Przedmiotem wynalazku jest krystalizator bebno- wo-tasmowo-lancuchowy do odlewania ciaglego, zwlaszcza anod miedzianych.Znane jest z opisu patentowego Stanów Zjedno¬ czonych Ameryki nr 3 860 057 wytwarzanie plyt ano¬ dowych przy uzyciu krysitalizatoira zawierajacego elastyczne tasmy, górna i dolna, majace 'ruchome lancuchy klockowe usytuowane pomiedzy nimi i przesuwajace sie wraz z nimi z ta isama predkoscia.Lancuchy klockowe sa wykonane z wielu klocków, które zawieraja 'kieszenie, rozmieszczone w pewnych odleglosciach od siebie, rozciagajace sie na cala glebokosc lancuchów, umozliwiajace odlewanie in¬ tegralnych wystepów anod. Lancuchy klockowe obra¬ cajace sie w postaci petli zawieraja wybrania o pel¬ nej glebokosci, od odlewania wystepów w pelnej grubosci na anodach.Stosunkowo waska, ciagla, elastyczna tasma me¬ talowa, do której sa zamocowane klocki, stykajace sie ze soba koncami, jest przesunieta wzgledem osi centralnej lancucha klockowego w kierunku jego strony zewnetrznej. Tasma usytuowana mimosrodo- wo wiaze ze soba poszczególne klocki kazdego lan¬ cucha klockowego znacznie mocniej wzdluz brzegów zewnetrznych niz wzdluz brzegów wewnetrznych.Klocki lancucha sa nastepnie wiazane ze soba wzdluz krawedzi wewnetrznych za pomoca wielu kawalków naprezonego przewodu elastycznego, prze¬ chodzacych pnzez otwory wzdluzne w klockach, wy¬ konane pomiedzy wybranymi lo pelnej glebokosci. 10 20 25 Znane lancuchy klockowe stosowane przy odlewaniu metalu wykazuja wiekszy luz wzdluz boków we¬ wnetrznych niz wzdluz boków zewnetrznych.Skutkiem spowodowanym róznicami luzu jest ¦zwisanie wewnetrznych boków kazdego lancucha klockowego do dolu w wiekszym stopniu niz boków zewnetrznych w czasie ruchu -powrotnego kazdego lancucha klockowego. Tak wiec lancuchy klockowe sa skrecane i odginane podczas ich ruchu powrotne¬ go. Z powodu skomplikowanej konstrukcji znanych rozwiazan moga wystapic róznorodne problemy eksploatacyjne.Wada takiego 'rozwiazania polega na tym, ze ciagla elastyczna tasma metalowa, na której sa zamocowane klocki, jest przesunieta wzgledem osi centralnej od¬ powiedniego lancucha klockowego w ikierunku zewnetrznego boku klocków. Tasma usytuowana mi- mosrodowo wiaze ze soba kolejne klocki znacznie mocniej wzdluz ich boków zewnetrznych niz wzdluz ich boków wewnetrznych. Klocki sa dodatkowo wia¬ zane wzdluz ich boków wewnetrznych za pomoca wielu kawalków naprezonej linki elastycznej prze¬ chodzacej przez otwory wzdluzne wykonane w kloc¬ kach, usytuowane pomiedzy otworami o pelnej gle¬ bokosci klocka.Kazdy odcinek linki rozpoczyna sie ponizej kie¬ szeni i konczy sie powyzej nastepnej kolejnej kie¬ szeni wykonanej w lancuchu klockowym. Poczatek i koniec kazdego odcinka linki jest zamocowany do odpowiednich Jdocków iza pomoca srub nastawczych. 116 559116 559 W rezultacie lancuchy klockowe w czasie procesu odlewania wykazuja wiekszy zwis wizdluz ich 'kra¬ wedzi wewnetrznych, gdzie stosuje sie odcinki na¬ prezonych liinek w porówinamiu z ich bokami zewne¬ trznymi, gdzie znajduje isie iciagla tasma metalowa.Konstrukcja i obsluga lancucha klockowego .wraz z zespolem klocków sa skomplikowane i pracochlon¬ ne, przy czym w srodowisku roboczym moze wysta¬ pic wiele problemów eksploatacyjnych z powodu zlozonosci konstrukcji.W znanym (rozwiazaniu proponowano równiez synchronizacje przesuwu dwóch lancuchów klocko¬ wych przez zastosowanie obrotowego walu rozcia¬ gajacego sie na calej szerokosci maszyny odlewniczej przy jej/koficu: "Wlotowym* Wal ma pare odpowied¬ nich lozysk usytubwanyclr w poblizu przeciwleglych boków maszyny. Na przeciwleglych koncach walu jest zamoowaj^pa^a kóljuzebionych. Zeby tych kól wspólpracuja z *wglgkieliiami synchronizujacymi, wykonanymi w klockach^ rozmieszczonych w pew¬ nych odleglosciach wzdluz zewnetrznych boków od¬ powiednich lancuchów klockowych.Obrotowy wial z lozyskami i kolami zwieksza zlo¬ zonosc mechanizmu zamontowanego na wlocie ma¬ szyny i ogranicza przestrzen dostepna dla urzadzenia doprowadzajacego ciekly metal, zwiekszajac tym samym trudnosci eksploatacyjne. Ponadto, gdy jeden z lancuchów klockowych opóznia sie lub wyprzedza drugi, kola uzebione popychaja klocki lancucha, zmieniajac ich wzajemne polozenie, co moze spowo¬ dowac utworzenie sie przestrzeni pomiedzy kolejny¬ mi klockami, grozac przedostaniu sie plynnego me¬ talu do przestrzeni pomiedzy,tymi klockami.W opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki nr 3 504 429 przedstawiono wytwarzanie anod przez odlewanie ciagle plyty metalowej, przecina¬ nie jej nia rozmiar anody, oraz formowanie wgle¬ bien w kazdej anodzie na drodze prasowania. Anody nastepnie podwiesza sie na wieszakach wchodzacych w te wglebienia.Wada takiego rozwiazania polega na tym, ze wie¬ szaki uzyte do ipbdwieszania anod musza powrócic do urzadzenia do odlewania w celu uzycia z nowy¬ mi anodami. Obsluga wieszaków i uzycie prasy do formowania wglebien wymaga dodatkowych nakla¬ dów pracy i urzadzen, co powoduje zwiekszenie kosztów, a cala procedura zwieksza zlozonosc wy¬ twarzania anod.W opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki nr 3 776 017, opisano uklad do ciaglego wytwa¬ rzania anod miedzianych, w którym ciagla tasma wykonana z miedzi jest cieta na szereg anod o ogól¬ nym ksztalcie litery T. Anody o ksztalcie litery T sa usytuowane poprzecznie do tasm i kazda kolejna anoda wycinana z tasmy jest odwrócona w stosunku do anodysasiedniej. \ Wada tego ukladu jest koniecznosc zastosowania poteznej prasy wytlaczajacej do formowania anod oraz wyposazenia do przemieszczania anod w róz¬ nych kierunkach, hartowania ich i sprawdzania. Wy¬ stepy anod o ksztalcie litery T maja te sama gru¬ bosc co pozostala czesc anody. v Zgodnie z rozwiazaniem wedlug wynalazku glebo¬ kosc kieszeni jest mniejsza niz wysokosc lancucha klockowego, co umozliwia odlewanie wlewka za¬ opatrzonego w integralne wystepy o gmbosci mniej¬ szej od grubosci wlewka, rozmieszczone na prze¬ ciwleglych jego krawedziach.Korzystnie kieszenie maja glebokosc równa w 5 przyblizeniu polowie wysokosci lancuchów klocko¬ wych. Przednia scianka kazdej kieszeni jest podcieta w kierunku przesuwu lancuchów .klockowych dla odlewania wystepów o zmniejszonej gruibosci, któ¬ rych przednia czesc jest usytuowana w polowie gru¬ lo bosci wlewka. Tylna scianka kazdej kieszeni jest podwójnie nachylona, od wierzcholka w kierunku dna kieszeni oraz w kierunku na zewnatrz wneki krystaldzatora.W korzystnym rozwiazaniu wedlug wynalazku — 15 dolna czesc lancucha wspólpracuje z prowadnica, prowadzaca lancuch wzdluz 'krawedzi wneki krysta- lizatora, zas w poblizu kazdej kieszeni znajduje sie . wystep boczny wystajacy w kierunku przeciwnym wzgledem wneki poza krawedz dolnej czesci, przy 20 czym wystep boczny znajduje sie w odleglosci od czesci dolnej lancucha wiekszej niz wysokosc pro¬ wadnicy. Kieszen ograniczona wystepem siega na zewnatrz od krawedzi wewnetrznej lancucha na odleglosc wieksza od szerokosci lancucha. 