PL82624B1 - - Google Patents

Description

Srodek owado- i grzybobójczy Przedmiotem wynalazku jest srodek owado- i grzybobójczy zawierajacy jako substancje czynna zwiazki z grupy pochodnych furano-3-karbonami- du o ogólnym wzorze 1, w którym R oznacza atom wodoru, grupe alkilowa, acylowa, aroilowa lub sulfenylowa, R' oznacza atom wodoru, grupe NH2 — grupe alkilowa, alkenylowa, cykloalkilowa, nafty- lowa, benzylowa, pirydylowa, tiozoilowa, dwuety- lencwa, furfurylometylowa, fenylowa lub podsta¬ wiona fenylowa: X, Y i Z oznaczaja niezaleznie atom wodoru, grupe alkilowa, podstawiona alkilo¬ wa, chlorowcowa, alkenylowa, Y i Z lacznie Ozna¬ czaja a-co-alkilenowa, fenylowa lub podstawiona fenylowa.Liczna grupe pochodnych furano-3-karbonamidu otrzymuje sie w reakcji a-hydroksyketonu o ogól¬ nym wzorze 2 z acetomidem o ogólnym wzorze 3 w obojetnym rozpuszczalniku, takim jak benzen, toluen, ksylen lub ich mieszaniny w obecnosci aktywnego reagenta Friedel-Craftsa, takiego jak A1C13, AlBr3, Sn Cl4 otrzymujac pochodna karbona- midu o ogólnym wzorze 1 jak podano na sche¬ macie 1.Pozadane sa wymienione uprzednio reagenty Friedel-Craftsa, gdyz ZnCl2 i Br3 bedac slabszymi reagentami tejze reakcji maja tendencje do two¬ rzenia raczej zamknietych szkieletów pirolowych niz furanowyeh. Stwierdzono, ze korzystnie jest stosowac okolo 0,5 mola wybranego reagenta Frie¬ del-Craftsa na 1 mol a-hydroksyketonu lub ace- 10 15 30 tamidu uzytego do reakcji w stosunku równomo- lowym.Zgodnie ze schematem 1, zamknieciu pierscienia towarzyszy wydzielenie wody, a wiec pozadany jest silnie odwadniajacy reagent Friedel-Craftsa.Z drugiej strony wode powstala w reakcji mozna usunac innymi sposobami, na przyklad azeotro- powo i wówczas stosuje sie jedynie katalityczna ilosc reagenta Friedel-Craftsa, to jest 0,01-0,05 mola na 1 mol a-hydroksyketonu lub acetamidu.Reagent Friedel-Craftsa reaguje z grupami hy¬ droksylowymi, a wiec korzystne jest stosowanie bezwodnych odczynników i rozpuszczalników bez grup hydroksylowych, takich jak, poza wymienio¬ nymi uprzednio, nitrobenzen, chlorobenzen, octan etylu i nitryl kwasu octowego.Korzystnie jest stosowac równomolowe ilosci a-hydroksyketonu i acetamidu. Aczkolwiek reakcja jest egzotermiczna, korzystne jest ogrzewanie na poczatku reakcji do temperatury 80°C lub wyzszej.Korzystne jest takze, aby zarówno temperatura po¬ czatkowa jak tez temperatura wynikajaca z rea¬ kcji egzotermicznej nie przekraczala temperatury wrzenia rozwtóru reakcyjnego.Po zakonczeniu reakcji roztwór reakcyjny chlo¬ dzi sie gwaltownie woda i kwasem solnym, oddzie¬ la warstwe rozpuszczalnikowa i krystalizuje pro¬ dukt z roztworu.Pochodne furano-3-karbonamidu mozna tez wy¬ twarzac stosujac wspomniany proces otrzymywa- 82 6243 nia podstawowego szkieletu furano-3-karbonamidu o ogólnym wzorze 1, a nastepnie stosujac jakakol¬ wiek znana reakcje podstawienia, aby wprowa¬ dzic pozadany podstawnik w którakolwiek z pozy¬ cja X, Y i Z lub lacznie we wszystkie te pozycje jak równiez w pozycje R.Wazna cecha wynalazku jest duza liczebnosc zwiazków grupy furano-3-karbonamidów posiada¬ jacych stwierdzony wysoki stopien aktywnosci grzybobójczej i innej. Inna istotna cecha jest duza róznorodnosc chorób roslin w których zwalczaniu te zwiazki sa szczególnie skuteczne.Zwiazki te stosowane jako substancja czynna odznaczaja sie aktywnoscia ukladowa w zwalcza¬ niu chorób ukladowych roslin lub wnikajacych gleboko*w tkanke rosTi»iy| a wiec niewrazliwych na dzialanie zwyklych chemicznych srodków ochrony, na przyklad Ustilago nucfe (Jens.) Rostr., która po¬ woduje luzna sniec jeczmienia; zwiazki zwalcza¬ jace cjioroby rdzy, na przyklad Uromyces phascoli (Pers.)