PL191212B1 - Analog rapamycyny zawierający tetrazol oraz jego zastosowanie - Google Patents

Abstract

1. Analog rapamycyny zawieraj acy tetrazol o wzorze lub jego farmaceutycznie dopuszczalna sól. PL PL PL

Description

Opis wynalazku

Przedmiotem wynalazku jest analog rapamycyny zawierający tetrazol oraz jego zastosowanie do wytwarzania środków leczniczych.

Cyklosporyna (cyklosporyna A) znalazła szerokie zastosowanie od momentu jej wprowadzenia do transplantacji organów i immunomodulacji i znacznie przyspieszyła opracowanie metod zapewniających udane transplantacje. Ostatnio stwierdzono, że kilka klas związków makrocyklicznych ma silną aktywność immunomodulacyjną. Okuhara i in. w europejskim zgłoszeniu patentowym nr 184162, opublikowanym 11 czerwca 1986 r., ujawniają pewną liczbę makrocyklicznych związków wydzielonych z rodzaju Streptomyces, obejmujących środek immunosupresyjny FK-506, 23-członowy makrocykliczny lakton, który wydzielono ze szczepu S. tsukubaensis.

Inne pokrewne produkty naturalne, takie jak FR-900520 i FR-900523, które różnią się od FK-506 ich podstawnikiem alkilowym przy C-21, zostały wydzielone z S. hygroscopicus yakushimnaensis. Inny analog, FR-900525, wytwarzany przez S. tsukubaensis, różni się od FK-506 zastąpieniem grupy kwasu pipekolinowego grupą prolinową. Działania uboczne związane ze stosowaniem cyklosporyny i FK-506, takie jak nefrotoksyczność, wymusiły konieczność ciągłego poszukiwania immunosupresyjnych związków, o ulepszonej efektywności i bezpieczeństwie, w tym czynnika immunosupresyjnego, skutecznego miejscowo, lecz niedziałającego ogólnoustrojowo (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 5457111).

Rapamycyna jest makrocyklicznym antybiotykiem trienowym wytwarzanym przez Streptomyces hygroscopicus, o stwierdzonej aktywności przeciwgrzybiczej, szczególnie wobec Candida albicans, zarówno in vitro jak i in vivo (C. Vezina i in., J. Antibiot. 1975, 28, 721; S. N. Sehgal i in., J. Antibiot. 1975, 28, 727; H. A. Baker i in., J. Antibiot. 1978, 31, 539; opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3929992 i opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3993749).

Wykazano, że rapamycyna samodzielnie (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4885171) lub w połączeniu z picibanilem (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4401653) ma aktywność przeciwnowotworową. W 1977 roku wykazano także, że rapamycyna jest skutecznym środkiem immunosupresyjnym w eksperymentalnym modelu alergicznego zapalenia mózgu i rdzenia, modelu stwardnienia rozsianego, w modelu adjuwantowego zapalenia stawów, modelu reumatoidalnego zapalenia stawów i jak wykazano, skutecznie hamuje tworzenie podobnych do IgE przeciwciał (R. Martel i in., Can. J. Physiol. Pharmacol., 1977, 55, 48).

Immunosupresyjne wpływy rapamycyny, jak również jej zdolność do przedłużania czasu przeżycia przeszczepów organów u niezgodnych tkankowo gryzoni, zostały także ujawnione w FASEB 1989, 3, 3411 (R. Morris, Med. Sci. Res., 1989, 17, 877). Zdolność rapamycyny do hamowania

PL 191 212 B1 aktywacji komórek T ujawnił M. Strauch (FASEB, 1989, 3, 3411). Te i inne biologiczne działania rapamycyny omówiono w Przeglądzie Transplantacji, 1992, 6, 39-87.

Wykazano, że monoestrowe i diestrowe pochodne rapamycyny (estryfikacja w pozycjach 31 i 42) są przydatne jako środki przeciwgrzybicze (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4316885) i jako rozpuszczalne w wodzie proleki rapamycyny (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4650803).

Fermentację i oczyszczanie rapamycyny i 30-demetoksyrapamycyny opisano w literaturze (C. Vezina i in. J. Antibiot. (Tokyo), 1975, 28 (10), 721; S. N. Sehgal i in., J. Antibiot. (Tokyo), 1975, 28(10), 727; 1983, 36(4), 351; N. L. Pavia i in., J. Natural Products, 1991, 54(1), 167-177).

Podejmowano próby licznych chemicznych modyfikacji rapamycyny. Obejmują one przygotowanie mono- i diestrowych pochodnych rapamycyny (WO 92/05179), 27-oksymów rapamycyny (EPO 467606); 42-okso-analogów rapamycyny (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 5023262); bicyklicznych rapamycyn (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 5120725); dimerów rapamycyny (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 5120727); eterów sililowych rapamycyny (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 5120842); oraz arylosulfonianów i sulfaminiany (opis patentowy Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 5177203).

WO 95/14023 ujawnia makrolidowe związki będące półsyntetycznymi analogami rapamycyny o aktywoś ci immunomodulacyjnej.

WO 98/09970 dotyczy alkilowanych pochodnych rapamycyny o właściwościach immunosupresyjnych i/lub przeciwrakowych i/lub przeciwzapalnych in vivo i/lub hamujących namnażanie tymocytów in vivo.

WO 98/09972 dotyczy pochodnych rapamycyny o sztucznej stereochemii o właściwościach immunosupresyjnych i/lub przeciwrakowych i/lub przeciwzapalnych in vivo i/lub hamujących namnażanie tymocytów in vivo

Ostatnio zsyntetyzowano rapamycynę w jej naturalnie występującej enancjomerycznej formie (K. C. Nicolaou i in., J. Am. Chem. Soc., 1993, IIS, 4419-4420; S. L. Schreiber, J. Am. Chem. Soc., 1993, IIS, 7906-7907; S. J. Danishefsky, J. Am. Chem. Soc., 1993, IIS, 9345-9346.