25 Wystep boczny lancucha klockowego znajduje sie w odleglosci powyzej dolnej powierzchni lancucha, równej co najmniej 2/7 wysokosci lancucha klocko¬ wego.Korzystnie lancuch klockowy którego klocki sa 30 przymocowane do elastycznej, metalowej tasmy; przechodzacej przez rowek w dolnej czesci kazdego klocka, jest wyposazony w klocki' specjalne, two¬ rzace wystepy boczne lancucha, wystajace na zew¬ natrz lancucha wzgledem - dolnych czesci, majace 35 rowki w dolnej czesci, pr^zez które przechodzi tasma.Wystepy boczne lancucha klockowego wystaja ponad kolnierze rolek prowadzacych lancuch. Ko¬ rzystnie ciagla tasma przechodzi przez rowek w dol¬ nej czesci klocków specjalnych, powierzchnia dolna 40 kieszeni rozciaga sie nad tasma.Przednia scianka, dolna scianka oraz tylna scian¬ ka kazdej kieszeni wyznaczaja wlot polaczony z wneka krystalizatora, rozchylony w kierunku wne¬ ki kryistaliaatora. Korzystnie na przeciwleglych kra- 45 jace na wzajemne polozenie wystepów na przeciw¬ leglych krawedziach odlewanego wlewka, sprzezone z zespolem sterujacym, regulujacym dzialanie zespolu chlodzacego lancucha klockowego. 50 Korzystnie zespól chlodzacy zawiera przewody i dysze doprowadzajace ciecz chlodzaca do lancu¬ chów klockowych, polaczone z przewodem zasilaja¬ cym, na którym jest osadzony element sterujacy, zmieniajacy wydatek przeplywu cieczy chlodzacej 55 doprowadzanej do co najmniej jednego lancucha klockowego. Korzystnie wystepy boczne, lancuchów klockowych, ograniczajace kieszenie, maja szerokosc wieksza od szerokosci pozostalej czesci lancuchów klockowych, zas czujniki rozmieszazone na przeciw- 60 leglych krawedziach wneki sa pobudzane przez wy¬ stepy boczne lancuchów klockowych. Korzystnie elastyczna, metalowa tasma bez konca wykonana ze stali nierdzewnej ma wspólczynnik roiszerzalnosci cieplnej podobny do wspólczynnika dla brazu, z któ- 65 rego sa wykonane klocki lancucha klockowego.5 Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony iw przy¬ kladzie wykonania na rytsuiniku, na którym £iig. 1, 9 przedstawia krystalizator z lancuchami klockowymi wedlug piea-wszego przykladu wykonania wynalazku, w widoku z przodu, fig. 3 — krystalizator w wi¬ doku z boku, fig. 4, 5 — dolna czesc krystaliza¬ tora w widoku z góry, fig. 6 — fragment krystaliza¬ tora w widoku z boku, fig. 7, 8 — fragment lancu¬ chów klockowych, w pirzekmoju poprzecznym, fig. 11 — wanne elektrolityczna, w przekroju wzdluz¬ nym, fig. 12 — fragment wanny wedlug fig. 11 w przekroju wzdluznym, fig. 13 — fragment elektrody plytowej, w widoku perspektywicznym, fig. 14, 17, 19, 21, 24, 26, fragment lancucha klockowego w róz¬ nych przykladach wykonania w widoku z boku, fig. 15, 18, 20, 22, 25, 27 — fragment lancucha klockowe¬ go w róznych przykladach wykonania w widoku z góry, fig. 16, 23 — lancuch klockowy w przekroju wzdluz linii 17—17 z fig. 14, 17, 19 oraz wzdluz linii 24—24 z fig. 21, 24, 26, fig. 28 — krystalizator w alter¬ natywnym przykladzie wykonania w widoku z boku.Zgodnie z przykladem wykonania ukladu wedlug wynalazku, pokazanym na fig. 1, 3, 4, ruchomy lan¬ cuch klockowy 30 zawiera wiele iMocków 32, przy¬ wiazanych jeden za dirugim do elastycznej, metalo¬ wej (tasmy 34 bez konca, usytuowanej w osi wzdluz¬ nej. Tasma 34 w postaci peitli bez konca ma szero¬ kosc równa co najmniej polowie szerokosci lancucha klockowego. Klocki 32, 36 lancucha 30 sa polaczone ze soba za pomoca szerokiej tasmy 34 bez konca, osadzonej centralnie, co zapewnia równomierny zwis oa wewnetrznym i zewnetrznym boku lancucha.Dziejki symetrycznemu usytuowaniu metalowej tas¬ my 34, lancuch klockowy 30 zwiesza sie tak, ze jego klocki sa usytuowane poziomo i przemieszczaja sie wzdluz torów równoleglych.Wzdluz kazdego lancucha klockowego 30 sa roz¬ mieszczone w pewnych odleglosciach od siebie kloc¬ ki specjalne 36, zawierajace bieszenie 38 o czescio¬ wej glebokosci, to znaczy o glebokosci mniejszej niz wysokosc wneki C krystalizatora bebnowo-tasmo- wo-lancuchowego (fig. 1) ograniczonej górna i dolna tasma krystalizatora 22, 24. W przykladzie wykona¬ nia wynalazku przedstawionym na fig. 2, kieszenie 38 rozciagaja sie poprzecznie wzgledem osi wneki C krystalizatora na odleglosc wieksza niz szerokosc klocków zwyklych 32. Kieszenie 38 o duzej szero¬ kosci sa ograniczone wystepami bocznymi 40 kloc¬ ków specjalnych 36, wystajacymi wzgledem dolnych czesci 42, majacych te sama szerokosc co pozostale klocki zwykle 32.Kazda z kieszeni 38 moze byc wykonana z po¬ jedynczego klocka specjalnego 36.Na figurach 1 i 2 pokazano prowadnice 100 i 10CA prowadzace ruchome lancuchy klockowe 30, 30A wzdluz przeciwleglych krawedzi wneki krystaliza¬ tora. Prowadnice 100 i 100A zostaly pokazane szcze¬ gólowo na fig. 9, 10.Zgodnie z fig. 3 i 4 kazdy lancuch klockowy 30 przemieszcza sie w postaci wydluzonej petli wzdluz czesci tasm krystalizatora 22, 24, ograniczajac wne¬ ke C krystalizatora zawarta miedzy lancuchami.Górna tasma krystalizatora 22 obraca sie wokól gór¬ nego walca napedowego 43 oraz dolnego walca 44 naprezajacego i sterujacego, osadzonego na górnej $559 6 ramie 45. Podobnie dolna tasma krystalizatora 24 obraca sie wokól górnego walca napedowego 47, oraz dolnego walca 48 naprezajacego i sterujacego osadzonego na dolnej ramie 49. Plynny metal jest 5 wprowadzany do wlotowego konca 50 (fig. 3 i 4) wneki C krystalizatora i wypelnia wneke krysta¬ lizatora. Plynny metal wypelnia kieszenie 38, po¬ laczone z wneka krystalizatora i stanowiace jej