* Wint var. typica Arth. i rdze zdziebel prze- nicy spowodowana przez Puccinia rubigo-vera tri- tiei (D.C) wint. zarówno przy stosowaniu lisciowym jak tez przy obróbce ziarna lub gleby; zwiazki, które przez obróbke ziarna lub gleby oponowuja choroby kielków spowodowane przez organizmy z gleby, takie jak Rhizoctonia solani Kuhn, która powoduje gnicie kielków bawelny; zwiazki zape¬ wniajace ochrone przed chorobami, takimi jak wczesna sniec pomidorów spowodowana przez Al- ternaria solani (EU, and G. Martin) Sor., przy sto¬ sowaniu lisciowym. Ponadto zwiazki wedlug wy¬ nalazku sa cenne w zwalczaniu choroby wiazu ho¬ lenderskiego (Dutch Elm) jak równiez przy opa¬ nowaniu chorób zwierzat i ludzi, spowodowanych przez pasozyty skóry.Nalezy podkreslic, ze furano-3-karbonamidy róz¬ nia sie od pewnyth znanych pochodnych furano- -2-karbonamidu. I tak zarówno furano-2-karbona- nilid jak tez 3-metylofurano-3-karbonanilid wyka¬ zuja 0*/o opanowania rdzy fasolowej w ponizszej próbie opisanej w przykladzie I.Nizej wymienione przyklady dokumentuja dzia¬ lanie srodka wedlug wynalazku.Przyklad I. Obróbka przez opryskiwanie li¬ sci dla opanowania stwierdzonej choroby rdzy fa¬ solowej (Uromyces phaseoli). Sposób postepowa¬ nia: Zdolnosc opanowania chorób, które sa juz stwierdzone w roslinach ocenia sie stosujac na¬ stepujaca technike badan: 200 mg zwiazku che¬ micznego stanowiacego substancje czynna srodka wedlug wynalazku rozpuszcza sie w 20 ml acetonu i 60 mg srodka powierzchniowo-czynnego, takiego jak Triton X-100 (oktylofenoksypolietoksyetanol — srodek niejonowy). Preparat ten rozciencza sie 80 ml wody destylowanej otrzymujac zawiesine zwiazku chemicznego o stezeniu 2000 czesci na milion.Dalsze seryjne rozcienczenia przygotowuje sie w miare potrzeby z wyzej opisanego. Zawiesiny zwiazku chemicznego rozpyla sie na jednakowe doniczki z których kazda zawiera po dwa pedy fasoli zaszczepione uprzednio w odstepie 48 go¬ dzin rdza fasolowa Uromyces phaseoli typica Arth.W czasie oprysku chemicznego pedy fasoli zacze¬ ly wlasnie wypuszczac swe pierwsze potrójne listki. 624 4 Badane rcsliny umieszcza sie nastepnie w komo¬ rze kontrolnej na okres 24 godzin w temperaturze 24°C przy lOOtyo wilgotnosci wzglednej. Po uplywie tego czasu przenosi sie rosliny z powrotem do 5 szklarni. Po uplywie okolo 10 dni przelicza sie rcsliny dla okreslenia stopnia opanowania cho¬ roby.Tablica 1 10 Ukladowe dzialanie grzybobójcze furano-3-karbo- namidów mierzone ich zdolnoscia opanowania stwierdzonej rdzy fasolowej przy stosowaniu li¬ sciowym Typ 1 Wzór 4 R 1 H li *i li » CH3 R' 1 2 cykloheksyl fenyl 2-tolil 3-tolil 4-tolil 2-dwufenylil 3-metoksyfenyl 4-metoksyfenyl 2-metylo-6-chloro-fenyl 2-naftyl fenyl Cze¬ sci na mil¬ ion 3 1 2000 500 250 125 500 500 125 2000 500 2000 500 500 200 2000 2000 2000 2000 1 % opa¬ nowa¬ nia 1 4 1 10° 95 100 90 100 100 90 100 30 100 80 100 90 98 50 50 85 Typ 2 1 Wzró 5 2,4-dwumetylo- 3-karbonanilidofuran 2,5-dwumetylo- 3-karbonanilidofuran 2-propylo-4,5-dwumetylo- karbonanilidofuran 62 31 250 2000 100 98 100 75 Typ 3 Wzór 6 H a a ii a i* 19 CH8 izopropyl n-butyl cykloheksyl allil fenyl 2-tolil 3-tolil 4-tolil 