Wiadomo, że rapamycyna, jak FK-506, wiąże się z FKBP-12 (Siekierka, J. J.; Hung, S. H. Y.; Poe, M.; Lin, C. S.; Sigal, N. H. Nature, 1989, 341, 755-757; Harding, M. W.; Galat, A.; Uehling, D. E.; Schreiber, S. L. Nature 1989, 341, 758-760; Dumont, F. J.; Melino, M. R.; Staruch, M. J.; Koprak, S. L.; Fischer, P. A.; Sigal, N. H. J. Immunol. 1990, 144, 1418-1424; Bierer, B. E.; Schreiber, S. L.; Burakoff, S. J. Eur. J. Immunol. 1991, 21, 439-445; Fretz, H.; Albers, M. W.; Galat, A.; Standaert, R. F.; Lane, W. S.; Burakoff, S. J.; Bierer, B. E.; Schreiber, S. L. J. Am. Chem. Soc. 1991, 113, 1409-1411). Ostatnio odkryto, że kompleks rapamycyna/FKBP-12 wiąże się z jeszcze innym białkiem, innym niż kalcyneuryna, białkiem, które jest hamowane przez kompleks FK-506/FKBP-12 (Brown, E. J.; Albers, M. W.; Shin, T. B.; Ichikawa, K.; Keith, C. T.; Lane, W. S.; Schreiber, S. L. Nature 1994, 369, 756-758; Sabatini, D. M.; Erdjument-Bromage, H.; Lui, M.; Tempest, P.; Snyder, S. H. Cell, 1994, 78, 35-43).

Chociaż niektóre z tych zmodyfikowanych związków wykazują immunosupresyjną aktywność, nadal istnieje zapotrzebowanie na makrocykliczne środki immunosupresyjne, które nie dają poważnych skutków ubocznych, często związanych z terapią immunosupresyjną, co wynika częściowo z przedłużonych okresów półtrwania środków immunosupresyjnych. Istnieje więc potrzeba wytworzenia nowych półsyntetycznych makrolidów, które posiadają pożądaną aktywność immunomodulacyjną, ale które jednocześnie minimalizują niepożądane działania uboczne, spowodowane ich skróconym okresem półtrwania.

Przedmiotem wynalazku jest analog rapamycyny zawierający tetrazol o wzorze

PL 191 212 B1

lub jego farmaceutycznie dopuszczalna sól. Korzystnie, jest to związek o wzorze

lub

PL 191 212 B1

Innym przedmiotem wynalazku jest zastosowanie związku o wzorze

do wytwarzania środka do inhibicji nawrotu zwężenia u ssaka.

Kolejnym przedmiotem wynalazku jest zastosowanie tego związku do wytwarzania środka do inhibicji chorób immunologicznych lub autoimmunologicznych u ssaka.

Kolejnym przedmiotem wynalazku jest zastosowanie tego związku do wytwarzania środka do inhibicji transplantacyjnego odrzucenia tkanki po transplantacji u ssaka.

Kolejnym przedmiotem wynalazku jest zastosowanie tego związku do wytwarzania środka do inhibicji wzrostu grzybów u ssaka.

Kolejnym przedmiotem wynalazku jest zastosowanie tego związku do wytwarzania środka do inhibicji raka u ssaka.

Działanie związków według wynalazku jest przedstawione na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia stężenia krwi ± SEM (n=3) analogów rapamycyny zawierających tetrazol, dawkowane u małp.

Związki według wynalazku można wytworzyć rozmaitymi syntetycznymi sposobami. Metodę reprezentatywną przedstawiono na Schemacie l.

PL 191 212 B1

Jak pokazano w Schemacie 1, konwersja grupy hydroksylowej przy C-42 rapamycyny do trifluorometanosulfonianowej lub fluorosulfonianowej grupy opuszczającej daje związek A. Podstawienie grupy opuszczającej tetrazolem w obecności rozbudowanej przestrzennie, nienukleofilowej zasady, takiej jak 2,6-lutydyna lub, korzystnie, diizopropyletyloamina daje epimery B i C, które rozdziela się i oczyszcza metodą szybkiej chromatografii kolumnowej.

P r z y k ł a d 1

42-epi-(tetrazolilo)rapamycyna (mniej polarny izomer)

P r z y k ł a d 1A

Roztwór rapamycyny (100 mg, 0,11 mmola) w dichlorometanie (0,6 ml), w temperaturze -78°C, w atmosferze azotu potraktowano kolejno 2,6-lutydyną (53 gL, 0,46 mmola, 4,3 równoważnika) i bezwodnikiem kwasu trifluorometanosulfonowego (37 gL, 0,22 mmola) i mieszano następnie przez 15 minut, ogrzano do temperatury pokojowej i eluowano przez warstwę żelu krzemionkowego (6 ml) z zastosowaniem eteru dietylowego. Frakcje zawierające trifluorometanosulfonian zebrano i zatężono, z wytworzeniem wskazanego związku w postaci bursztynowej pianki.

P r z y k ł a d 1B

42-epi-(tetrazolilo)rapamycyna (mniej polarny izomer)

Roztwór według przykładu 1A w octanie izopropylu (0,3 ml) potraktowano kolejno diizopropyletyloaminą (87 gL, 0,5 mmola) i 1H-tetrazolem (35 mg, 0,5 mmol) i następnie mieszano przez 18 godzin. Mieszaninę podzielono pomiędzy wodę (10 ml) i eter (10 ml). Części organiczne przemyto solanką (10 ml) i osuszono (Na2SO4). Zatężenie części organicznych dało kleiste, żółte ciało stałe, które

PL 191 212 B1 oczyszczono metodą chromatografii na żelu krzemionkowym (3,5 g, sito 70-230), eluując heksanem (10 ml), mieszaniną heksan:eter (4:1 (10 ml), 3:1 (10 ml), 2:1 (10 ml), 1:1 (10 ml)), eterem (30 ml), mieszaniną heksan:aceton (1:1 (30 ml)). Jeden z izomerów zebrano we frakcjach eterowych.

