich addycyjnych soli z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze A/CH2/nZ1 poddaje ,sie reakcji ze zwiaz¬ kiem o wzorze Z2YORi, przy czym w podanych 40 wzorach A, Y, Ri maja wyzej podane znaczenie a jeden z podstawników Z1 i Z2 oznacza atom chlorowca zas drugi z nich oznacza gru¬ pe SH, z tym wiaorunMeiri\ z£ gdy Y oznacza grupe o-fenylenowa to Z1 oznacza grupe 45 o-fenylenowa to Z1 oznacza atom chlorowca, zas Z2 oznacza grupe SH a nastepnie w przypadku gdy w wytworzonym zwiazku Ri oznacza atom wodoru zwiazek ten ewentualnie poddaje sie re¬ akcji alkilowania lub acylowaniia z wytworzeniem 50 zwiazku finalnego, w którym podstawnik Ri ma znaczenie inne niz atom wodoru, a zwiazki wy¬ tworzone w postaci wolnej zasady ewentualnie przeksztalca sie w sól addycyjna z kwasem. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 55 zwiazek o wzorze 8 wytwarza sie na drodze re¬ akcji zwiazku o wzorze 9 ze zwiazkiem o wzorze ogólnym Z2CH2CH2OH przy czym we wzorach tych jeden z podstawników Z1 i Z2 oznacza atom chlorowca a drugi grupe SH.125 314 wzór i N^J-fCHz^S-Y-OR, wzór 2 -CH2-CH N^CH2-S-CH2CH2OH wzór 8 n0-ch2 z' wzór 9 X wzór 4 wzór 3 N^CH2S-CH2CH2OH. H3P04 wzor 5 CH2-CH- _CH2_CH_ 1 6 ÓCH3 N02 wzór6 • wzór 7 N^CH2SHh-CICH,CH2OH — N^CH2-S-CH2CH20H reakcja i N^CH2SH+BrCH2CH2OCH3 — N^CH2-S-CH2CH2OCH, jeokeja 2 N3^CH2SH + BrCH-CH0H — N^CH2-S-CH-CHOH ™' CHS*** CH3 CH3 n3-ch2sh+ci-ch-ch2oh — n3-ch2s-chch*oh CsHs . CeHs reakcjo 4-125 314 N^CH2ShKClCH2-CHOH — hQ-CHa-S-CHCHOH CHaOH Ch2OH reakcjo S N^CH2CH2SH + BrCH2CH2OH — N^CH2CH2-SCH2CH2OH reakcjo 6 rO<^2a^HSCH£CH20H — hQCHi-S-CH2CHaOH " reakcja 7 N3-CH.C1 + HSCH-CHOH — hQcHFS-CH-CH-OH CH3 CH3 CH3 CH3 reakcja 8 l£CH*Cl +HSCH2-CH0H — rQCH2S-CH2CHOH CH20H ch2OH reakcjo 9 O r(CH2a+ SH OH reakcjo W rQ^CH2CH2Br + HSCH2CH20H — ^Q-CH2CH2SCH2CH2OH reakcja H 0-CH2SH +BrCHaCHaOH — n3vCH2SCH2CH20H reakcjo 12 ,^L,, „ ..._,. ..HM N^CH.Br + HSCH-CHOH — N^J-CHrS-CH-CHOH CH3 CH3 . CH3 CH3 reakcja fó DN-8, z. 50/85 Cena 100 zl PL PL PL PL PL

Claims (2)

1. Zastrzezenia patentowe 20 1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych pi¬ rydyny lub pirymidyny o wzorze ogólnym A-l /CI^/n-S-Y-ORi, w którym A oznacza grupe 4- -pirydylowa lub grupe 4-pirymidylowa, n oznacza liczbe calkowita o wartosci 1 lub 2, Y oznacza 25 grupe o-fenylenowa, propylenowa, etylenowa (nie- podstawiona lub podstawiona co najwyzej dwoma grupami metylowymi i co najwyzej jedna grupa fenylowa), grupe o wzorze -CH2-CH-CH2OH-, lub grupe o wzorze 3, w którym X oznacza grupe 30 nitrowa lub grupe metoksylowa, Rx oznacza atom wodoru, grupe metylowa, grupe alkanoilowa o 2—»5 atomach wegla lub .grupe bemzoilowa, przy czym gdy Y oznacza grupe o wzorze -CH2-CH- -CH2OH-, Rx oznacza atom wodoru, a gdy Ri 35 oznacza grupe metylowa to Y oznacza grupe in¬ na niz grupa propylenowa, oraz ich addycyjnych soli z kwasami, znamienny tym, ze zwiazek o wzorze A/CH2/nZ1 poddaje ,sie reakcji ze zwiaz¬ kiem o wzorze Z2YORi, przy czym w podanych 40 wzorach A, Y, Ri maja wyzej podane znaczenie a jeden z podstawników Z1 i Z2 oznacza atom chlorowca zas drugi z nich oznacza gru¬ pe SH, z tym wiaorunMeiri\ z£ gdy Y oznacza grupe o-fenylenowa to Z1 oznacza grupe 45 o-fenylenowa to Z1 oznacza atom chlorowca, zas Z2 oznacza grupe SH a nastepnie w przypadku gdy w wytworzonym zwiazku Ri oznacza atom wodoru zwiazek ten ewentualnie poddaje sie re¬ akcji alkilowania lub acylowaniia z wytworzeniem 50 zwiazku finalnego, w którym podstawnik Ri ma znaczenie inne niz atom wodoru, a zwiazki wy¬ tworzone w postaci wolnej zasady ewentualnie przeksztalca sie w sól addycyjna z kwasem.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze 55 zwiazek o wzorze 8 wytwarza sie na drodze re¬ akcji zwiazku o wzorze 9 ze zwiazkiem o wzorze ogólnym Z2CH2CH2OH przy czym we wzorach tych jeden z podstawników Z1 i Z2 oznacza atom chlorowca a drugi grupe SH.125 314 wzór i N^J-fCHz^S-Y-OR, wzór 2 -CH2-CH N^CH2-S-CH2CH2OH wzór 8 n0-ch2 z' wzór 9 X wzór 4 wzór 3 N^CH2S-CH2CH2OH. H3P04 wzor 5 CH2-CH- _CH2_CH_ 1 6 ÓCH3 N02 wzór6 • wzór 7 N^CH2SHh-CICH,CH2OH — N^CH2-S-CH2CH20H reakcja i N^CH2SH+BrCH2CH2OCH3 — N^CH2-S-CH2CH2OCH, jeokeja 2 N3^CH2SH + BrCH-CH0H — N^CH2-S-CH-CHOH ™' CHS PL PL PL PL PL