2,6- dwumetylofenyl 2,4,6-trójmetylofenyl 2-dwufenylil 2-metoksyfenyl 3-metoksyfenyl 4-metoksyfenyl a-naftyl fenyl 500 1 500 62 600 31 16 62 31 62 31 500 62 2000 2000 2000 2000 125 62 62 2000 500 80 99 95 76 100 100 100 98 99 70 100 78 50 90 60 100 100 95 99 60 1005 82 624 6 Przyklad II. Obróbka przez opryskiwanie lisci dla zapobiezenia ujawnieniu sie choroby rdzy fasolowej (Uromyces phaseoli). Sposób postepowa¬ nia: szereg pedów pstrej fasoli opryskuje sie daw¬ kami 100 i 50 czesci na milion zwiazków chemicz¬ nych stanowiacych substancje czynna srodka we¬ dlug wynalazku po czym rosliny umieszcza sie w szklarni w temperaturze 24°C. W odstepach 0, 1, 2, 3 i 4 dni po dzialaniu zwiazkami chemicznymi szereg roslin usuwa sie ze szklarni, zaszczepia Uromyces phaseoli i umieszcza w wilgotnej ko¬ morze na okres 24 godzin dla zapoczatkowania za¬ kazenia. Nastepnie rosliny przenosi sie do szklarni.Objawy choroby pojawiaja sie po okolo 5 dniach, a dzialanie chemiczne ocenia sie wedlug stopnia rozwoju choroby na roslinach poddanych obróbce w porównaniu z roslinami kontrolnymi, nie poda¬ nymi obróbce.Rosliny opryskane roztworem 50 czesci na mi¬ lion 3-karbonanilido-2,4,5-trójmetylofuranu sa sku¬ tecznie chronione przed zakazeniem grzybem rdzy 6 fasolowej.Przyklad III. Zwalczanie zakazenia rdza fasolowa przez lisciowe stosowanie furano-3-karbo- namidów. Szereg pedów pstrej fasoli zaszczepia sie grzybem rdzy fasolowej, Uromyces phaseoli 6S e i pozwala na ustalenie sie choroby. Nastepnie ro- y sliny opryskuje sie zwiazkami chemicznymi sta¬ nowiacymi substancje czynna srodka wedlug wy¬ nalazku w odstepach 2,3,4,5 i 6 dni po zaszczepieniu 5 grzybem, aby okreslic zwalczajace dzialanie zwiaz¬ ków chemicznych. Po opryskaniu zwiazkami che- e micznymi rosliny powracaja do szklarni, a roz- ), wój choroby ocenia sie w zwykly sposób pu uply- ii wie okolo 10 dni. Zwiazki chemiczne ocenia sie a 10 na podstawie ich zdolnosci do usuniecia z rosliny zakazenia grzybem lub do zahamowania rozwoju choroby.Jak wynika z powyzszych danych zwiazki te zwalczaja chorobe rdzy az po 6 dni po jej zaszcze¬ pieniu.Przyklad IV. Obróbka gleby dla opanowania chorób kielków. Zwiazki stanowiace substancje czynna srodka wedlug wynalazku ocenia sie jako glebowe srodki grzybobójcze dla skutecznego opa¬ nowania glebopochodnych chorób kielków roslin, 6 takich jak gnicie kielków bawelny po wykielko- waniu spowodowane przez Rhizoctonia solani Kiihn.Sposób postepowania: zgodnie z przyjeta me¬ toda badania miesza sie dokladnie 65 mg zwiazku 65 chemicznego i 453,6 g czystego, suchego piasku Tablica 2 Wyniki Opanowania rdzy fasolowej (Uromyces phaseoli) Czas trwania ochrony przy lisciowym stosowaniu furano-3-karkonamidów Badanie ochrony °/o opanowania przy obróbce lisci X dni przed zaszczepieniem rdza Zwiazek chemiczny 3-karbonanilido- 2,4,5-trójmetylofuran 2,4,5-trójmetyllo- 3-/2-metylokarbo- nanilido/furan Czes?i na milion 200 100 50 200 100 50 0 ICO 100 100 100 100 100 1 100 100 100 100 100 98 2 100 100 100 95 40 20 3 100 100 100 85 60 50 4 100 100 99 80 40 0 Próba porównawcza — ciezkie zakazenie. 