MS (ESI) m/e 966 (M)^-;

P r z y k ł a d 2

42-epi-(tetrazolilo)rapamycyna (bardziej polarny izomer)

P r z y k ł a d 2A

42-epi-(tetrazolilo)rapamycyna (bardziej polarny izomer)

Zebranie wolniej schodzącej fazy (według przykładu 1B) z kolumny chromatograficznej, z zastosowaniem, jako fazy ruchomej, mieszaniny heksan:aceton (1:1) dało wskazany związek.

MS (ESI) m/e 966 (M)^-.

Test biologicznej aktywności in vitro

Immunosupresyjną aktywność związków według wynalazku określono z zastosowaniem testu reakcji ludzkich mieszanych limfocytów (MLR), opisanego przez Kino, T. i in. w Transplantation Proceedings, XIX (5):36-39, Uzupełnienie 6 (1987). Wyniki testu demonstrują, że związki według wynalazku są skutecznymi immunomodulatorami w nanomolowych stężeniach, jak przedstawiono w tabeli 1.

T a b e l a 1

Przykład	Ludzki MLR IC50 ± S. E. M. (nM)
Rapamycyna	0,91 ± 0,36
Przykład 1	1,70 ± 0,48
Przykład 2	0,66 ± 0,19

Reakcje farmakokinetyczne z przykładu 1 i przykładu 2 scharakteryzowano po pojedynczej dawce dożylnej 2,5 mg/kg u małpy cynomolgus (n=3 na grupę). Każdy związek wytworzono w postaci roztworu 2,5 mg/ml w mieszaninie 20% etanol:30% glikol propylenowy: 2% kremofor EL:48% dekstroza 5% w wodnym rozczynniku. Dawkę dożylną 1 ml/kg podawano jako powolny bolus (~1-2 minuty) do żyły odpiszczelowej tych małp. Próbki krwi pobrano z tętnicy udowej lub żyły każdego zwierzęcia przed dawkowaniem i 0,1 (tylko dożylnie), 0,25, 0,5, 1, 1,5, 2, 4, 6, 9, 12, 24 i 30 godzin po dawkowaniu. Przechowywane próbki EDTA starannie mieszano i ekstrahowano w celu późniejszej analizy.

Próbki krwi (1,0 ml) zhemolizowano 20% roztworem metanolu w wodzie (0,5 ml) zawierającym wewnętrzny wzorzec. Zhemolizowane próbki ekstrahowano mieszaniną octanu etylu i heksanu (1:1 objętościowo), 6,0 ml). Warstwę organiczną odparowano do suchej masy strumieniem azotu w temperaturze pokojowej. Próbki odtworzono w roztworze metanol: woda (1:1, 150 μΐ). Tytułowe związki (zastrzyk 50 μθ oddzielono od substancji zanieczyszczających, stosując HPLC w fazie odwróconej, z wykrywaniem promieniami UV. Podczas badania próbki utrzymywano w chłodzie (4°C). Wszystkie próbki z każdego badania zanalizowano jako pojedynczą porcję na HPLC.

Pomiary obszaru pod krzywą (AUC) dla przykładu 1, przykładu 2 i wewnętrznego wzorca przeprowadzono stosując oprogramowanie Sciex MacOuan™. Krzywe kalibracyjne wyprowadzono ze stosunku powierzchni piku (macierzysty lek/wewnętrzny wzorzec) wzorców krwi z zastosowaniem liniowej regresji najmniejszych kwadratów wartości tego stosunku w funkcji teoretycznego stężenia. Metody dawały zależność liniową dla obu związków w zakresie krzywej wzorcowej (korelacja > 0,99) z szacunkową dokładnością ilości 0,1 ng/ml. Maksymalne stężenie krwi (CMAX) i czas potrzebny do osiągnięcia maksymalnego stężenia krwi (TMAX) odczytano bezpośrednio z obserwowanych danych o stężeniu i czasie. Dane o stężeniu krwi przełożono na krzywą wielowykładniczą, stosując CSTRIP w celu uzyskania oceny parametrów farmakokinetycznych. Oceniane parametry definiowano dalej stosując NONLIN84. Obszar pod krzywą, stężenie krwi-czas od 0 do t godzin (ostatni mierzalny punkt stężenia w czasie) po dawkowaniu (AOC0-t), obliczono stosując liniową regułę trapezów dla profili krew-czas. Pozostały obszar ekstrapolowany do nieskończoności, określono jako końcowe zmierzone stężenie krwi (Ct) podzielone przez stałą szybkości eliminacji końcowej (β) i dodano do AUC0-t w celu uzyskania łącznego obszaru pod krzywą (AUC0-).

PL 191 212 B1

Jak pokazano w fig. 1 i tabeli 2, zarówno według przykładu 1 jak i przykładu 2 wystąpiły zaskakująco istotnie krótsze okresy półtrwania eliminacji końcowej (t1/2) w porównaniu do rapamycyny.