poprzeczne wystepy..Metal 'krzepnie w miare prze- io suwu tasm krystalizatora, a wlewek 52, odlewany w sposób ciagly, o wystepach 54 odlewanych" inte¬ gralnie na jego przeciwleglych krawedziach opusz¬ cza wylotowy koniec 56 wneki katalizatora. Tasmy krystalizatora 22, 24 sa chlodzone wzdluz wneki 15 krystalizatora za pomoca plynnego chlodziwa, po¬ dawanego w znany sposób, przy czym mozna stoso¬ wac bezposrednio chlodzenie wlewka 52 po opusz¬ czeniu przez niego wneki krystalizatora.Przy wytwarzaniu elektrod plytowych, takich jak 20- przykladowo miedziane anody plytowe P, wlewek 52 z miedzi ulega przecieciu na poszczególne plyty za pomoca odpowiednich srodków tnacych (nie po¬ kazanych). Takie srodki tnace sa zwykle przystoso¬ wane do przecinania wlewka 52 wzdluz poprzecz- 25 nych linii przeciecia 55, usytuowanych tuz obok odpowiednich wystepów 54. Wystepy 54 sa usytuo¬ wane na przeciw siebie (fig. 4 i 5) na przeciwleglych krawedziach wlewka, tworzac pary wystepów pod¬ trzymujacych- dla kazdej anody plytowej P (fig. 30 11, 12, 13).W poblizu konca wlotowego 59 wneki krystaliza- toTa, lancuchy klockowe 30 sa prowadzone za po¬ moca podpór rolkowych 58 (fig. 3). Podpory rolkowe 58 lancuchów obejmuja tarcze podtrzymujaca. 60 35 w ksztalcie sierpu, do której jest zamocowane wiele swobodnie obracajacych sie rolek 62, zaopatrzonych w kolnierze, osadzonych na sworzchniach 63 w nie¬ wielkich odleglosciach od siebie na wypuklym obrzezu tarczy (fig. 7). 40 Zgodnie z fig. 7 kolnierze 64 rolek 62, majacych tuleje cylindryczne, sa oddalone od siebie na tatka odleglosc, ze obejmuja szerokosc W klocków zwy¬ klych 32., Tak wiec, zapewnione jest prowadzenie lancuchów klockowych 30 w kierunku poprzecznym 45 dzieki temu, ze dolne czesci 42 klocków specjalnych 36 maja' te sama szerokosc co klocki zwykle 32.Dolne czesci 42 wchodza pomiedzy kolnierze 64 wspólpracujac bocznie z cylindrycznymi tulejami rolek tak samo jak pozostale klocki 32. Lancuchy 50 klockowe 30 sa prowadzone na calej swej dlugosci przez podpory rolkowe 58 pomimo zastosowania górnych wystepów 40 na klockach specjalnych. Wy¬ stepy 40 sa usytuowane powyzej czesci dolnej kloc¬ ków specjalnych na taka odleglosc ze przesuwaja 55 sie ponad kolnierzami 64. _ Jak to pokazano na fig. 3, podobne podpory rol¬ kowe 66 zastosowano dla kazdego lancucha klocko¬ wego 30 przy wylotowym koncu 56 wneki krystali¬ zatora. Podpory rolkowe 66 zawieraja tarcze pod- 60 trzymujaca 68 w ksztalcie sierpu z rolkami 62, wy¬ posazonymi w kolnierze, zamocowanymi w niewiel¬ kich odleglosciach od siebie wzdluz obrzeza wspornika.Zgodnie z fig. 2, 5 i 8 lancuchy klockowe 30A 65 wedlug drugiego przykladu wykonania skladaja sie116 559 8 z wielu klocków 32 przymocowanych do elastycznej, metalowej tasmy 34 bez konca, usytuowanej wzdluz osi odpowiedniego lancucha klockowego. Tasma 34 ma korzystnie szerokosc odpowiadajaca szerokosci co najmniej polowy szerokosci W klocków zwy¬ klych 32. Wzdluz kazdego lancucha klockowego 30A, sa rozmieszczone w pewnych odleglosciach od siebie klocki specjalne 76 tworzace kieszenie 78.Klocki specjalne 76 maja te sama szerokosc W co zwykle klocki 32.Sposób odlewania przy zastosowaniu lancuchów klockowych 30A wedlug drugiego przykladu wyko¬ nania wynalazku jest taki sam jak opisany powyzej, to znaczy plynny metal jest wprowadzamy do konca wlotowego 50 (fig. 3 i 5) wneki C krystalizatora.Kieszenie^ 78 lacza sie z wneka krystalizatora two¬ rzac jej poprzeczne wystepy. Ciekly metal przeply¬ wa poprzecznie do tych kieszeni 78 i krzepnie w mia¬ re przenoszenia przez tasmy krystalizatora 22, 24.Powstaje ciagly wlewek 52 majacy wystepy 54 o zmniejszonej grubosci, wykonane integralnie na przeciwleglych krawedziach wlewka.Aby docisnac klocki lancuchów klockowych 30 lub 30A scislej do siebie wzdluz wneki C krystaliza¬ tora, stosuje sie podpory rolkowe 70 na kazdym lancuchu -klockowym. Podpory rolkowe 70 wspól¬ pracuja z krawedzia lancucha na czesci jej drogi powrotnej, wywolujac przemieszczanie lancucha klockowego 30 lub 30A na odcinku wypuklym w kierunku wnetrza petli utworzonej przez lancuch.Podpory rolkowe 70 zawieraja podpore 72 oraz wiele rolek 74 majacych kolnierze rozstawione na wieksza szerokosc niz w przypadku role"k 62, zapewniajac luz dla wystepów 40 (fig. 1, 4 i 7) klocków specjal¬ nych 36. W przypadku rozwiazania, gdzie klocki specjalne 76 maja te sama szerokosc W co klocki zwykle 32, rolki 74 sa podobne do rolek 62. Szcze¬ gólowe informacje dotyczace budowy i dzialania podpór rolkowych 70 znajduja sie w opisach paten¬ towych Stanów Zjednoczonych Ameryki nr, nr 3 865 176 i 3 955 615.Zespól chlodzacy 80 jest przeznaczony do chlodze¬ nia lancuchów klockowych 30 lub 30A przed ich po¬ wrotem do konca wlotowego 50 wneki krystaliza¬ tora. Zespól chlodzacy jest przeznaczony do kie¬ rowania strumieni cieczy chlodzacej 82 na lancuchy klockowe. Zespól chlodzacy 80 zawiera przewód zasilajacy 84 do podawania cieczy chlo¬ dzacej pod cisnieniem do przewodów 86 majacych dysze 88 do wtryskiwania cieczy chlodzacej 82 na lancuchy klockowe. Ciecz chlodzaca 82 moze sta¬ nowic zimne powietrze wtryskiwane z duza pred¬ koscia na powierzchnie lancuchów klockowych 30 lub 30A lub tez plyn chlodzacy rozpryskiwany na lancuchach. Na przewodzie zasilajacym 84 jest osa¬ dzony zespól sterujacy 90 przykladowo zawór regulowany. Zapewnia on sterowanie stopniem chlo¬ dzenia lancuchów klockowych 30 lub 30A.Zespól chlodzacy 80 moze byc usytuowany w do¬ wolnym polozeniu ^na drodze powrotnej lancuchów klockowych 30 lub 30A. Ciecz chlodzaca 82 znajduje sie dostatecznie daleko od wlotu 50 do wneki krys¬ talizatora, aby uzyskac wysuszenie kazdego lan¬ cucha klockowego przed jej zetknieciem z plynnym metalem. Zespól chlodizacy 80 oraz podpory rolkowe 70 moga byc rozmieszczone w odwrotnej kolejnosci tak, aby lancuch klockowy byl chlodzony przed przejsciem przez podpory rolkowe 70. W wypad¬ kach gdy stosuje sie przeplyw zimnego powietrza 5 jako* srodka chlodzacego, chlodzenie moze nastepo¬ wac w wiecej niz jednym miejscu na drodze lan¬ cucha klockowego 30 lub 30A.Podpory rolkowe 70 i zespól chlodzacy 80 moga byc usytuowane tuz obok siebie. Przykladowo, ko- 10 rzystnym jest, aby podpory rolkowe .70 byly roz- dzielone wzdluznie na dwie czesci i wtedy zespól chlodzacy 80 z woda jako srodkiem chlodzacym, jest usytuowany pomiedzy tymi czesciami. W ten sposób podpory rolkowe prowadza lancuch klocko- 15 wy przed i za urzadzeniem chlodzacym. W celu odprowadzenia powstalej pary wodnej mozna za¬ stosowac odpowiednie oslony i kanaly wylotowe, przykladowo przedstawione w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ameryki nr, nr 3 865176 20 i 3 955 615.Aby zapewnic synchronizacje* przesuwania sie kieszeni 38 lub 78 o czesciowej glebokosci wzdluz przeciwleglych krawedzi wneki krystalizatora pod¬ czas pracy przez dluzszy czas, przemieszczanie sie 25 jednego lancucha klockowego wzgledem drugiego jest okreslane za pomoca czujnika. Okreslanie przemieszczen lancucha klockowego moze byc re¬ alizowane na wiele sposobów. Przykladowo (fig. 3, 4 i 5) czujnik 92 jest umieszczony w poblizu prze- 30 ciwnych krawedzi odlewanego wlewka i reaguje na przejscie poszczególnych wystepów 54. Kazdy czuj¬ nik zawiera zródlo swiatla i fotokomórke usytuo¬ wana tak, ze przejscie kazdego wystepu 54 zmienia intensywnosc wiazki swiatla docierajacego do foto- 35 komórki. Alternatywnie czujnik 92 moze zawierac przelacznik elektryczny, którego nastawny palec jest przelaczany przy przejsciu kazdego wystepu 54. Mozliwe jest równiez uzycie innych czujników 92 reagujacych na przejscie wystepów 54. 40 Zgodnie z fig. 3, 4 i 5 czujniki 92* lub 92" sa rozmieszczone w okreslonych miejscach wzdluz toru kazdego lancucha klockowego 30 lub 30A.Miejsca takie moga byc usytuowane w poblizu kra¬ wedzi wneki C krystalizatora lub w poblizu toru 45 powrotnego lancuchów klockowych 30 lub 30A.Czujniki 92' lub 92" moga byc identyczne jak czuj¬ niki 92 i reagowac na przejscie wystepów 40 kloc¬ ków specjalnych 36.Alternatywnie klocki specjalne 36 lub 76 zawie- 50 raja elementy o wlasciwosciach róznych niz wlas,- ciwosci pozostalych klocków zwyklych 32, co umo¬ zliwia ich rczróznienie przez czujniki 92* lub 92".Rózne wlasciwosci moga byc typu optycznego, me¬ chanicznego, czy elektromagnetycznego. Klocki 55 specjalne 36 lub 76 moga byc odpowiednio oznaczo¬ ne lub zakodowane tak, aby wspóldzialaly z odpo¬ wiednimi czujnikami 92* lub 92", gdy przesuwaja sie one pod tymi czujnikami.W miejsce oznaczania klocków specjalnych 36 lub 60 76 mozna oznaczac wybrane klocki zwykle, przy¬ kladowo co dwudziesty klocek tak, aby pobudzaly czujniki.Bez wzgledu na rodzaj i rozmieszczenie czujników 92 lub 92* lub 92" i bez wzgledu na to czy czujniki 65 reaguja na wystepy na wlewku czy tez na przejscie9 odpowiedniego klocka przez odpowiedni punkt,' mo¬ zliwe jest okreslanie wzglednych przemieszczen dwóch lancuchów klockowych, w celu ustalenia czy jeden z nich ma sklonnosci do wyprzedzania lub opózniania sie wzgledem drugiego. Czujniki 92 lub S2* lub 92" dla lewego i prawego lancucha klockowego sa polaczone przewodami elektrycznymi X, Y z zespolem sterujacym 94, który automatycz¬ nie ustala czy jeden z lancuchów ma sklonnosc do wyprzedzania lub opózniania sie wzgledem drugiego.Aby utrzymac synchronizacje przesuniec dwóch obracajacych sie lancuchów klockowych w celu synchronizacji przesuwu kieszeni 38 lub 78 o mniej¬ szej glebokosci niz grubosc klocków wzdluz prze¬ ciwnych krawedzi wneki C krystalizatora, zespól sterujacy 94 jest polaczony przewodami 96 z ele¬ mentem sterujacym 90 przeplywem cieczy. Ilosc cieczy chlodzacej moze wiec ulec zwiekszeniu (lub zmirnejszeniu) dla tego lancucha klockowego, który w danym momencie opóznia (lub wyprzedza) wzgledem drugiego lancucha.Korzystnym spiosofoem uzyskania synchronizacji przesuwania sie dwóch lancuchów klockowych jest wybranie lewego lub prawego lancucha jako lan¬ cucha odniesienia dla celów porównawczych oraz sterowanie predkoscia obrotu drugiego lancucha wzgledem lancucha odniesienia. Gdy czujniki 92, 92* lub 92" wskazuja, ze sterowany lancuch klocko¬ wy opóznia sie lub wyprzedza lancuch odniesienia, zmienia sie odpowiednio temperature sterowanego lancucha co najmniej na odcinku jego toru prze¬ suwu.Klocki oraz tasma 34, które tworza kazdy lancuch maja dodatni wspólczynnik rozszerzalnosci'cieplnej.Tasma 24 jest korzystnie wykonana ze stali nietrdze- wnej zespawanej ze soba w celu utworzenia petli bez konca, zas klocki sa wykonane ze stali, alumi¬ nium lub brazu. Tak wiec wzgledne zwiekszenie chlodzenia jednego lancucha na co najmniej czesci jej dlugosci powoduje niewielkie zmniejszenie jego dlugosci wzgledem drugiego lancucha. Zmniejszenie dlugosci powoduje wzrost predkosci obrotowej i przezwycieza sklonnosc lancucha do opózniania sie.Stal nierdzewna uzyta na tasme 34 lancucha kloc¬ kowego ma wspólczynnik rozszerzalnosci termicznej bardzo podobny do wspólczynnika klocków z bra¬ zu, które sa korzystnie, uzywane do odlewania wlew¬ ków miedzianych. Calkowita dlugosc sumy klocków tworzacych lancuchyklockowe powinna byc w przy¬ blizeniu równa dla obu lancuchów w temperaturze pokojowej. Obie elastyczne tasmy 34 bez konca powinny miec dlugosc w przyblizeniu równa w temperaturze pokojowej.Predkosc ruchu obrotowego dwóch lancuchów klockowych jest poczatkowo w przyblizeniu taka sama, co zmniejsza potrzebe dzialania korekcyjnego przez uklad synchronizacji. Sunia dlugosci klocków pomiedzy kazda kolejna kieszenia 38 w kazdym lan¬ cuchu powinna byc w przyblizeniu równa w tem¬ peraturze pokojowej.Zamiast zwiekszac efektywne chlodzenie opóz¬ niajacego sie lancucha klockowego, zespól sterujacy 94 moze byc korzystnie przystosowany do zmniej¬ szenia efektywnego chlodzenia przyspieszajacego lancucha klockowego. Laczny rezultat w kazdym 6 559 10 z tych przypadków ma na celu skompensowac ten¬ dencje do .nieproporcjonalnych szybkosci przesuwu sterowanego lancucha w stosunku do lancucha od¬ niesienia. Urzadzenie synchronizujace lancuchy 5 klockowe polepsza proces odlewania wystepów wlewka, poniewaz zapewnia utrzymanie klocków obu lancuchów scisle przylegajacych do siebie na wejsciu do wneki krystalizatora, jak równiez ,w cza¬ sie przesuwu klocków przez wneke co zmniejsza 10 tendencje do przedostawania sie plynnego metalu pomiedzy sasiednimi klockami.Prowadnica 100 (fig. 9) jest przeznaczona do pro¬ wadzenia przesuwajacych sie