200 100 50 200 100 50 za! 35 40 Tablica 3 Wyniki °/o opanowania w odstepach czasu dni po zaszczepieniu Zwiazek chemiczny 3-karbonanilido-2,4,5- -trójmetylofuran 2,4,5-trójmetydo- -3-/2-metylokarbo- nanilida/furan Czesci nn milion 50 100 200 50 100 200 2 97 99 — 100 100 3 100 100 100 100 100 100 4 100 100 100 100 100 100 5 98 100 100 100 100 109 6 60 90 95 30 80 93 Bez obróbki (ciezkie zakazenia)7 82 624 8 w sloiku szklanym. Podczas -mieszania potrzasa sie energicznie sloikiem. Ten koncentrat miesza sie nastepnie dokladnie z 2835 g gleby uzyskujac ste¬ zenie 20 czesci na milion zwiazku chemicznego.Glebe po obróbce umieszcza sie nastepnie w pieciu naczyniach o srednicy 10,16 cm, a w kazdym z na¬ czyn zasadza sie 5 nasion bawelny (Odmiana Stone- ville 213). Przed zakopaniem nasion zaszczepia sie kazde naczynie ziarnem owsa zakazonym Rhizocto- nia solani Kiihn dwutygodniowej kultury, umie¬ szczajac je w srodku kazdego naczynia. Nastepnie nasiona i ziarno przykrywa sie warstwa gleby o grubosci okolo 1,27 cm. Przygotowuje sie 5 ta¬ kich naczyn zawierajacych lacznie 25 nasion dla kazdej obróbki chemicznej. Dla porównania przy¬ gotowuje sie 5 jednakowych próbek z nasionami i zakazonym ziarnem w sposób opisany powyzej lecz nie poddanych obróbce chemicznej oraz po¬ dobny zestaw porównawczy nie zakazony grzybem.Po zasadzeniu; nasion przenosi sie naczynia do szklarni, podlewa i utrzymuje w cieple i wil¬ goci nawadniajac glebe od spodu i utrzymujac ja w temperaturze 22,2°C—25,6°C. Wyniki okresla sie po 2—3 tygodniach liczac ilosc kielków bawelny, które wzeszly i przetrwaly.Proces przetrwania kielków bawelny oblicza sie wedlug nastepujacego wzoru: Procent przetrwania = ilosc kielków, które przetrwaly — ilcsc kielków, które wzeszly Procent opanowania choroby okresla sie wedlug nastepujacego wzoru: °/o opanowania = C_B X 100, w którym Tablica 4 Dzialanie grzybobójcze furano-3-karbonamidów mierzone ich zdolnoscia do opanowania pochodzacych z gleby chorób kielków roslin A = % przetrwania w glebie zakazonej, poddanej obróbce, B = % przetrwania w glebie zakazonej, nie pod¬ danej obróbce, C = °/o przetrwania w glebie niezakazonej, nie poddanej obróbce.Ponizsza tablica podaje procent wykielkowania i przetrwania kielków bawelny przy obróbce roz¬ tworami 40 czesci na milion wymienionych zwiaz¬ ków chemicznych w porównaniu z próbkami gleby zakazonej, nie poddanej obróbce i niezakazonej, nie poddanej obróbce. Stezeme 40 "czesci "na milion od^ powiada ilosci 544,3 g/0,4 ha obrabianej ppwierzr chni z równoleglymi rowkami o szerokosci 5,08 cm i glebokosci 5,08 cm wykonanymi w jednym kie¬ runku z odstepami 101,6 cm.Tablica 4 ukazuje skutecznosc srodków we¬ dlug wynalazku jako glebowych srodków grzybo¬ bójczych w zapobieganiu gniciu kielków bawelny spowodowanemu przez Rhizoetonia.Przyklad V. Oprysk lisciowy furano-3-karbo- namidami dla ochrony pomidorów przed zakaze¬ niem grzybem wczesnej snieci, Alternaria solanu Przyklad ten ocenia zwiazki stanowiace substan¬ cje czynna srodka wedlug wynalazku jako srodki grzybobójcze o zastosowaniu lisciowym wedlug ich zdolnosci do ochrony roslin przed pózniejszym za¬ kazeniem chorobami grzybowymi.Sposób postepowania: 1 g badanego zwiazku che¬ micznego uciera sie z 3 ml acetonu i 50 mg niejo- 10 30 35 40 45 50 55 60 Typ 1 Wzór 4 R=H 1 " a " " .»» tt '" " " »» " " Typ : Wzór " " " »i " tt » " tt tt " " 1 " t* » R' | _2 cykloheksyl dwuetylen fenyl 3-tolil 4-tolil 2,6-dwumety- lofenyl 2,4,6-trójme- tylofenyl 2-metoksy- fenyl 3-metoksy- fenyl 4-metoksy- fenyl 4-nitrofenyl 2-tiazolil J 6 H izopropyl N-butyl cykloheksyl allil benzyl fenyl 2-tolil 3-tolil 4-tolil 2,4,6-trójme- tylofenyl 2-metoksyfenyl 3-metoksyienyl 4-metoksyfenyl 4-chlorofenyl 2-chloro-6- -metylofenyl