T a b e l a 2

Związek	AUC ng* godzina /ml	t1/2 (godziny)
Rapamycyna	6,87	16,7
Przykład 1	2,35	5,0
Przykład 2	2,38	6,9

Związki według wynalazku posiadają immunomodulującą aktywność u ssaków (szczególnie ludzi). Jako środki immunosupresyjne, związki według wynalazku są przydatne w leczeniu i zapobieganiu chorobom, w których pośredniczy układ immunologiczny, takich jak odporność przy transplantacji organów lub tkanek takich jak serce, nerka, wątroba, szpik kostny, skóra, rogówka, płuco, trzustka, jelito cienkie, kończyna, mięsień, nerwy, dwunastnica, jelito cienkie, komórki wysp trzustkowych i tym podobne; choroby z reakcją przeszczepu przeciw gospodarzowi wywoływane przez transplantację szpiku kostnego; autoimmunologiczne choroby takie jak reumatoidalne zapalenie stawów, układowy liszaj rumieniowaty, zapalenie tarczycy Hashimoto, stwardnienie rozsiane, miastenia, cukrzyca typu I, zapalenie błony naczyniowej oka, alergiczne zapalenie mózgu i rdzenia, zapalenie kłębuszkowe nerek i tym podobne. Nastę pne zastosowania obejmują leczenie i profilaktykę chorób zapalnych i hiperproliferacyjnych skóry i skórne manifestacje chorób, w których pośredniczy układ immunologiczny, takich jak łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, kontaktowe zapalenie skóry i ponadto wypryskowe zapalenia skóry, łojotokowe zapalenie skóry, liszaj płaski, pęcherzyca, pęcherzowy pemfigoid, pęcherzowe oddzielanie się naskórka, pokrzywka, obrzęki naczynioruchowe, zapalenia naczyń, rumienie, skórne eozynofilie, liszaj rumieniowaty, trądzik i łysienie plackowate; różne choroby oka (autoimmunologiczne i inne) takie jak zapalenie rogówki i spojówki, wiosenne zapalenie spojówek, zapalenie błony naczyniowej oka związane z chorobą Behceta, zapalenie rogówki, opryszczkowe zapalenie rogówki, stożek rogówki, dystrofia rogówki nabłonkowa, bielmo rogówki i pęcherzyca oczna. Ponadto celem działania związków według wynalazku są odwracalna, obturacyjna choroba dróg oddechowych, która obejmuje stany takie jak astma (np. astma oskrzelowa, astma alergiczna, astma samoistna, astma zewnątrzpochodna i astma pylicza), szczególnie przewlekła lub zastarzała astma (np. późna astma i nadreaktywność dróg oddechowych), zapalenie oskrzeli, alergiczny nieżyt nosa i tym podobne. Zapalenie błony śluzowej i naczyń krwionośnych takie jak wrzody żołądka, uszkodzenia naczyniowe spowodowane chorobami niedokrwiennymi i zakrzepicą. Ponadto, dzięki związkom według wynalazku można byłoby leczyć lub zapobiegać hiperproliferatywnym chorobom naczyniowym takim jak przerost komórek błony wewnętrznej mięśni gładkich, nawrót zwężenia i zamknięcie naczynia, szczególnie następujące po uszkodzeniu naczyń, w którym pośredniczyły czynniki biologiczne lub mechaniczne. Inne nadające się do leczenia stany obejmują niedokrwienne choroby jelita, choroby zapalne jelita, zgorzelinowe zapalenie jelita cienkiego i okrężnicy, jelitowe zapalenia/alergie takie jak celiakia, zapalenie odbytnicy, kwasochłonny alergiczny nieżyt żołądkowo-jelitowy, pokrzywka barwnikowa, choroba Crohna i zapalenie wrzodziejące okrężnicy; choroby nerwowe takie jak zapalenie skórno-mięśniowe, zespół GuillainaBarre'a, choroba Meniere'a, zapalenie wielonerwowe, zapalenie jednego nerwu i choroba korzeni nerwowych; choroby endokrynologiczne takie jak nadczynność tarczycy i choroba Basedowa; choroby krwi takie jak aplazja szpiku w obrębie układu czerwonokrwinkowego, niedokrwistość aplastyczna, niedokrwistość hipoplastyczna, idiopatyczna plamica małopłytkowa, autoimmunizacyjna niedokrwistość hemolityczna, agranulocytoza, niedokrwistość złośliwa, niedokrwistość megaloblastyczna i brak tworzenia erytrocytów; choroby kości takie jak osteoporoza; choroby dróg oddechowych takie jak sarkoidoza, zwłóknienie płuca w przewlekłym śródmiąższowym zapaleniu płuc i idiopatyczne śródmiąższowe zapalenie płuc; choroby skóry takie jak zapalenie skórno-mięśniowe, bielactwo skóry, rybia łuska, fotoalergiczna wrażliwość i chłoniak skóry z limfocytów T; choroby układu krążenia takie jak stwardnienie tętnic, miażdżyca naczyń, zespół zapalenia aorty, zapalenie guzkowate tętnic i zwłóknienie mięśnia sercowego; kolagenozy takie jak twardzina skóry, ziarniniak Wegenera i zespół Sjogrena;

