Przedmiotem wynalazku jest srodek do zmiek¬ czania tkanin.Srodki tego typu sa szeroko stosowane w gos¬ podarstwie domowym, pralniach i zakladach wló¬ kienniczych. Od srodków do zmiekczania wymaga sie by zapewnialy miekkosc, gladkosc powierzchni, dobre ukladanie sie tkaniny, puszystosc oraz wlas¬ ciwosci antyelektrostatyczne i brak tendencji do brudzenia sie powierzchni i nadmiernego nawarst¬ wiania sie na tkaninie. Jakkolwiek literatura na tema't srodków do zmiekczania tkanin jest dosyc obszerna, to nie jest znany dokladny mechanizm zmiekczania. Jeden z powszechnie przyjetych me¬ chanizmów wiaze miekkosc ze smarownoscia srod¬ ka do zmiekczania zaabsorbowanego na tkaninie, a w konsekwencji ze zmniejszeniem tarcia miedzy wlóknami tkaniny. Do pierwszych srodków do zmiekczania nalezaly amidy kationowe, aminoestry, czwartorzedowe sole dwumetyloamoniowe na pod¬ stawie uwodornionego loju oraz alifatycznie pod¬ stawione sole imidazolinowe.Srodek wedlug wynalazku umozliwia sporzadze¬ nie nowych kompozycji do zmiekczania tkanin opar¬ tych na siarczanach i fosforanach dwu-(IIrzed. al- kilo)amoni owych.Za pomoca srodka do zmiekczania mozna sku¬ tecznie zmiekczyc szeroki wachlarz tkanin.Stwierdzono, ze wykorzystanie pochodnych estrów dwu(IIrzed. alkilo)amoniowych, zdefiniowanych w dalszym ciagu opisu, jako glównego skladnika srodka zmiekczajacego tkanine, umozliwia nadanie zadowalajacej miekkosci tkaninom poddanym ob¬ róbce. Tkaniny takie charakteryzuja sie miekkos¬ cia, gladkoscia powierzchni, dobrymi wlasnosciami ukladania sie, puszystoscia oraz wlasnosciami anty¬ elektrostatycznymi, z jednoczesnym brakiem ten¬ dencji do brudzenia sie powierzchni i nawarstwia¬ nia srodka do zmiekczania na powierzchniach.Przedmiotem wynalazku jest srodek do zmiek- czania tkanin, zawierajacy zwiazek o wzorze przed¬ stawionym na rysunku, w którym Rj i R2 oznacza¬ ja drugorzedowe grupy alkilowe o 10—30 atomach wegla w kazdej z nich, R3 oznacza atom wodoru, grupe metylowa lub grupe —i(OH2CH20)nH, w której n=3, R4 i R5 oznaczaja grupe alki¬ lowa, arylowa lulb aryloaltoilowa o 1—10 ato¬ mach wegla, X oznacza anion siarczanowy i fosforanowy, a z oznacza liczbe calkowita równa wairtoscioiwoscii X.Przyklady szczególowe tej klasy zwiazków obej¬ muja siarczan -metylowo-metylodwu(IIrzed.C10—Clt -alkilo)amoniowy, siarczan metylowo-dwumetylo- dwu(IIrzed.C10—Ci4-alkilo)amoniowy, siarczan me- tylowo-dwumetylodwu(IIrzed.Ci4—C15-alkilo)amo- niowy, siarczan metylowo-metylomonoetoksydwu(II- rzed.C10—C14-alkilo)amoniowy, fosforan dwumetylo- wometylomonoetoksydwu(IIrzed.C10—Ci4-alkilo)amo- niowy, siarczan metylowo-dwumetylodwudlrzed.Ci6^C2o-alkilo)amoniowy, siarczan metylowo-dwu- 3o metylodwu(IIrzed.C2o—C23-alkilo)amoniowy, siarczan 86 6133 ¦ ; ¦ etylowo-etylodwu(IIrzed.C10—C14-alkilo)amoniowy, fosforan dwufenylo-metylofenylodwu(IIrzed.Cio—C14 -alkilo) amoniowy oraz fosforan dwubenzylowo-me- tylobenzylodwu(IIrzed.C10-C14-alkilo)amoniowy.Licz¬ ba atomów wegla w drugorzedowych grupach alki¬ lowych moze byc rózna i zmienia sie w podanym przedziale.Sposób sporzadzania srodka do zmiekczania tka¬ nin wedlug wynalazku obejmuje przygotowanie skladnika dwu(IIrzed.alkilo)aminowego, a nastepnie reakcje tego skladnika z estrem z grupy fosfora¬ nów lub siarczanów dwualkilowych, dwuarylowych lub dwuaryloalkilowych, w których skladnik anio¬ nowy soli jest taki sam jak skladnik anionowy w produkcie koncowym.Aminy stosowane przy sporzadzaniu srodka do zmiekczania podstawione sa dwiema drugorzedowy- mi grupami alkilowymi o 10—30 atomach wegla.