Cze¬ sci na mil- ioi 3 40 10 40 40 10 40 10 40 10 40 10 40 10 40 10 40 10 40 10 40 40 10 40 10 40 40 10 40 JO 40 10 40 40 10 40 10 40 10 40 40 10 40 10 40 10 1 40 10 40 40 10 % wy- kiel- kowa- nia 1 4 88 92 84 96 84 92 96 96 88 92 88 72 92 88 88 96 92 92 92 72 92 88 92 88 88 92 96 100 92 96 92 92 88 88 96 88 100 96 92 92 100 96 92 96 100 92 96 88 98 88 0/ /o prze¬ trwa¬ nia 1 5 48 56 52 1 92 76 88 76 88 68 60 44 60 52 72 56 76 64 88 76 56 63 52 72 00 76 72 64 96 84 80 68 56 84 80 92 76 92 76 76 88 80 90 72 92 84 i 84 76 64 76 68 % /o opa¬ nowa¬ nia 1 6 39 54 40 100 80 84 62 86 50 53 27 62 46 57 29 92 69 . 86 64 54 64 36 54 31 62 54 38 100 83 69 46 47 70 60 93 64 93 64 64 92 75 93 57 100 83 1 77 62 57 67 509 82 624 10 cd. tablicy 4 1 11 „ 2 a-naftyl 2-pirydyl R = etyl etyl Typ 2 Wzór 7 X metyl metyl propyl metyil fenyl Y metyl H metyl fenyl metyl X H metyl metyl fenyl metyl Gleba zaszczepiona bez obórbki (porów¬ nanie) Gleba niezaszczepio- na bez obróbki (po¬ równania) 3 40 40 10 40 czesci na mil¬ ion 40 10 40 10 40 10 40 40 10 < — — 4 92 96 88 88 % wy- kiel- kowa- nia 88 90 84 88 100 96 92 80 U84 88 96 5 72 80 | 60 64 0/ /o prze¬ trwa¬ nia 80 88 76 68 92 84 68 64 60 56 96 6 11 85 46 54 % opa¬ nowa¬ nia 70 84 78 64 100 77 48 48 36 0 — nowego srodka powierzchniowoczynnego Triton X-100, produktu kondensacji alkilofenolu z tlen¬ kiem etylenu. Aceton i srodek powierzchniowo- czynny znane sa jako substancje nieaktywne sto¬ sowane podczas prób biologicznych. Mieszanine roz¬ ciencza sie woda uzyskujac zawiesiny zawierajace 500 i 2000 czesci na milion zwiazku chemicznego.Tymi zawiesinami opryskuje sie jednakowe 15,24 cm pedy pomidorów (odmiana Clark Early Specjal) stosujac rozpylacz pistoletowy. Nastepnie rosliny umieszcza sie w szklarni lacznie z roslinami kon¬ trolnymi nie poddanymi obróbce. Po 24 godzinach wszystkie rosliny zaszczepia sie zawiesina zarod¬ ników Alternaria solani stosujac oprysk w ciagu 20 sek. z rozpylacza o wydajnosci 1 ml/sek. Na¬ stepnie rosliny przechowuje sie przez noc w ko¬ morze o regulowanej temperaturze 24°C i wilgot¬ nosci wzglednej lOOtyo. Rano rosliny przenosi sie do szklarni. Po trzech dniach okresla sie rozmiary choroby porównujac ilosc uszkodzen chorobowych u roslin poddanych obróbce z iloscia uszkodzen u roslin nie poddanych obróbce.Procent opanowania choroby okresla sie wedlug wzoru: .. srednia ilosc uszkodzen % opanowania =100 srednia ilosc uszkodzen u roslin poddanych obróbce u roslin nie poddanych obróbce Wyniki podane w tablicy 5 wykazuja, ze zwiazki stanowiace substancje czynna srodka wedlug wy¬ nalazku sa skutecznymi, ochronnymi srodkami grzybobójczymi.Tablica 5 Opanowanie wczesnej snieci pomidorów przez lisciowe stosowanie furano-3-karbonamidów Typ 3 L Wzór 4 R=H 1 " n " f " »» „ " " " » " " 99 » 1 " 91 Typ Wzór ! » ** ** 91 99 " " " " " 19 ** 11 " R' 2 fenyl 2-tolil 3-tolil 4-tolil 2,6-dwumetylofenyl 2-dwufenylil 2-metoksyfenyl 3-metoksyfenyl 4-chlorofenyl 2,4-dwuchlorofenyl 2-metylo-6-chloro- fenyl 2-karboksyfenyl a-naftyl 2-tiazolil H n-butyl N-cykloheksyl decyl allil furfurylometyl 3 6 H izopropyl n-butyl cykloheksyl decyl allil 1 benzyl N-furylometyl fenyl 2-tolil 3-tolil 4-tolil 2,6-dwumetylofenyl 2,4,6-trójmetylofenyl Czesci na milion 3 500 I 2000 500 2000 500 2000 500 2000 500 2000 5G0 500 125 500 2000 500 2000 500 2000 500 2000 500 2000 500 2000 500 2000 2000 2000 500 2000 2000 2000 2000 500 2000 2000 600 2000 500 2000 500 2000 500 2000 500 | 2000 500 2000 500 2000 500 500 2000 500 2000 2000 500 % opano¬ wania 4 83 87 65 75 50 75 88 71 67 100 99 90 79 75 98 72 . 