PL 191 212 B1 otyłość; eozynochłonne zapalenie powięzi; choroby przyzębia takie jak uszkodzenia dziąseł, ozębnej, kości wyrostka zębodołowego i substancji kostnej zęba; zespół nerczycowy taki jak zapalenie kłębuszkowe nerek; łysienie typu męskiego lub łysienie starcze, przez zapobieganie epilacji lub zapewnienie porostu włosów i/lub wzmaganie wytwarzania włosów i wzrostu włosów; dystrofia mięśniowa; ropne zapalenie skóry i zespół Sezary'ego; choroba Addisona; aktywne choroby, w których pośredniczy tlen jak np. uszkodzenie narządowe takie jak uszkodzenia organów związane z niedotlenieniem i reperfuzją (takich jak serce, wątroba, nerka i przewód pokarmowy) które występują po przechowywaniu, transplantacji lub chorobie niedokrwiennej (np. zakrzepica i zawał mięśnia sercowego); jelitowe choroby takie jak wstrząs endotoksyczny, rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego i zapalenie jelita grubego spowodowane lekami lub napromienianiem; choroby nerek takie jak ostra niedokrwienna niewydolność nerek i przewlekła niewydolność nerek; choroby płucne takie jak toksykoza spowodowana nadmiarem tlenu w płucach lub lekiem (np. paracort i bleomycynami), rak płuca i rozedma płuc; oczne choroby takie jak zaćma, żelazica, barwnikowe zwyrodnienie siatkówki, starcza degeneracja plamki żółtej, bliznowacenie ciała szklistego i oparzenie rogówki ługiem; zapalenie skóry takie jak rumień wielopostaciowy, balonowate, linijne IgA zapalenie skóry i cementowe zapalenie skóry; i inne takie jak zapalenie dziąseł, zapalenie ozębnej, sepsa, zapalenie trzustki, choroby spowodowane zanieczyszczeniem środowiska (np. zanieczyszczeniem powietrza), starzenie się, karcynogeneza, przerzuty raka i zespół dolegliwości wywołanych obniżeniem ciśnienia atmosferycznego; choroby wywołane uwalnianiem histaminy lub leukotrienu C4; choroba Behceta taka jak choroba Behceta jelitowa, naczyniowa lub nerwowa oraz wpływająca na jamę ustną skórę, oko, srom, stawy, najądrze, płuco, nerkę itd. Ponadto, związki według wynalazku są przydatne w leczeniu i zapobieganiu chorób wątroby takich jak choroby immunogenne (np. przewlekłe autoimmunologiczne choroby wątroby takie jak autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotna marskość żółciowa i stwardniające zapalenie dróg żółciowych), częściowa resekcja wątroby, ostra msztucewica wątroby (np. msztucewica spowodowana toksyną, wirusowe zapalenie wątroby, wstrząs lub niedotlenienie), wirusowe zapalenie wątroby typu B, wirusowe zapalenie wątroby nie-A/nie-B; marskość (taka jak marskość alkoholowa) i niewydolność wątroby taka jak piorunująca niewydolność wątroby, niewydolność wątroby o późnym początku i „zaostrzenie w przebiegu przewlekłej niewydolności wątroby (ostra niewydolność wątroby w przebiegu przewlekłych chorób wątroby), a ponadto są przydatne dla różnych chorób z uwagi na ich użyteczną aktywność taką jak zwiększenie chemioterapeutycznego efektu, infekcja cytomegalowirusowa, szczególnie infekcja HCMV, aktywność przeciwzapalna, stwardniające i zwłókniające choroby takie jak nerczyca, twardzina skóry, zwłóknienie płuc, stwardnienie tętnic, zastoinowa niewydolność serca, przerost komór serca, zrosty pooperacyjne i bliznowacenie, udar, zawał mięśnia sercowego i uszkodzenie związane z niedokrwieniem i reperfuzją i tym podobne.

Ponadto, związki według wynalazku posiadają właściwości antagonistyczne w stosunku do FK-506. Związki według wynalazku, można zatem stosować w leczeniu immunosupresji lub zaburzeń polegających na immunosupresji. Przykłady zaburzeń polegających na immunosupresji obejmują AIDS, raka, grzybicze infekcje, otępienie starcze, uraz (w tym gojenie się ran, zabieg operacyjny i wstrząs), przewlekłą infekcję bakteryjną i pewne zaburzenia centralnego układu nerwowego. Immunosupresja do leczenia może być spowodowana przedawkowaniem immunosupresyjnego związku makrocyklicznego, na przykład pochodnych 12-(2-cykloheksylo-1-metylowinylo)-13,19,21,27-tetrametylo-11,28-dioksa-4-azatricyklo[22,3,1,0^4,9]oktakozo-18-enu takiego jak FK-506 lub rapamycyna. Przedawkowanie takich leków przez pacjentów jest bardzo powszechne, po uświadomieniu sobie, że zapomnieli wziąć swój lek o zaleconej porze i może prowadzić do poważnych efektów ubocznych.

Zdolność związków według wynalazku do leczenia chorób rozrostowych można zademonstrować zgodnie ze sposobami opisanymi w Bunchman ET i CA Brookshire, Transplantation Proceed, 23 967-968 (1991); Yamagishi i in., Biochem. Biophys. Res. Comm. 191 840-846 (1993); i Shichiri i in., J. Clin. Invest. 87 1867-1871 (1991). Choroby rozrostowe obejmują proliferację mięśni gładkich, stwardnienie systemowe, marskość wątroby, zespół ostrego wyczerpania oddechowego dorosłych, idiopatyczną kardiomiopatię, liszaj rumieniowaty, retinopatię cukrzycową lub inne retinopatie, łuszczycę, twardzinę, łagodny przerost prostaty, przerost mięśnia sercowego, nawrót zwężenia następujący po tętniczym uszkodzeniu, lub inne patologiczne zwężenie naczyń krwionośnych. Ponadto, te związki antagonizują komórkowe odpowiedzi na kilka czynników wzrostu, a więc posiadają właściwości przeciwnaczyniotwórcze, co czyni je czynnikami przydatnymi do kontrolowania lub zahamowania wzrostu pewnych guzów, jak również zwłókniającej choroby płuc, wątroby i nerki.

PL 191 212 B1

Związki według wynalazku zawarte w wodnych ciekłych kompozycjach są szczególnie przydatne do leczenia i zapobiegania różnym chorobom oka takim jak choroby autoimmunologiczne (w tym, np. stożek rogówki, zapalenie rogówki, dystrofia nabłonkowa rogówki, bielmo, owrzodzenie Moorena, zapalenie twardówki i oftalmopatia Graves'a) i odrzucenie przeszczepu rogówkowego.