^ ^Oow^ypiUy-ych drugorzedowych grup alkilowych na- -fiefza* gtuffy* Y; 14—15 i 10—14 atomami wegla. Inne grupy alkilowe zawieraja 16—20, 20—23 atomów wegla, np. takie, jakie otrzymuje sie z mieszaniny nitroparafin przez redukcje grupy nitrowej. Ozna¬ cza to, ze grupe alkilowa otrzymuje sie nie jako czysty zwiazek, lecz raczej jako mieszanine grup alki¬ lowych odpowiadajaca nitrowanej frakcji parafin redukowanej nastepnie do amin w procesie przy¬ gotowania tych zwiazków. Takie IIrzed.alkilowe aminy wytwarza sie przez nitrowanie normalnych parafin i uwodornienie otrzymanych parafin. Aminy odzyskuje sie czesto jako mieszanine amin o róznej dlugosci lancucha weglowego, przy czym takie mie¬ szaniny amin nadaja sie w zupelnosci do przepro¬ wadzenia kolejnej reakcji.Jesli trzeba przygotowac pochodne alkoksylowe, to aminy dwu(IIrzed.alkilowe) poddaje sie reakcji z tlenkiem alkilenowym w obecnosci albo kataliza¬ torów kwasowych, takich jak SbCl5, BF3, kwas p-toluenosulfonowy, itp., albo katalizatorów zasado¬ wych, takich jak wodorotlenki metali alkalicznych, RONa, w których R=CHS, lub R=C2H5, sód meta¬ liczny, itp., albo bez uzycia katalizujacych srodków pomocniczych lecz w scisle okreslonych warunkach.Reakcje te prowadzi sie w zamknietym ukladzie, w atmosferze gazu obojetnego, np. azotu, i w pod¬ wyzszonej temperaturze i cisnieniu. Wzgledne ste¬ zenia aminy i tlenku alkilenowego okresla sie na podstawie stechiometrii reakcji.Aminy poddaje sie nastepnie reakcji z odpowied¬ nimi estrami w celu otrzymania amoniowych po¬ chodnych estrów. Do typowych estrów nalezy siar¬ czan dwumetylu, siarczan dwuetylu, siarczan dwu- propylu, siarczan dwubutylu, siarczan dwufenylu, fosforan trójmetylu, fosforan trójetylu, fosforan trójpropylu, fosforan trójbenzylu, itp. Reakcje takie prowadzi sie w zakresie temperatur 30—60°C, a zwlaszcza w temperaturze okolo 50°C, w ciagu 45 minut do 1,5 godziny, a zwlaszcza w ciagu okolo 1 godziny. Co sie tyczy proporcji, to amina i ester obecne sa w stosunku 1:1 — 2:1, a zwlaszcza okolo 1:1. Produkt jest zasadniczo mieszanina zwiazków z przewaga amoniowej pochodnej estru. Inne sklad¬ niki tworzace normalnie mieszanine produktu za¬ wieraja nieprzereagowana dwu(IIrzed.alkilo)amine i IIrzed.alkiloamine. W poprzedzajacym i dalszym 6 613 '¦¦ ,.'-:.' 