83 77 74 77 75 50 81 67 99 93 50 75 75 50 50 50 71 90 78 96 98 90 99 99 1 90 88 90 ' 73 1 96 79 98 85 80 1 70 85 78 87 88 84 50 50 5082 624 li 12 cd. tablicy 5 1 1 i* 1 " i* 1 tt )» " " 1 » 1 " 2 2-dwufenylil 2-metoksyfenyl 3-metoksyfenyl 4-metoksyfenyl 4-chlorofenyl 2-karboksyfenyl a-naftyl P-naftyl 1 2-pirydyl 3 2000 500 2000 500 2000 500 2000 2000 500 2000 500 2000 500 2000 500 2000 500 i 4 90 87 79 77 90 50 74 76 67 78 50 77 70 87 77 81 50 Przyklad VI. Opanowanie rdzy zdziebel psze¬ nicy przez obróbke nasion furano-3-karbonamidem.Nasiona pszenicy poddaje sie obróbce zwiazkami chemicznymi stanowiacymi substancje czynna srod¬ ka wedlug wynalazku przez bebnowanie odpowied¬ niej ilosci zwiazku chemicznego z 50 g porcjami nasion w malych, szklanych sloikach w ciagu 35 minut. Nasiona zasadza sie w typowej mieszaninie glebowej i pozostawia do wykielkowania w szklar¬ ni. Po 5 dniach zdzbla o dlugosci 7,6—10,2 cm za¬ szczepia sie grzybem rdzy Puccinia rubigo-vera tritici opryskujac zawiesina zarodników w lekkim oleju naftowym. Rosliny umieszcza sie na 8 godzin w wilgotnej komorze po czym przenosi do szklarni o temperaturze 24°C. Objawy choroby pojawiaja sie po 5 dniach, a skutecznosc obróbki zwiazkami chemicznymi ocenia sie wedlug stopnia zmniejsze¬ nia zakazenia rdza roslin poddanych obróbce w porównaniu z roslinami nie poddanymi obróbce.Tablica 6 Opanowanie rdzy zdziebel pszenicy Zwiazek chemiczny 3-karbonanilido-2,4,5-trój- 1 metylofuran i » ¦ ) g/kg 1,87 0,93 % opano¬ wania 99 95 Przyklad VIII. Opanowanie rdzy zdziebel prze- nicy przez lisciowe stosowanie furano-3-karbona- midów.Sposób postepowania: pieciodniowe kielki psze¬ nicy Ceres zaszczepia sie grzybem Puccinia rubi- go-vera tritici przez oprysk zawiesina zarodników w lekkim oleju naftowym. Rosliny umieszcza sie na 8 godzin w wilgotnej komorze po czym przenosi do szklarni o temperaturze 24°C.Po uplywie 1 dnia od zaszczepienia kielki psze¬ nicy poddaje sie obróbce róznych srodków wedlug wynalazku rozpuszczajac zwiazki stanowiace sub¬ stancje czynna w acetonie, przygotowujac zawiesi- 35 45 50 55 60 65 ne wodna z dodatkiem srodka zwilzajacego Aerp- sol OT-B, American Cyanamid — estru dwuokty- lowego kwasu sodowosulfobursztynowego i rozpy¬ lajac z odprowadzeniem cieczy. Stosuje sie rozpy¬ lacz typu de Vilbiss o wydajnosci 1 ml/sek przy cisnieniu 1,4062 kg/cm2.Objawy chorobowe rdzy pojawiaja sie po 5 dniach, a obróbke zwiazkami chemicznymi ocenia sie wedlug skutecznosci opanowania choroby.Tablica 7 Opanowanie rdzy zdziebel przenicy przez lisciowe stosowanie furano-3-karbonamidów 15 20 25 30 Zwiazek chemiczny 3-karbonanilido-2,4,5- trój metylofuran » 2,4-dwumetylo-3-N- cykloheksylokarbona- midofuran 2,4,5-trójmetylo-3- karbonanilido-N-ben- zoilofuran 19 Stezenie substan¬ cji aktywnej przy zastosowaniu ilosciowym (czesci na milion) 500 250 500 200 100 °/ /o Opa¬ nia 95 50 90 97 98 Przyklad VIII. Ocena przydatnosci pochod¬ nych furano-3-karbonamidu dla opanowania cho¬ roby ukladowej, luznej snieci jeczmienia (Ustilago nuda).Sposób postepowania: ocene przydatnosci srod¬ ków wedlug wynalazku dla opanowania luznej snieci jeczmienia prowadzi sie poddajac nasiona obróbce zwiazkami chemicznymi stanowiacymi sub¬ stancje czynna srodka wedlug wynalazku. Porcje