Podczas stosowania w powyższym lub innym leczeniu, terapeutycznie skuteczną ilość jednego ze związków według wynalazku można podawać w czystej postaci lub, gdy takie postacie występują lub w farmaceutycznie dopuszczalnej postaci soli. Alternatywnie, związek można podawać jako kompozycję farmaceutyczną zawierającą pożądany związek w połączeniu z jednym lub więcej farmaceutycznie dopuszczalnymi rozczynnikami. Wyrażenie „terapeutycznie skuteczna ilość związku według wynalazku oznacza wystarczającą ilość związku do leczenia zaburzeń, przy rozsądnym stosunku korzyści do ryzyka względem jakiejkolwiek medycznej terapii. Jednakże zrozumiałe jest, że całkowitą dzienną dawkę związków i kompozycji według wynalazku ustali lekarz prowadzący kierując się rozsądnym osądem medycznym. Swoista, terapeutycznie skuteczna dawka dla indywidualnego pacjenta będzie zależeć od rozmaitych czynników obejmujących rodzaj i zaawansowanie leczonego zaburzenia i; aktywność określonego, stosowanego związku; specyficzną zastosowaną kompozycję; wiek, masę ciała, ogólny stan zdrowia, płeć i dietę pacjenta; czas podawania, sposób podawania i szybkość wydalania specyficznego zastosowanego związku; czas trwania leczenia; leki użyte przypadkowo lub w połączeniu ze specyficznym stosowanym związkiem i podobne czynniki dobrze znane w tej dziedzinie. Np. powszechnie znane jest rozpoczynanie dawkowania związku na poziomie niższym niż wymagany w celu osiągnięcia żądanego efektu terapeutycznego i stopniowo zwiększanie dawkowania aż do osiągnięcia żądanego efektu.

Całkowita dzienna dawka związków według wynalazku podawana człowiekowi lub niższemu zwierzęciu może wahać się od około 0,01 do około 10 mg/kg/dzień. Do podawania doustnego, korzystniejsze dawki mogą mieścić się w zakresie od około 0,001 do około 3 mg/kg/dzień. Jeśli to pożądane, skuteczną dzienną dawkę można podzielić na wiele dawek; w konsekwencji, kompozycje pojedynczej dawki mogą zawierać takie ilości lub podwielokrotności, które tworzą dzienną dawkę. Miejscowe podawanie może wymagać dawek w zakresie od 0,001 do 3 mg/kg/dzień, zależnie od miejsca zastosowania.

Związki według wynalazku mogą stanowić składnik kompozycji farmaceutycznych obejmujących związek według wynalazku i farmaceutycznie dopuszczalny nośnik lub rozczynnik, który można podawać doustnie, doodbytniczo, pozajelitowe, dozbiornikowo, dopochwowo, dootrzewnowo, miejscowo (w postaci proszków, maści, kropli lub plastrów przezskórnych), policzkowe lub w postaci doustnego lub donosowego spraju. Sformułowanie „farmaceutycznie dopuszczalny nośnik oznacza nietoksyczny stały, półstały lub ciekły wypełniacz, rozcieńczalnik, substancję opłaszczającą lub preparat pomocniczy dowolnego rodzaju. Stosowany tu termin „pozajelitowo odnosi się do sposobów podawania, które obejmują dożylne, domięśniowe, dootrzewnowe, domostkowe, podskórne i dostawowe zastrzyki i infuzje.

Kompozycje farmaceutyczne zawierające związek według wynalazku do pozajelitowych wstrzyknięć obejmują farmaceutycznie dopuszczalne sterylne, wodne lub niewodne roztwory, dyspersje, zawiesiny lub emulsje, jak również sterylne proszki do odtworzenia w sterylnych roztworach do wstrzykiwania lub dyspersjach, bezpośrednio przed zastosowaniem. Przykłady odpowiednich wodnych i niewodnych nośników, rozcieńczalników, rozpuszczalników lub rozczynników obejmują wodę, etanol, alkohole poliwodorotlenowe (takie jak glicerol, glikol propylenowy, glikol polietylenowy i tym podobne), karboksymetylocelulozę i odpowiednie ich mieszaniny, oleje roślinne (takie jak oliwa z oliwek) i organiczne estry do wstrzykiwania, takie jak oleinian etylu. Właściwą płynność można utrzymać np. przez zastosowanie substancji powlekającej takiej jak lecytyna, utrzymanie wymaganego wymiaru cząstek w przypadku dyspersji i przez zastosowanie surfaktantów.

Te kompozycje mogą także zawierać środki wspomagające takie jak środki konserwujące, środki zwilżające, środki emulgujące i środki dyspergujące. Zapobieganie działaniu mikroorganizmów można zapewnić włączając różne środki przeciwbakteryjne i środki przeciwgrzybicze, np. paraben, chlorobutanol, kwas fenolosorbinowy i tym podobne. Może także być pożądane włączenie środków izotonicznych takich jak cukry, chlorek sodu i tym podobne. Przedłużoną absorpcję farmaceutycznej postaci do wstrzykiwania można zapewnić włączając środki opóźniające absorpcję, takie jak stearynian glinu i żelatyna.

W pewnych przypadkach, w celu przedłużenia efektu działania leku, pożądane jest zwolnienie absorpcji leku z podskórnego lub domięśniowego zastrzyku. Można tego dokonać stosując ciekłą zawiesinę krystalicznej lub bezpostaciowej substancji o słabej rozpuszczalności w wodzie. Szybkość

PL 191 212 B1 absorpcji leku zależy ponadto od jego szybkości rozpuszczania, która z kolei może zależeć od rozmiaru kryształu i jego formy krystalicznej. Alternatywnie, opóźnioną absorpcję podawanej pozajelitowo postaci leku osiąga się rozpuszczając lub zawieszając lek w rozczynniku olejowym.

Formy depotu do wstrzykiwania przygotowuje się formując mikrokapsułki substancji podstawowych leku z biodegradalnych polimerów takich jak polilaktyd-poliglikolid. Zależnie od stosunku leku do polimeru i własności konkretnego zastosowanego polimeru, można kontrolować szybkość uwalniania leku. Przykłady innych biodegradalnych polimerów obejmują poli(ortoestry) i poli(bezwodniki). Preparaty depotu do wstrzykiwania wytwarza się także umieszczając lek w liposomach lub mikroemulsjach, które są kompatybilne z tkankami ciała.