lancuchów .klocko¬ wych 30, wykonanych zgodnie z pierwszym przy- 15 kladem wykonania wynalazku wzdluz przeciwle¬ glych krawedzi wneki C krystalizatora oraz do uszczelniania i zapobiegania przedostawaniu sie cieczy chlodzacej do wneki C. Prowadnica 100 zawiera sztywna, . prosta belke krawedziowa 102, 20 utrzymywana we wlasciwym polozeniu za pomoca wielu przekladek 104. Przekladki 104 maja powie¬ kszone lby, utrzymujace odpowiednia odleglosc po¬ miedzy górna rama 45 i dolna rama 49, wyznaczajac w ten sposób odleglosc,pomiedzy tasmami krystali- 25 zatora 22, 24 jak równiez wysokosc wneki C krystalizatora. Trzpienie przekladek wchodza do gniazd 106 w dolnej ramie49. ' Powyzej i ponizej zewnetrznej krawedzi belki krawedziowej 102 znajduja sie elastyczne wkladki 30 108 wykonane przykladowo z neoprenu o zamknie¬ tych komórkach. Nastepnie wokól wewnetrznej krawedzi belki 102 naklada sie warstwe 110 w ksztalcie litery U, z izolujacego cieplnie materialu odpornego na wysokie temperatury i zuzycie cierne, 35 takiego jak tkanina azbestowa. Warstwa 110, stano¬ wiaca przegrode termiczna i ochrone przed zuzy- ciem, znajduje sie pomiedzy elastycznymi wkladka- mi 108 oraz obracajacymi sie tasmami krystalizatora 22, 24. Prowadnica 112, majaca przekrój w ksztal- .40 cie litery L jest usytuowana tak, ze jej dolny kol¬ nierz 114, ó prostej krawedzi zapewnia prowadzenie klocków. Dolny kolnierz 114 jest usytuowany do¬ statecznie nisko, aby nie zaczepiac o -górne wystepy 40 klocków specjalnych 36. 45 Tak wiec kolnierz 114. wspólpracuje z dolnymi wystepami 42 klocków specjalnych, jak równiez klocków zwyklych, zapewniajac prowadzenie wszystkich klocków przechodzacych przez prowa¬ dnice. Warstwa 110, stanowiaca przegrode termiczna 50 i ochrone przed zuzyciem, znajduje sie ponizej kol¬ nierza 114 zapobiegajac zetknieciu prowadnicy 112 o przekroju w ksztalcie litery L z dolna tasma krystalizatora. Pionowy kolnierz tej prowadnicy 112 opiera sie o warstwe 110, stanowiaca przegrode 55 termiczna, pokrywajac wewnetrzna prosta krawedz belki102. ' Elastyczne wkladki 108 dociskaja warstwe 110, zarówno do górnej jak i dolnej tasmy krystalizato¬ ra 22, 24, zapobiegajac przedostawaniu sie cieczy 60 chlodzacej do wneki C krystalizatora. Wilgoc za¬ warta w materiale warstwy 110 ulega odparowaniu w wyniku wplywu goracego otoczenia w poblizu wneki C.^Prowadnica 100A jest przeznaczona dla lancuchów 65 klockowych 30A (fig. 10) wedlug drugiego przykla-11 du wykonania wynalazku. Prowadnica 100A jest w przyblizeniu podobna do prowadnicy 100 pokazanej na fig. 10, poza tym, ze prowadnice 112 w ksztalcie litery L zastapiono prowadnica 116 o prostokatnym pnzekroju poprzecznym. Warstwa 110, stanowiaca przegrode termiczna i ochrone przed zuzyciem, jest usytuowana ponizej prowadnicy 116. Ponadto po¬ miedzy dnem prowadnicy 116 a warstwa 110 jest wcisnieta elastyczna wkladka 108. Prowadnica 116 wspólpracuje ze wszystkimi klockami przechodza¬ cymi nad nia a wiec zarówno z klockami zwyklymi 32 jak i klockami specjalinymi 76.Zgodnie z fig. 11, 12, 13 elektrody plytowe P takie jak przykladowo miedziane anody przeznaczo¬ ne do rafinacji na drodze .elektrolitycznej, sa wy¬ konane przez ciecie wlewków 52 wzdluz linii prze¬ ciecia 55. Wystepy 54 o grubosci mniejszej od gru¬ bosci plyty P sa przystosowane do spoczywania na szynach bocznych 120 wanny elektrolitycznej 121, zapewniajac polaczenie elektryczne. Zbiornik 122 zawiera elektrolit 124, w którym sa podwieszone elektrody plytowe P. Wystepy 54 wystaja poziomo poza szyny boczne 120, gdzie ich wolne konce moga byc mechanicznie zaczepione o haki wciagarek lub innych urzadzen podnoszacych, zapewniajacych wy¬ godne opuszczanie nowych elektrod plytowych do wanny 121, a nastepnie usuwanie górnych czesci zuzytych elektrod plytowych. Górne czesci zuzytych elektrod plytowych sa ponownie stapiane i odlewa¬ ne w postaci wlewka 52.W celu powiekszania czesci elektrody plytowej, która ulega zuzyciu^ czyli rafinacji i jednoczesnego zmniejszania ilosci materialu trafiajacego ponownie do procesu, linia przeciecia 55* (fig. 11),' wzdluz której kazda elektroda jest odcinana od elektrody sasiedniej, ma srodkowy odcinek przesuniety do dolu wzgledem miejsc 125, gdzie linia przeciecia przecina sie z krawedziami odlanego wlewka. Prze¬ sunieta linia przeciecia zakrzywia sie lagodnie do dolu na pewna odleglosc wzgledem krawedzi odla¬ nego wlewka, tworzac ramiona 126 o dostatecznej wytrzymalosci, aby utrzymac wystepy 54 na korriu- sie elektrody P.Przy zawieszaniu pianowym kazdej elektrody plytowej P, wystepy 54 sa odlewane tak, aby ich grubosc wynosila co najmniej polowe grubosci wlewka 52. Kieszenie 38 lub 78 wneki krystalizatora C sa podciete wzgledem dolnej scianki tak, aby najnizsza czesc kazdego wystepu 54 byla usytuo¬ wana wzdluz krawedzi podtrzymujacej 128 wspól¬ osiowej z centralna plaszczyzna odlanego wlewka, a tym samym wspólosiowo z plaszczyzna centralna 130 (fig. 12) kazdej plyty. Gdy grubosc wystepu 54 jest równa polowie grubosci plyty, krawedz pod¬ trzymujaca 128 jest usyjuowana wzdluz krawedzi wystepu. Dzieki temu, se ikrawedz podtrzymujaca 128 stanowi linie wspólosiowa z plaszczyzna cen¬ tralna 130, to znaczy ze srodkiem ciezkosci plyty, kazda plyta jest zawieszona pionowo. W rezultacie pomiedzy wiszacymi plytami wystepuja tylko nie¬ wielkie róznice polozenia i moga byc one usytuo¬ wane w" niewielkiej odleglosci od siebie.Zgodnie z fig! 12 plyty P stanowia miedziane ano¬ dy, widzace w niewielkich odleglosciach od arkuszy katodowych 132 w trakcie elektrolitycznej rafinacji 6 559 12 miedzi. Arkusze katodowe sa zawieszone na belce (nie pokazanej) w znany sposób. Czesc szyny bocz¬ nej 120 jest pokazana jako wyrwany fragment, na fig. 12, w celu lepszego pokazania krawedzi podtrzy- 5 mujacej 128 oraz nachylonej do dolu dolnej powierz¬ chni 134 wystepu 54, powstalej na skutek podciecia scianki kieszeni wneki krystalizatora.Zgodnie z fig. 14, 15 i 16 lancuch klockowy 30 we¬ dlug pierwszego przykladu wykonania wynalazku w zawiera klocki zwykle 32 majace te sama szerokosc W. Dolny wystep 42 kazdego klocka specjalnego 36 ma równiez te sama szerokosc. Przykladowo szero¬ kosc W w korzystnym przykladzie wykonania, przedstawionym