4 tekscie zakres definicji srodka zmiekczania wedlug wynalazku obejmuje produkt zawierajacy surowa mieszanine, jak równiez oczyszczona amoniowa po¬ chodna estrów, poniewaz teoretycznie znajdujace sie w mniejszosci skladniki surowej mieszaniny wnosza dodatkowy wklad do efektu zmiekczania tkanin za pomoca glównej pochodnej amoniowej.Srodek wedlug wynalazku na podstawie pochod¬ nych amoniowych wykorzystuje sie do obróbki 1( praktycznie nieograniczonej liczby róznych tkanin, np. tkanin bawelnianych, poliestrowych, nylono¬ wych, tkanin z jedwabiu wiskozowego i octanowe¬ go, poliakrylonitrylowych, itp. Termin „obróbka", „traktowanie" i „stosowanie" rozumie sie zarówno powlekanie jak i/lub impregnacje przy zmiekczaniu i/Luib wykanczaniu tkanin. Tacnfriifca .napawania;Jest klasyczna technika w sztuce wlókienniczej.Koncentraty do zmiekczania tkanin przygotowuje sie przez zwykle rozprowadzenie w wodzie pochód- nej amoniowej estru. Uzyteczne stezenia amoniowej pochodnej estru w masie srodka do zmiekczania tka¬ nin moga zmieniac sie w zakresie 1—10% wago¬ wych, przy czym zaleca sie stosowanie srodka za¬ wierajacego 2—3% wagowych. W skladzie srodka 29 moga byc obecne takze nizsze alkohole alifatyczne, takie jak alkohol etylowy i izopropylowy, w celu polepszenia dyspersji pochodnej amoniowej w wo¬ dzie.Srodek do zmiekczania tkanin mozna przygoto- wac takze w postaci emulsji, przy czym do dys¬ persji wodnej pochodnej amoniowej estru dodaje sie odpowiedni srodek powierzchniowo czynny.Stosuje sie rózne typy srodków powierzchniowo czynnych. 36 Do emulgatorów niejonowych naleza alkilofeno- ksypolietoksyetanole z grupami alkilowymi o 7—18 atomach wegla oraz z 6—60 lub wiecej jedriositkami oksyetylenowymi, takie jak heptylofenoksypolietok- syetanole, oktylofenoksynonylofenoksyetanole, do- 4o decylofenoksypolietoksyetanole, itp., pochodne poli- etoksyetanolowe alkilofenoli. polaczonych mostkiem metylenowym, srodki zawierajace siarke, np. srodki otrzymane przez kondensacje 6—60 lub wiecej moli tlenku etylenu z merkaptanem nonylowym, dodecylo- 45 wym, tetradecylowym, tert-dodecylowym, itp., lub z alkilotiofenólami zawierajacymi grupy alkilowe o 6—15 atomach wegla, dalej pochodne tlenku ety¬ lenu z dlugolancuchowymi kwasami karboksylo- wymi, takimi jak kwas laurynowy, mirystynowy, 90 palmitynowy, oleinowy, itp., lub z mieszaninami kwasów zawartych w oleju talowym, zawierajace 6—60 jednostek oksyetylenowyeh w czasteczce, ana¬ logiczne kondensaty tlenku etylenu z dlugolancu¬ chowymi alkoholami, takimi jak alkohol oktylowy, 55 decylowy, laurylowy lub cetylowy, pochodne tlenku etylenu z eteryfikowanymi lub estryfikowanymi zwiazkami wielowodorotlenówymi zawierajacymi hydrofobowy lancuch wodoroweglowy, takie jak monostearynian sorbitu zawierajacy 6—60 jednostek o oksyetylenowych, itp., kondensaty tlenku etylenu z aminami dlugolancuchowymi lub o lancuchu rozga¬ lezionym, takimi jak dodecyloamina, heksadecylo- amina, i oktadecyloamina, zawierajace 6—60 grup oksyetylenowych, oraz kopolimery blokowe tlenku 65 etylenu i tlenku propylenu zawierajace hydrofo-5 bowy odcinek tlenku propylenu polaczony z jed¬ nym, lub wiecej, hydrofobowym odcinkiem tlenku etylenu.Jesli trzeba, srodek do zmiekczania tkanin moze zawierac pewna liczbe dowolnych skladników w celu zmodyfikowania ich wlasciwosci, np. modyfi¬ katory lepkosci, barwniki, srodki zapachowe, srodki przeciwpienne, dodatkowe srodki powierzchniowo czynne, itp.Jesli srodek do zmiekczania