Preparaty do wstrzykiwania można sterylizować np. metodą przesączenia przez filtr nieprzepuszczający bakterii lub wprowadzając sterylizujące czynniki w postaci sterylnych stałych kompozycji, które można rozpuścić lub rozproszyć w sterylnej wodzie, lub innym sterylnym ośrodku do wstrzykiwania, tuż przed zastosowaniem.

Stałe postaci dawkowania do doustnego podawania obejmują kapsułki, tabletki, pigułki, proszki i granulki. W takich stałych postaciach dawkowania, aktywny związek miesza się , z co najmniej jednym obojętnym, farmaceutycznie dopuszczalnym rozczynnikiem lub nośnikiem takim jak cytrynian sodu lub fosforan diwapniowy i/lub) wypełniaczami lub obciążaczami takimi jak skrobie, laktoza, sacharoza, glukoza, mannitol i kwas krzemowy, b) spoiwami takimi jak, np. karboksymetyloceluloza, alginiany, żelatyna, polywinylopirolidon, sacharoza i guma arabska, c) substancjami pochłaniającymi wilgoć takimi jak glicerol, d) środkami spulchniającymi takimi jak agar-agar, węglan wapnia, skrobia ziemniaczana lub skrobia z tapioki, kwas alginowy, niektóre krzemiany i węglan sodu, e) środkami opóźniającymi tworzenie się roztworu takimi jak parafina, f) środkami przyspieszającymi absorpcję takimi jak czwartorzędowe związki amoniowe, g) środkami zwilżającymi takimi jak, np. alkohol cetylowy i monostearynian glicerolu, h) pochłaniaczami takimi jak kaolin i glinki bentonitowe i i) lubrikantami takimi jak talk, stearynian wapnia, stearynian magnezu, stałe glikole polietylenowe, sól sodowa siarczanu laurylu i ich mieszaniny. W przypadku kapsułki, tabletki i pigułki postać dawkowania może także zawierać środki buforujące.

Stałe kompozycje podobnego typu można także stosować jako wypełniacze w miękkich, półstałych i wypełnionych substancją stałą kapsułkach żelatynowych lub kapsułkach wypełnionych płynem, stosując takie rozczynniki jak laktoza lub cukier mleczny jak również wysokocząsteczkowe glikole polietylenowe i tym podobne.

Stałe postaci dawkowania, czyli tabletki, drażetki, kapsułki, pigułki i granulki można wytworzyć w powleczeniach i osłonach takich jak otoczki jelitowe i inne powleczenia dobrze znane w dziedzinie preparatów farmaceutycznych. Mogą one ewentualnie zawierać środki zmętniające i mogą także mieć tak dobrany skład, aby uwalniać tylko aktywny składnik (składniki) lub korzystnie, tylko w pewnej części przewodu jelitowego, ewentualnie w sposób opóźniony. Przykłady kompozycji do zatapiania, które można stosować obejmują substancje polimeryczne i woski.

Aktywne związki mogą także występować w postaci mikrokapsułek, jeśli jest to potrzebne, z jednym lub wię cej z wyż ej wymienionych rozczynników.

Płynne postacie dawkowania do podawania doustnego obejmują farmaceutycznie dopuszczalne emulsje, roztwory, zawiesiny, syropy i eliksiry. Oprócz aktywnych związków, płynne postacie dawkowania mogą zawierać obojętne rozcieńczalniki powszechnie używane w tej dziedzinie, takie jak np. woda lub inne rozpuszczalniki, środki rozpuszczające i emulgatory takie jak alkohol etylowy, alkohol izopropylowy, węglan etylu, octan etylu, alkohol benzylowy, benzoesan benzylu, glikol propylenowy, glikol 1,3-butylenowy, dimetyloformamid, oleje (w szczególności, olej z nasion bawełny, olej arachidowy, kukurydziany, olej z kiełków, oliwek, olej rycynowy i sezamowy), glicerol, alkohol tetrahydrofurfurylowy, glikole polietylenowe i estry kwasów tłuszczowych i sorbitolu oraz ich mieszaniny.

Oprócz obojętnych rozcieńczalników, doustne kompozycje mogą także zawierać środki wspomagające takie jak środki zwilżające, emulgujące i środki zawieszające, środki słodzące, smakowe i zapachowe.

Zawiesiny, oprócz aktywnych związków, mogą zawierać środki zawieszające, takie jak np. etoksylowane alkohole izostearylowe, oksyetylenowy polisorbitol i estry sorbitolu, mikrokrystaliczna celuloza, metawodorotlenek glinu, bentonit, agar-agar i tragakant oraz ich mieszaniny.

Miejscowe podawanie obejmuje podawanie do skóry lub błony śluzowej, w tym powierzchni płuca i oka. Kompozycje do miejscowego podawania, obejmujące te do inhalacji, można wytworzyć w postaci suchego proszku, który może lub nie znajdować się pod ciśnieniem. W kompozycjach proszków niebędących pod ciśnieniem, aktywny składnik w silnie rozdrobnionej postaci można stosować

PL 191 212 B1 w mieszance z farmaceutycznie dopuszczalnym obojętnym nośnikiem o większym rozmiarze zawierającym cząstki o wymiarze średnicy np. do 100 mikrometrów. Odpowiednie obojętne nośniki obejmują cukry takie jak laktoza. Wskazane jest, aby co najmniej 95% wagowych cząstek aktywnego składnika miało efektywny wymiar cząstek w zakresie 0,01 do 10 mikrometrów. Kompozycje do miejscowego stosowania na skórę obejmują także maści, kremy, płyny i żele.

Alternatywnie, kompozycja może być pod ciśnieniem i zawierać sprężony gaz, taki jak azot lub skroplony gazowy propelent. Płynny propelent i w zasadzie cała kompozycja powinny być takie, aby aktywny składnik nie ulegał znacznemu rozpuszczeniu. Kompozycja pod ciśnieniem może także zawierać surfaktant, taki jak ciekły lub stały niejonowy surfaktant lub stały anionowy surfaktant. Korzystnie stosuje się stały anionowy surfkatant w formie soli sodowej.