na fig. 14, 15 i 16 jest równa 7,5 cm. 15 Elastyczna, metalowa tasma 34 bez konca ma szero¬ kosc równa co najmniej polowie szerokosci W, przy czym tasma lancucha klockowego 30 wedlug fig. 14, 15 i 16 jest szersza niz polowa szerokosci W. Ko¬ rzystnie tasma 34 ma szerokosc 5 cm, to znaczy 20 dwie trzecie szerokosci W. Ta stosunkowo szeroka tasma 34 przebiega przez rowek 136, w ksztalcie li¬ tery T, wykonany w kazdym klocku.i jest usytuo¬ wana tuz przy dolnej powierzchni kazdego klocka (fig. 15 i 16). Jak to pokazano na fig. 15, tasma 34 25 przechodzi przez klocki specjalne ponizej kieszeni 38.Kieszen 38, jest wyznaczona przez klocek specjal¬ ny 36—1, usytuowany tuz przy klocku specjalnym 36—2, znajdujacym sie obok pierwszego klocka 36— —1. Klocek 36—1,(zawierajacy kieszen 38 jest troche 30 dluzszy w kierunku przesuwu listwy niz pozostale klocki majace dlugosc w kierunku przesuwu listwy równa L. Przykladowo dlugosc L-wszystkich kloc¬ ków wynosi 3,8 cm, natomiast dlugosc klocka spe¬ cjalnego 36—1 wynosi 5,0 cm. 35 Mozliwe jest zamocowanie innego klocka spe¬ cjalnego 36—3 obok pierwszego klocka 36—1. Klocek specjalny 36—3 mozna pominac, zastepujac go kloc¬ kiem zwyklym 32. Podobnie, jak to zaznaczono linia kreskowo-kropkowana w prawym dolnym rogu fig. 14, klocek specjalny 36—3 moze byc usytuowany obok klocka 36—2.Kieszen 38 wykonana w klocku 36—1 ma plaska powierzchnie dolna 138. Scianka 140 jest nachylona 4g w kierunku przesuwu lancucha w strone powierz¬ chni dolnej 138 kieszeni. Zewnetrzna scianka 142 jest plaska i usytuowana równolegle dó kierunku przesuwu lancucha klockowego 30.Jezeli koniecznym jest wykonanie podciecia w 50 sciance 144 kieszeni 38, podciecie to wynosi od 4° do 6° (fig. 15). Podciecie w sciance 144 pokazano jako utworzone przez sasiednia powierzchnie klocka 36—2.W miare potrzeby, scianka 140 kieszeni 38 moze 55 byc wykonana bez podciecia, to znaczy moze sta¬ nowic scianke plaska 144.W rozwiajzaniu tym, kieszen 38 ma przykladowo glebokosc równa w przyblizeniu polowie calkowitej wysokosci H klocków. Kieszen ma glebokosc 2,4 cm 60 natomiast wysokosc H klocka wynosi 4,5 cm. Zew¬ netrzna scianka 142 znajduje sie w odleglosci D równej 10,4 cm od wewnetrznego boku klocka 36— —1, co umozliwia odlewanie wystepu wystajacego na zewnatrz na odleglosc D od krawedzi odlewane- 65 go wlewka.116 559 13 14 Na wlocie 145 kieszeni 38, polaczonym z wneka krystalizatora scianki 140, 144, 144' sa rozchylone na zewnatrz na odpowiednim promieniu, jak to pokazano na fig. 14, a powierzchnia dolna 138 jest równiez rozchylona na zewnatrz na odpowiednim promieniu (fig. 16). Rozchylony wlot kieszeni two¬ rzy trzy zaokraglenia 146, 148, 149 (fig. 13), wzma¬ cniajace polaczenie pomiedzy wystepem 54 oraz grubsza plyta wlewka. Jak to przedstawiono na fig. 16, 17 na styku powierzchni dolnej 138 z po¬ wierzchnia scianek 140, 142 oraz na styku scianek wystepuje zaokraglone naroze.Górny wystep 40 klocków specjalnych 36—1, 36— —2, 36—3 jest oddalony o odleglosc E od dna kloc- * ków. Odleglosc E jest zawsze mniejsza niz trzy ósme wysokosci H klocka, co zapewnia pozostawie¬ nie dostatecznej grubosci materialu wystepu 150 ponizej zewnetrznego konca kieszeni 38. Przyklado¬ wo', odleglosc E wynosi dwie siódme wysokosci H klocków, co zapewnia dostateczny luz dla kolnierza 114 prowadzacego (fig. D).Zgodnie z .fig. 18, 19 i 17 kieszen 38 jest w przy¬ blizeniu podobna do rozwiazania pokazanego na fig. 14, 15 i 16, poza tym, ze zawiera plaska dolna powierzchnie 138 rozciagajaca sie na czesci dwóch sasiednich klocków specjalnych 36—4 i 36—5. Po¬ niewaz kieszen 38 obejmuje dwa klocki moze byc ona dluzsza w kierunku przesuwu lancucha klocko¬ wego" (fig., 17 i fig. 14). Kazdy z klocków specjal¬ nych 36—4 i 36—5 ma te isama dlugosc w kierunku przesuwu lancucha o dlugosci L zwyklych kloc¬ ków32. ' Zgodnie z fig. 17, inny klocek specjalny 36—3 umieszcza sie obok klocka 36—4 i/lub obok klocka 36—5. Tenklocek specjalny 36—3 mozna tez pomi¬ nac, zastepujac go klockiem zwyklym 32.Zgodnie z fig. 19, 20 i 16 kieszen 38 o czescio¬ wej glebokosci ma plaska powierzchnie dolna 138, która rozciaga sie na calej dlugosci klocka specjal¬ nego 36—6 w kierunku przesuwu lancucha. Boczna scianka 144, 144' która moze byc podcieta lub plaska, jest wyznaczona przez sasiednia powierzchnie klocka specjalnego 36—2. Scianka 140' jest nachylo¬ na w kierunku przesuwu lancucha.Zgodnie z fig. 19, klocek specjalny jest usytuo¬ wany obok klocka 36—7 i/lub obok klocka 36—2.Figury 21, 22 i 23 pokazuja lancuch klockowy 30A wedlug drugiego przykladu wykonania wyna¬ lazku. Wszystkie klocki zwykle 32 oraz klocki spe¬ cjalne 76 maja te sama szerokosc W, przykladowo 10 cm (fig. 20—27). Tasma 34, majaca szerokosc równa polowie tej szerokosci, przechodzi przez rowki 136 w ksztalcie litery T, wykonane w kazdym klocku i usytuowane w poblizu dolnej powierzchni kazdego klocka, jak to pokazano na fig. 22 i 23.Kieszen 78 tworzy klocek specjalny 76—1 usytuo¬ wany obok klocka 76—2. Klocek 76—1 mieszczacy kieszen 78 jest troche dluzszy w kierunku przesu¬ wu lancucha od wszystkich pozostalych klocków o dlugosci L. Korzystnie dlugosc L wynosi 3,8 cm, a dlugosc klocka 76—1 wynosi 5 cm w kierunku przesuwu lancucha. Kieszen 78 ma plaska powierz¬ chnie dolna 158 klocka 76^-1. Scianka 160 jest zbiez¬ na. Zewnetrzna plaska scianka 162 jest równolegla do kierunku poumieszczania lancucha. Scianka 164 jest podcieta lub alternatywnie scianka 164' moze byc plaska. Wlot 145 od wneki krystalizatora jest rozchylony, jak to pokazano na fig. 21, a scianki 160 164 (lub 164') w wewnetrznej strefie jak to po- 5 kazano na fig. 21 i w wewnetrznej strefie powierz-, chni dolnej 158, tworza zaokraglenia 146, 148 i 149. (fig. 13).Calkowita wysokosc H klocków lancucha 30A wynosi okolo 3,8 cm, a glebokosc kieszeni 78 wynosi io polowe tej wysokosci.Kieszenie 78 rozciagaja sie poprzecznie wzgledem lancucha klockowego 30A na odleglosc D, równa przykladowo 8,5 cm (fig. 21, 24 i 26) w celu odlewa¬ nia wystepów wystajacych na te odleglosc z plyty 15 odlewu. Wloty 145 sa rozchylone.Na figurach 24, 25 i 23 kieszen 78 jest podobna do kieszeni wedlug fig. 21, 22 i 23, poza tym, ze ma plaska powierzchnie rozciagajaca sie na czesci dwóch sasiednich klocków specjalnych 76—3 i 76— 20 —4. Tak wiec kieszen 78 na .fig. 24 jest dluzsza, w kierunku wzdluznym krystalizatora niz kieszen 78 na fig. 21, chociaz przy uzyciu dwóch sasiednich klocków specjalnych, kazdy z nich moze miec te sa¬ ma dlugosc co dlugosc L klocków zwyklych. 