tkanin przeznaczo¬ ny jest do uzytku domowego lub w pralni, wystar¬ czy jedynie dodac go do wody do plukania. Srodek do zmiekczania dodaje sie w takiej ilosci, ze tka¬ nina poddana obróbce zawiera minimum okolo 0,1%, a najkorzystniej 0,25—1,0% srodka do zmiekczania w stosunku do ciezaru tkaniny. Uzycie podanych ilosci srodka do zmiekczania zabezpiecza brak od¬ czucia tlustego dotyku lub nadmiernego nawars¬ twienia sie srodka na tkaninie.Jesli srodek do zmiekczania uzyty jest jako sro¬ dek wy!kanjczaij!a)cy, toi tkanine mozna poddac ob¬ róbce jakakolwiek skuteczna technika wymagana przez praktyków. Zatem tkanina moze byc poddana obróbce technika napawania, w której tkanina prze¬ chodzi przez roztwór rozpuszczalnikowy srodka do zmiekczania, odciskana jest w wyzymarce, a na¬ stepnie krótko ogrzewana w celu usuniecia rozpusz¬ czalnika. Do typowych rozpuszczalników nalezy izo- propanol, aceton, keton metylowo-etylowy, itp. Tak przygotowana tkanine konserwuje sie przez ogrze¬ wanie w temperaturze suszenia 90—100°C przez okres czasu wystarczajacy do jej wyschniecia. Do nalozenia warstewki zmiekczacza na substrat, np. na tkanine, mozna takze wykorzystac skutecznie takie techniki powlekania powierzchni, jak natrys¬ kiwanie i malowanie pedzlem. I znowu, obecnosc co najmniej okolo 0,1% dodatku zmiekczacza w od¬ niesieniu do ciezaru tkaniny zabezpieczy zwykle odpowiednio poprawione wlasciwosci zwiazane ze zmiekczeniem.Nastepujace przyklady ilustruja srodek wedlug wynalazku, lecz nie moga byc uwazane za ograni¬ czenie wynalazku.Przyklad I. Przyklad ten ilustruje sposób przy¬ gotowania i uzycia dwu(IIrzed.alkilo)amoniowej po¬ chodnej estru, typowej dla srodka do zmiekczania wedlug wynalazku.Stosowana tu dwu(IIrzed.Ci0—C23-alkilo)amine przygotowuje sie przez znitrowanie mieszaniny pa¬ rafin zawierajacych 10—22 atomów wegla zgodnie z postepowaniem podanym w opisie patentowym St. Zjedn. Ameryki nr 3470252.Pochodna siarczanowa dwu(IIrzed.C10—C23-alkilo) aminy przygotowano przez dodanie 1 mola siar¬ czanu dwumetylu do 1 mola dwu(IIrzed.C10—C23-alki- lo)a,miiny) w ciagu okolo 1 godziny w temperatu¬ rze 50°C. Tworzy sie siarczan metylowo-metylo- dwui(II rzed.C10—C2s-&lkillo).amoniowy.Efekt zmiekczenia tkaniny srodkiem zawieraja¬ cym te pochodna siarczanu metylu oznaczono na próbkach aksamitu o wielkosci 35X70 cm. Próbki tkanin umieszczono w pralce mieszczacej nie wiecej niz 0^68 kg suchej wagi i prano dokladnie z deter¬ gentem w celu usuniecia jakichkolwiek zanieczysz¬ czen z tkaniny. Z kolei wyprane próbki dokladnie 1613 6 splukano w celu usuniecia wszelkich sladów deter- genta. W celu unikniecia samoistnego efektu zmiek¬ czenia przy suszeniu w suszarce elektrycznej, prób¬ ki tkaniny suszono na wolnym powietrzu. Przed koncowym wyplukaniem w srodku do zmiek¬ czania próbki tkaniny namoczono w wodzie, aby zapewnic raczej adsorpcje niz absorpcje srodka na tkaninie.Wytworzono siarczan metylowo-metylodwu(IIrzed cio—C23-alkilo) amoniowy i wykonano 10%-owy roz¬ twór, wodny. Do ostatecznej cieczy pluczacej dodano w przyblizeniu 30 cm3 srodka do zmiekczania, co odpowiada