Następnym rodzajem miejscowego podawania jest podawanie do oka, jak w leczeniu stanów chorobowych oka, w których pośredniczy układ immunologiczny, takich jak choroby autoimmunologiczne, alergiczne lub stany zapalne oraz przeszczepy rogówkowe. Związek według wynalazku dostarcza się w farmaceutycznie dopuszczalnym nośniku dla oka, takim, aby związek kontaktował się z powierzchnią oka przez wystarczający okres czasu, umożliwiający przeniknięcie rogówkowych i wewnętrznych obszarów oka, np. przedniej komory, tylnej komory, ciała szklistego, cieczy wodnistej, cieczy szklistej, rogówki, tęczówka/ciało rzęskowe, soczewki, naczyniówka/siatkówka i twardówki. Farmaceutycznie dopuszczalny do oczu nośnik może być np. maścią, roślinnym olejem lub substancją opłaszczającą.

Kompozycje do podawania doodbytniczego lub dopochwowego powinny mieć postać czopków lub wlewów retencyjnych, które można wytworzyć mieszając związki według wynalazku z odpowiednimi niedrażniącymi rozczynnikami lub nośnikami, takimi jak masło kakaowe, glikol polietylenowy lub wosk do czopków, które są stałe w temperaturze pokojowej, lecz ciekłe w temperaturze ciała, a więc roztapiają się w odbytnicy lub pochwie i uwalniają aktywny związek.

Związki według wynalazku można także podawać w postaci liposomów. Jak wiadomo w tej dziedzinie, liposomy na ogół są pochodnymi fosfolipidów lub innych substancji lipidowych. Liposomy utworzone są przez jedno- lub wielowarstwowe hydratowane ciekłe kryształy, które są rozproszone w środowisku wodnym. Moż na stosować dowolny nietoksyczny, fizjologicznie dopuszczalny i metabolizowany lipid zdolny do tworzenia liposomów. Te kompozycje w postaci liposomowej mogą zawierać, oprócz związku według wynalazku, stabilizatory, środki konserwujące, rozczynniki i tym podobne. Korzystnymi lipidami są fosfolipidy i fosfatydylocholiny (lecytyny), zarówno naturalne jak i syntetyczne. Metody tworzenia liposomów są znane w tej dziedzinie. Patrz, np. Prescott, Ed., Methods in Cell Biology, tom XIV, Academic Press, New York, N.Y. (1976), str. 33 i kolejne.

Związki według wynalazku można także podawać razem z jednym lub więcej środkami immunosupresyjnymi. Środki immunosupresyjne z zakresu tego wynalazku obejmują między innymi takie jak IMURAN® sól sodowa azatiopryny, brequinar sodium, SPANIDIN® gusperimus trichlorowodorek (także znany jako deoksyspergualin), mizoribine (także znany jako bredinin), CELLCEPT® mykofenolan mofetylu, NEORAL® cyklosporyna A (także wprowadzony na rynek jako inny preparat cyklosporyny A pod nazwą handlową SANDIMMUNE®), PROGRAF® takrolimus (także znany jako FK-506), syrolimus i RAPAMUNE®, leflunomid (także znany jako HWA-486), glukokortykoidy, takie jak prednizolon i jego pochodne, przeciwciała lecznicze takie jak ortoklon (OKT3) i Zenapax® i białka antytymocytowe, takie jak tymoglobuliny.

Można także podawać proleki związków według wynalazku.

Termin „prolek odnosi się do związków, które szybko przekształcają się in vivo do macierzystego związku o powyższym wzorze, np. hydrolizując we krwi. Szczegółowe omówienie podali T. Higuchi i V. Stella, „Prodrugs as Novel Delivery Systems, tom 14 A.C.S. Symposium Series i Edward B. Roche, wydanie „Bioreversible Carriers in Drug Design, American Pharmaceutical Association and Pergamon Press, 1987.

Korzystnie podaje się farmaceutycznie dopuszczalne proleki związków według wynalazku. Termin ten odnosi się do tych proleków związków według wynalazku, które są, w zakresie rozsądnej medycznej oceny, odpowiednie do zastosowania w kontakcie z tkankami ludzi i niższych ssaków, bez nadmiernej toksyczności, podrażnienia i alergicznej odpowiedzi, wykazują odpowiednią proporcję korzyści do ryzyka i są skuteczne w zamierzonym zastosowaniu. Stosować można również dwubiegunowe formy związków według wynalazku, gdy są możliwe. Szczególnie korzystnymi farmaceutycznie dopuszczalnymi prolekami związków według wynalazku są estry grupy hydroksylowej przy C-31 związków według wynalazku.

Claims (8)

1. Analog rapamycyny zawierający tetrazol o wzorze lub jego farmaceutycznie dopuszczalna sól.

2. Związek według zastrz. 1, znamienny tym, że posiada wzór

3. Związek według zastrz. 1, znamienny tym, że posiada wzór

PL 191 212 B1

4. Zastosowanie związku określonego w zastrz. 1 do wytwarzania środka do inhibicji nawrotu zwężenia u ssaka.

5. Zastosowanie związku określonego w zastrz. 1 do wytwarzania środka do inhibicji chorób immunologicznych lub autoimmunologicznych u ssaka.

6. Zastosowanie związku określonego w zastrz. 1 do wytwarzania środka do inhibicji transplantacyjnego odrzucenia tkanki po transplantacji u ssaka.

7. Zastosowanie związku określonego w zastrz. 1 do wytwarzania środka do inhibicji wzrostu grzybów u ssaka.

8. Zastosowanie związku określonego w zastrz. 1 do wytwarzania środka do inhibicji raka u ssaka.