po 50 g nasion jeczmienia (odmiana Larker) zaka¬ zona w okolo 20°/o przez Ustilago nuda poddaje sie obróbce badanymi zwiazkami chemicznymi oraz ty¬ powymi zwiazkami chemicznymi do obróbki na¬ sion przez bebnowanie nasion z okreslona iloscia zwiazku chemicznego w suchej postaci. Nasiona po obróbce kazdym ze zwiazków chemicznych od¬ waza sie w porcjach po 10 g zawierajacych po .okolo 300 nasion i zasadza na jednakowych palet¬ kach, kazde po 762 cm. Po okolo 10 tygodniach od zasadzenia liczy sie liosc glówek ziaren dotknie¬ tych sniecia.Stwierdza sie, ze zwiazki te posiadaja aktywnosc owado- i nicieniobójcza. Przez aktywnosc owado¬ bójcza rozumie sie aktywnosc wobec owadów, larw owadów i jajeczek.Przyklad IX. Uzycie furano-3-karbonamidów jako srodków owadobójczych. Sposób postepowa¬ nia: aktywnosc owadobójcza tych zwiazków che¬ micznych okresla sie mieszajac 10 mg kazdego zwiazku chemicznego w rozwtorze 1 ml acetonu ze 100 ml wody. Dalsze rozcienczenia wykonuje sie z tych roztworów stosujac wode jako rozcien¬ czalnik. 25 ml porcje kazdej z próbek, powtórzono dwu-82 624 13 4 krotnie, umieszcza sie w probówkach i dodaje po 10—25 sztuk larw Aedes aegypti w czwartym sta¬ dium rozwoju miedzy wylinkami. Probówki utrzy¬ muje sie w ciemni w temperaturze 21°C w ciagu 72 godzin. Nastepnie liczy sie zywe i martwe larwy i oblicza procent zniszczenia. Jako preparat ty¬ powy stosuje sie DDT o stezeniu 0,1, 0,01, 0,001 czesci na milion. Stosuje sie równiez odpowiednie próbki kontrolnych receptur.Ocene aktywnosci wobec jajeczek przeprowadza sie mieszajac 0,1 g kazdego zwiazku chemicznego w roztworze 1 ml acetonu z 50 ml wody destylo¬ wanej zawierajacej krople emulgatora. Otrzymany rczwtór rozpyla sie na dolnej czesci dwutygodnio¬ wych pedów fasoli z których kazdy ma na sobie co najmniej jedno skupisko jajeczek Meksykan¬ skiego zuka fasolowego (Epilachna varivestis) zlo¬ zonych na 3—5 dni przed badaniem. Rosliny opry¬ skuje sie uzyskujac dokladne pokrycie lecz nie na¬ sycenie. Po uplywie tygodnia okresla sie procent jajeczek z których nie wykluly sie larwy.Badano takze aktywnosc furano-3-karbonamidów wobec mszycy zbozowej (Ehapalosiphum maidis Fitch). Roztwór o stezeniu 2000 czesci na milion przygotowuje sie mieszajac 0,5g zwiazku chemiczne¬ go w roztworze 10 ml acetonu z 250 ml wody za¬ wierajacej 2 krople emulgatora Triton X-100.Na 2 dni przed opryskaniem, pedy jeczmienia uzyte do badan przerzedza sie do 10 roslin w jed¬ nym naczyniu i zakaza mszycami umieszczajac liscie odciete z roslin podobnych do badanych, a stanowiacych pozywke dla hodowli mszyc. Ro¬ sliny opryskuje sie na stole obrotowym az do cal¬ kowitego zwilzenia lisci substancja opryskujaca.Procent zniszczenia ocenia sie na podstawie zmniej¬ szenia ilosci owadów na roslinach poddanych obróbce w porównaniu z próbkami nie poddanymi obróbce.Tablica 9 Wyniki Zastosowanie owadobójcze furano-3-karbonamidów 1 Wzór 8 R' cykloheksyl decyl benzyl fenyl 2-tolil 3-tolil 4-tolil 2-metoksy- fenyl 3-metoksy- fenyl 4-metoksy- fenyl 2-naftyl % opanowania 100 10 czesci czesci na na milion milion (Aedes aegypti) (Larvae) 71 100 - 80 - 100 45 100 100 100 38 100 - 100 - 82 - 98 - 85 Jajeczka meksy¬ kanskiego zuka fasolowego % opanowania 2000 czesci na milion (Ovacide) 100 100 100 50 100 % opanowania mszycy zbozowej (zetkniecia) 2000 1000 czesci czesci na na milion milion 90 80 80 - Tablica 8 Wyniki Opanowanie luznej snieci