w przyblizeniu 1,5 g skladnika czynnego i pobraniu okolo 0,25% srodka przez próbke aksa- mitu, w przeliczeniu na ciezar tkaniny. Po osta¬ tecznym wyplukaniu, w którym wykorzystuje sie wode wodociagowa o temperaturze 37,8°C, próbki tkaniny suszono w ciagu nocy, a nastepnie poddano próbie na ocene miekkosci, przy czym przez „1" oznaczono najwyzszy stopien miekkosci. Próbki aksamitu, które byly identycznie prane lecz nie byly plukane w srodku do zmiekczania wszyto równiez, jako próbki kontrolne.Wyniki prób podano w ponizszej tablicy 1.Tablica 1 Material wyjsciowy Material po obróbce srodkiem do zmiekcza¬ nia zawierajacym siar¬ czan metylu 1 2 1 1 2 2 2 1 1 1 Powyzsze dane wyraznie wskazuja na polepszone wlasciwosci zwiazane z miekkoscia dzieki zastoso¬ waniu nowego srodka do zmiekczania tkanin we¬ dlug wynalazku.Przyklad II. Przyklad ten ilustruje sposób wytwarzania siarczanu metylowo-dwumetylodwu- (Ilrzed.Cio—C23-alkilo)amoniowego. ¦0 Metylodwu(IIrzed.C10—C23-alkilo)amine przygoto¬ wuje sie w jednym etapie z nitroparafin otrzyma¬ nych jak w przykladzie I i zawierajacych ugrupo¬ wania C10—C23, przez alkilowanie redukcyjne za pomoca aldehydu mrówkowego i wodoru Wedlug s schematu przedstawionego na rysunku, w którym R i R' oznaczaja drugorzedowe grupy alkilowe „ o 10—23 atomach wegla.Wraz z dwu(IIrzed. C10—C23-alkilo)metyloamina otrzymuje sie pewne ilosci aminy pierwszo- i drugo- ld rzedowej. Z kolei mieszanine poddaje sie reakcji z siarczanem dwumetylu jak w przykladzie I, przy czym jako produkt glówny powstaje siarczan me- tylowo-dwumetylodwu(IIrzed. C10—C23-alkllo)a;mo- niowy.Przyklad III. Przyklad ten ilustruje wstepne \86 613 8 otrzymanie drugorzedowej C20—C23-aminy stosowa¬ nej przy przygotowywaniu srodka. Podane poste¬ powanie stosuje sie równiez przy wytwarzaniu innych frakcji dwu-sec-alkiloamin, takich jak dru- gorzedowe Ci0-C14-, C14-C15- i C16-C20-aminy. g frakcji nitroparafinowej C20-C23 w 500 ml metanolu ogrzewano z 20,4 g 37%-owego wodnego roztworu aldehydu mrówkowego i 6,45 g kataliza¬ tora G-69 Girdlera w ciagu 15 godzin w tempera¬ turze 93,3°C, pod cisnieniem wodoru równym 35 atm, w urzadzeniu cisnieniowym typu bomby wahliwej.Po ochlodzeniu do temperatury pokojowej katali¬ zator usuwa sie przez filtracje, a rozpuszczalnik odpedza sie pod zmniejszonym cisnieniem otrzy- Tablica 2 Pierwiastek C H N Calkowita liczba zasadowa Obliczono 84,1 13,8 2,1 84 Znaleziono 82,5 14,7 2,8 100 mujac 22,0 g produktu z wydajnoscia 90%. Wyka¬ zano, ze produkt ten sklada sie z 73% wagowych metylodwu-IIrzed.-C2o-C23-alkrloaminy, 5,3 % wago¬ wych dwu-IIrzed.-C2o-C23-ailkiloaTniny oraz 19% wagowych IIrzed.-C2o-iC23-alkiloaminy. Analiza dala wyniki zestawione w tablicy. 