25 Na figurach 26^ 27 i 23 kieszen 78 ma plaska powierzchnie dolna, rozciagajaca sie na calej dlu¬ gosci specjalnego klocka 76—5 w kierunku przesu¬ wu lancucha. Scianka klocka 164, 164', która moze byc podcieta lub plaska jest wyznaczona przez sa- 30 siednia powierzchnie klocka specjalnego 76—2.Scianke 160* wyznacza sasiednia powierzchnia .kloc¬ ka specjalnego 76—6, przy czym powierzchnia 160' x jest nachylona tylko w kierunku wysokosci klocka.W poszczególnych lancuchach klockowych 30 35 i 30A (fig. 14^-27) poszczególne kieszenie 38 i 78 o glebokosci mniejszej niz grubosc klocków sa wy¬ znaczone przez co najmniej dwa sasiednie klocki specjalne. W okreslonych przykladach wykonania pokazanych na fig. 19, 20 i na fig. 26 i 27 kieszenie 40 sa wyznaczone przez trzy sasiednie klocki specjalne.Kieszenie 38 lub 78 moga byc wykonane tylko w jednym klocku, zaleznie od dlugosci kieszeni w kie¬ runku przesuwu lancucha. Na ogól dlugosc klocka specjalnego nie powinna przekraczac 6,2 cm w kie- 45 runku pirzesuwu lancucha..W miare jak plynny metal przesuwa sie wzdluz wneki krystalizatora (fig. 3, 4 i 5) ulega on stopnio¬ wemu krzepnieciu od zewnatrz w kierunku do wewnatrz w miare -odplywu ciepla. Poczatkowo 50 powloka zakrzeplego metalu tworzy sie wokól plyn¬ nego rdzenia. Powloka ta staje sie stopniowo coraz ' grubsza w miare jak produkt przesuwa sie wzdluz wneki ^krystalizatora.W miare krzepniecia formowanego wlewka 52 55 kurczy sie on zarówno wzdluznie,, poprzecznie jak i na grubosci. Nachylenie scianki 140 lub 160 kie¬ szeni umozliwia skurcz bez powstawania nadmier¬ nych naprezen na swiezo formowane wystepy.Wystepy, które zakrzeply znacznie wczesniej sa oo mocniejsze niz wystepy swiezo formowane. Skurcz w jednym kierunku, zarówno poprzeczny jak i na gruDOSci, powoduje lekkie cofniecie sie swiezo for¬ mowanego wystepu od scianki 140 lub 160 kieszeni tworzac luz w kierunku wzdluznym, mieszczacy 65 skurcz wzdluzny krzepnacego wlewka. Ponadto po-15 chylenie odlanych wystepów 54 umozliwia ich la¬ twiejsze usuwanie z kieszeni.Aby uwolnic odlane wystepy z kieszeni (fig. 3 i 6) przesuwajace sie lancuchy klockowe 30 lub 30A odchylane sa do dolu tak, aby przesuwaly sie pod katem do plaszczyzny wneki C krystalizatora. Jak to pokazano na fig. 3, odchylone lancuchy klockowe 30 lub 30A przechodza przez rolki prowadzace 62 na tarczy podtrzymujacej 68. Alternatywnie (fig. 6) od¬ chylone lancuchy klockowe 30 lub 30A przechodza wokól kola pasowego prowadzacego 170, którego kolnierze znajduja sie w takiej odleglosci od siebie, ze mieszcza szeroikosc W odpowiedniego lancucha klockowego, podobnie jak kolnierze 64 rolek (fig. 7 i 8).Aby wspomóc odchylanie lancuchów klockowych 30 lub 30A opuszczajacych dolny koniec 56 wneki krystalizatora, stosuje sie wiele rolek 172 (fig. 6) za¬ mocowanych obrotowo i swobodnie na ramie 174.Rolki 172 sa dociskane do górnej powierzchni prze¬ suwajacego sie lancucha klockowego. Ponadto na ramie 174 jest zamocowany palec 176 z zaokraglona koncówka 178. Palec ten jest skierowany w kie¬ runku przeciwnym do ruchu lancucha i opiera sie o górna powierzchnie klocków w poblizu wylotu wneki krystalizatora. Zgodnie z fig. 6 przesuwajacy sie lancuch klockowy 30 lub 30A jest zdejmowany z kolejnych wystepów 54.Dzieki temu, ze tasma 34 jest usytuowana w po¬ blizu dolnej powierzchni przesuwajacego sie lancu¬ cha klockowego 30 lub 30A, klocki chwilowo roz¬ chylaja sie w kierunku ich wierzcholków, a pomie¬ dzy nimi powstaja klinowe szczeliny S (fig. 6) usytuowane w strefie R gdzie przesuwny lancuch klockowy zmienia kierunek. To krótkie rozchylenie sie w strefie R otwiera kolejno wierzcholki kazdej kieszeni, ulatwiajac wyjecie odpowiedniego wystepu 54 zkieszeni. .Chociaz korzystnym jest, aby przesuwne lancu¬ chy klockowe 30 lub 30A przemieszczaly sie wokól dolnej tasmy 24, jak to, pokazano na fig. 3, mozliwe jest równiez odwrócenie lancuchów klockowych, jak to pokazano na fig. 28. To znaczy przesuwne lancu¬ chy klockowe 30 lub 30A moga obracac sie wokól górnej tasmy krystalizatora 22. W tym celu stosuje sie podpore rolkowa krzywoliniowa 180, majaca wiele swobodnie obracajacych sie rolek prowadza¬ cych 62, zaopatrzonych w kolnierze. Rolki 62 pod¬ pory 180 przenosza odpowiednie lancuchy klockowe wzdluz znacznej czesci ich drogi powrotnej. Przy koncu wlotowym i wylotowym wneki krystalizatora znajduja sie zakrzywione podpory rolkowe 182 wy¬ posazone w podobne rolki 62. Podpora rolkowa 70' dziala podobnie jak podpora rolkowa 70 pokazana na fig. 3. Podpora rolkowa krzywoliniowa 180 jest zamocowana obrotowo w przegubie 186 i dociskana do góry elementami sprezystymi 188, które sa me¬ chaniczne lub pneumatyczne. Celem tych elementów sprezystych 188 jest przykladanie nacisku do lan¬ cuchów klockowych 30 lub 30A, podobnie jak dzia¬ lanie sily ciezkosci (fig. 3) na zwisajacej czesci# lan¬ cuchów klockowych.W wyniku odwrócenia ukladu przesuwnych lan¬ cuchów klockowych 30 lub 30A, kieszenie sa usytuo- 16 559 16 wane w dolnej czesci klocków specjalnych. W ten sposób odlewane wystepy powstaja w poblizu po¬ wierzchni wlewka 52, jak to pokazano na fig. 29.Urzadzenie wedlug fig. 28 zawiera czujniki 90 lub 5 92* lub 92", które wraz z zespolem sterujacym 94 i zespolem chlodzacym 80, o sterowanym chlodze¬ niu, zapewniaja synchronizacje przemieszczania sie odpowiednich lancuchów klockowych. Elementy te zostaly pominiete na fig. 28 dla jasnosci rysunku.Korzystnie zespól sterujacy 94 zawiera plyte kon¬ trolna ize wskaznikami (nie pokazanymi) przeznaczo¬ nymi do informowania operatora, gdy jeden z lan¬ cuchów klockowych opóznia sie lub wyprzedza drugi lancuch . Wskazniki te moga zawierac grupe lampek, swiecacych w przypadku wzajemnych od¬ chylen predkosci przesuwu jednego lancucha w sto¬ sunku do drugiego, lub\Odczyt numeryczny, poka¬ zujacy wzajemne ¦ odchylenia predkosci i ich wielkosc. Ponadto zespól sterujacy 90 przeplywem cieczy moze zawierac zawór sterowany recznie w celu sterowania iloscia cieczy chlodzacej, dopro¬ wadzanej do przesuwnego lancucha klockowego.Tak wiec synchronizacje przesuwu dwóch lancu- 25 chów klockowych moze realizowac operator, który obserwuje plyte kontrolna i recznie nastawia zes¬ pól sterujacy 90 temperatura w czasie trwania operacji odlewania, w celu przezwyciezenia opóz¬ niania sie lub przyspieszania jednego lancucha 30 klockowego wzgladem drugiego. Zawór zamykany recznie, mozna wlaczyc do zespolu sterujacego 90 jako wyposazenie zastepcze, uzupelniajace stero¬ wanie automatyczne w miare zaistnialej potrzeby. 