jeczmienia przez obróbke ziarna pochodnymi furano-3-karbonamidu Typ 1 Wzór 8 R' fenyl 2-tolil 3-tolil g/kg 1 3,74 0,94 2,5 2,5 0,94 1 % choroby 0,24 1,70 0,2 0,0 1'0 1 Typ 2 2,4-dwumetylo- 3-karbonani- lidofuran 2,5-dwumetylo- -3-karbonani- lidofuran Typ 3 Wzór 9 fenyl 2-tolil 3-tolil 3-metoksyfenyl 2-pirydyl Próba porównawcza (bez obróbki) 2,5 0,94 0,62 3,74 1,87 0,62 0,31 0,15 2,5 0,94 2,5 0,94 3,74 1,87 2,5 0,94 0,0 0,04 1,8 0 0 ' ° 0 0 0 0 0 0 0 0 0,3 1,6 14,482 624 17 18 poprzez dzialanie na glebe, nasiona, kielki lub li¬ scie. Przy wprowadzaniu do gleby srodki te mie¬ sza sie po prostu z gleba. Przy stosowaniu Iloscio¬ wym mozna korzystac z kazdego znanego sposobu polegajacego na rozpylaniu, na przyklad aktywny zwiazek chemiczny miesza sie z nosnikiem w po¬ staci typowego rozcienczalnika ze srodkiem zwil¬ zajacym, aby powierzchnia lisci byla jednolicie zwilzona roztworem.Stwierdzono równiez, ze pochodne furanowe sta¬ nowiace substancje czynna srodka wedlug wyna¬ lazku sa skuteczne jako srodki owado-i nicienio- bójcze. Stosowanie ich polega na wprowadzaniu zwiazków chemicznych do miejsc, w których stwierdzono dzialanie owadów lub nicieni lub tez w których mozna sie spodziewac takiego dzialania.Ponadto, kazdy z opisanych zwiazków mozna mieszac z którymkolwiek z pozostalych lub z in¬ nymi srodkami grzybo-, owado- i nicieniobójczymi uzyskujac skuteczne i aktywne zestawy. PL PL PL PL

Claims (10)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Srodek szkodnikobójczy, znamienny tym, ze jako substancje czynna, zawiera co najmniej jeden ze zwiazków o ogólnym wzorze 1* w którym R oznacza atom wodoru, grupe alkilowa, acylowa, aroilowa i sulfenylowa; R' oznacza atom wodoru, grupe aminowa, alkilowa, alkenylowa, cykloalki- lowa, naftylowa, benzylowa, pirydylowa, tiazoilowa, dwuetylenowa, furfurylometylowa, fenylowa lub 15 25 30 podstawiona fenylowa, X, Y i Z oznaczaja nieza¬ leznie atom wodoru, grupe alkilowa, podstawiona alkilowa, chlorowcowa, alkenylowa, Y i Z razem oznaczaja grupe a-to-alkilenowa, fenylowa lub pod¬ stawiona fenylowa.

2. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 2-metylo-3-/karbo- nanilido/furan.

3. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 2-metylo-3-/mety- lokarbonanilido/furan.

4. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 2-metylo-3-/meto- ksykarbonanilido/furan.

5. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 2,4-dwumetylo-3- /karbonanilido/furan.

6. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 2,4,5-trój metylo-3- /karbonanilido/furan.

7. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 2,4,5-trójmetylo-3- /metylokarbonanilido/furan.

8. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 2,4,5-trójmetylo-3- /metoksykarbonanilido/furan.

9. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 2,4,5-trójmetylo-3- /2,6-dwuetylokarbonanilido/furan.

10. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako substancje czynna zawiera 2,4,5-trójmetylo-3- /2,4,6-trójmetylokarbonanilidó/furan. YC ZCHOH WZÓR 2 CHaC0NRR I Mdi cox WZÓR 3 obojftny rozpuszczalnik WZÓR 1 CONRR' ?2H20 SCHEMAT 182 624 tL _/C— N -CH, Nc O WZÓR 4 II /H YN ^CN —fenyl WZÓR 7 ft' -c O H II / •C— N—fenyl WZÓR 5 0 H I' I , C— N— R -o 3 WZÓR 8 CH'T~ -C— H -CH, N wzca 6 Xn CH} ^C —NH—R ^0/ 3 O o II H , C — N —R WZÓR 3 WZÓR 40 Och, O CH -*-o WZOR ii WZOR iZ OZGraf. Lz. 361. Naklad 105 egz. Cena 10 zl PL PL PL PL