35 Zastrzezenia patentowe 1. Krystalizator bebnowo-tasmowo-lancuchowy do odlewania ciaglego, zwlaszcza anod miedzianych, zawierajacy co najmniej jedna tasme bez konca, 40 obracajaca sie wokó^ walców i przechodzaca wzdluz wneki krystalizatora oraz pare lancuchów klocko¬ wych bez konca, prowadzonych za pomoca rolek, przemieszczajacych sie wzdluz obu krawedzi wneki krystalizatora, z ta sama predkoscia co -tasma oraz 45 zespól chlodzacy, sterowany w funkcji wzajemnego polozenia lancuchów klockowych przez zespól ste¬ rujacy polaczony z czujnikami, przy czym kazdy lancuch klockowy, majacy ustalona wysokosc, za¬ wiera wiele kieszeni, usytuowanych w pewnych 50 odleglosciach wzgledem siebie wzdluz lancucha klockowego zas kieszenie maja wloty, usytuowane ria wewnetrznych powierzchniach czolowych lancu¬ chów klockowych, polaczone z wneka krystalizatora, zapewniajace doplyw cieklego metalu do kieszeni, 55 znamienny tym, ze glebokosc kieszeni (38, 78) jest mniejsza niz wysokosc (H) lancucha klockowego (30, 30A). 2. Krystalizator wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze kieszenie (38, 78) maja glebokosc równa w przy- 60 blizeniu polowie wysokosci (H) lancuchów klocko¬ wych (30, 30A). 3. Krystalizator wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze przednia scianka (144, 164) kazdej kieszeni (38, 78) jest podcieta w kierunku przesuwu lancuchów 65 klockowych (30, 30A).116 £ 17 4. Krystalizator wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze tylna scianka (140, 160) kazdej kieszeni (38, 78) jest podwójnie nachylona, od wierzcholka w kie¬ runku dna kieszeni (38, 78) oraz w kierunku na zewnatrz wneki (C) krystalizatora. 5 5. Krystalizator wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze dolna czesc lancucha (30, 30A) wspólpracuje z prowadnica (100), prowadzaca lancuch wzdluz kra¬ wedzi wneki (C) krystalizatora, zas w poblizu kazdej kieszeni (38) znajduje sie wystep boczny (40) wysta- 10 jacy w kierunku przeciwnym wzgledem wneki (C), poza krawedz dolnej. czesci (42), przy czym wystep boczny (40) znajduje sie w odleglosci (E) od czesci dolnej lancucha, wiekszej niz wysokosc prowadnicy (100), a kieszen (38) ograniczona wystepem siega na 15 zewnatrz krawedzi wewnetrznej lancucha ma odle¬ glosc (D) wieksza od szerokosci (W) lancucha klocko¬ wego (30). 6. Krystalizator wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze wystep boczny (40) lancucha klockowego (30) . znajduje sie w odleglosci (E) powyzej dolnej po¬ wierzchni lancucha, równej co najmniej 2/7 wyso¬ kosci (H) lancucha klockowego (30). 7. Krystalizator wedlug zastrz. 5 albo 6, znamien- 25 ny tym, ze lancuch klockowy (30) którego klocki (32) sa przymocowane do elastycznej metalowej tasmy (34) przechodzacej przez rowek w dolnej czesci kazdego klocka jest wyposazony w klocki specjalne (36), tworzace wystepy boczne (40) lan- 30 cucha, wystajace na zewnatrz lancucha wzgledem dolnych czesci (42), majace rowki (136) w dolnej czesci, przez które przechodzi tasma (34). 8. Krystalizator wedlug zastrz. 7, znamienny tym, ze wystepy boczne (40) lancucha klockowego (30) 35 wystaja ponad kolnierze (64) rolek (62) prowadza¬ cych lancuch klockowy (30). 9. Krystalizator wedlug zastrz. 7, znamienny tym, ze ciagla tasma (34) przechodzi przez rowek (136) w dolnej czesci klocków specjalnych (36, 76), zas po- 40 18 wierzchnia dolna (138) kieszeni (38, 78) rozciaga sie nad tasma (34). 10. Krystalizator wedlug zastrz. 9 znamienny tym, ze przednia scianka (144, 144', 164, 164'), dolna scianka (138, 158) oraz tylna scianka (140, 140', 160, 160') kazdej kieszeni (38, 78) wyznaczaja wlot (145) polaczony z wneka (C) krystalizatora, rozchylony w kierunku wneki krystalizatora. 11. Krystalizator wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze na przeciwleglych krawedziach wneki (C) sa roz¬ mieszczone czujniki (92, 92\ 92"), reagujace na wza¬ jemne polozenie wystepów X54) na przeciwleglych krawedziach odlewanego wlewka (52), sprzezone z zespolem sterujacym (90, 94, 96), regulujacym dzialanie zespolu chlodzacego (80) lancucha klocko¬ wego (30). * 12. Krystalizator wedlug zastrz. 11, znamienny tym, ze zespól chlodzacy (80) zawiera przewody (86) i dysze (88) doprowadzajace ciecz chlodzaca (82) do lancuchów klockowych (30, 30A), polaczone z prze¬ wodem zasilajacym (84), na którym jest osadzony element sterujacy (90), zmieniajacy wydatek prze¬ plywu cieczy chlodzacej (82) doprowadzanej do co najmniej jednego lancucha kloakowego (30). 13. Krystalizator wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze wystepy boczne (40) lancuchów klockowych (30, 30A) ograniczajace kieszenie (38, 78) maja szerokosc (D) wieksza od szerokosci (W) pozostalej czesci lan¬ cuchów klockowych (30, 30A), zas czujniki (92\ 92"), rozmieszczone na przeciwleglych krawedziach wneki (C), sa pobudzane przez wystepy boczne (40) lan¬ cuchów klockowych (30, 30A). 14. Krystalizator wedlug zastrz. 15, znamienny tym, ze elastyczna, metalowa tasma (34) bez konca wykonana ze stali nierdzewnej, ma wspólczynnik rozszerzalnosci cieplnej podobny do wspólczynnika dla brazu, z którego sa wykonane klocki lancucha klockowego (30, 30A).116 559 "^0.1: y^T^ 3-116 559 Fig. 4 J7^-S.\ZT L [*2 '*116 559 jrZp.C.J^lil^-.JO11.6 559 a JZfrrt JS in d3Z J3Z \ \ **i£ U2Z 'i- U xuz xiz* s& ' JC / *6-4 36-6 /, J*G fJ*S *Z —- &&S4 J^p 20 T116 559 7*+? 19 $Z^ 36-7, U-k, fJ4S (*'Z /^ " LA I \:l \[ f ] \=L ) r***°r\ li *l' fftnii \i ji^i^Uiliig^f- 76-J M4 7£-3 76-J M4 7£-5 *- I 7£ p i? rWfi *". mmmm Z4 -Xk 3Z 76 6 jZi&tt T J4 '¦***116 559 30 3fi/ yrj PL PL PL PL