2.Przyklad IV. Nastepujace dwu(IIrzed.alkilo)- amoniowe pochodne estrów, zawarte w srodku do zmiekczania, sporzadzono ogólnymi metodami pre- paratywnymi opisanymi w poprzednich przykladach i sprawdzono ich przydatnosc do zmiekczania tka¬ nin: A — siarczan metylowo-metyloetoksydwu(sec- -Ci0-Cl4-alkilo)amoniowy, B — fosforan dwumety- lowo-metyloetoksydwu(sec-C10-C14-alkilo)amoniowy, C — siarczan metylowo-metylodwu(sec-Cl4-Ci5-al- kilo)amoniowy.Zmiekczacze A i B sporzadzono jako roztwory wodno-izopropanolowe o stezeniu 2,5% wagowych, natomiast zmiekczacz C jako roztwór wodny o ste¬ zeniu 5% wagowych. Z kolei srodek do zmiekcza¬ nia tkanin oceniano identycznie jak w przykla¬ dzie I, z tym, ze zamiast aksamitu uzyto plótna bawelnianego. Wyniki tych oznaczen podano w ta¬ blicy 3.Tablica 3 Srodek do zmiekcza¬ nia zawierajacy po¬ chodna: Ilosc dodana do cie¬ czy pluczacej w cm3 Ocena na miekkosc A 2 2 2 1 6 3 2 6 3 B 6 6 3 3 2 4 7 4 B 3 4 4 7 2 3 3 4 7 B 60 C 3 1 4 3 7 7 1 2 2 Tkanina nie plukana roztwo¬ rem srodka do zmiekczania Zebrane wyzej wyniki w dalszym ciagu wskazuja na polepszona miekkosc, jaka posiada material pod¬ dany obróbce srodkiem do zmiekczania tkanin we¬ dlug wynalazku.Przyklad V. Przyklad ten w dalszym ciagu ilustruje efektywnosc srodka do zmiekczania tka¬ nin.Tkanine bawelniana zmiekczono za pomoca srod¬ ka zawierajacego zwiazki amoniowe: siarczan me- tylowo-dwumetylodwu (IIrzed.C16-C20-alkilo)amo- niowego (I) oraz siarczan metylowo-dwumetylodwu (IIrzed.C2o-C23-alkilo)amoniowego (II), przy czym dla porównania poddano próbie dostepny w sprze¬ dazy srodek imidazolinowy Y. Stosowane srodki za- + wieraja odpowiednio: (I) (C16-C2o)2N(CH3)2CH3S04-, (II) (C20-C23)2N(CH3)2CH3SO4-, (Y) — zawiera jako skladnik czynny — siarczan metylowo-l-metylo-1- alkilamidoetylo-2-alkiloimidazoliniowy.Miekkosc tkaniny kontrolnej oznaczono przez usze¬ regowanie wszywek z tkaniny u 12 osób wedlug malejacego stopnia miekkosci. W jednym postepo¬ waniu oceniano zwykle piec tkanin kontrolnych, 45 50 55 lecz czasami i mniej. Wartosc znamionowa „1" oz¬ nacza, ze tkanina jest najmieksza ze wszystkich tkanin poddanych ocenie. Doswiadczenie przepro¬ wadzono z 0,125 g zmiekczacza na 1 g tkaniny. Wy¬ niki uzyskane w tych próbach zestawiono w tab¬ licy 4.Tablica 4 Wartosci znamionowe miekkosci wszywek 63 65 Osoba noszaca wszywke kontrolna 1 2 3 4 6 7 8 9 11 12 srednio I 2 3 1 3 3 2 1 3 2 3 1 1 2,1 II 3 4 4 3 3 2 3 2 3 3 3,3 III 4 3 3 2 2 4 4 3,99 Oprócz zdolnosci do zmiekczania tkaniny, siarczan dwu-IIrzed.-alkiloamoniowy zawarty w srodku we¬ dlug wynalazku posiada pewna aktywnosc biobój¬ cza, co stanowi jakby premie przy stosowaniu srodka.Przy niektórych ocenach w stosunku do pewnych organizmów bakteryjnych i grzybków, jako ma¬ terialu doswiadczalnego uzyto pewnych powszech¬ nie spotykanych organizmów, takich jak staphylo- coccus aureus, aerobacter aerogenes, aspergillus niger, trichophyton interdigitale, oscillatoria sp., ankistrodesmus sp.Stwierdzono, ze pochodne siarczanu dwumetylu przejawiaja nadzwyczajna aktywnosc biostatyczna i biobójcza w stosunku do bakterii, grzybków i glo¬ nów. Do ustalenia tych wlasciwosci stosowano stan¬ dardowe postepowania doswiadczalne przez wyko¬ nywanie roztworów w odpowiednim ukladzie roz¬ puszczalnikowym, np. 50% acetonu i 50% odsolo- nej wody. Potrzebny 1% rozitwór roboczy przygoto¬ wano przez rozcienczenie roztworu zapasowego od- solona woda.Przy próbach przeciwbakteryjnych mikroorgani¬ zmy wprowadzono do roztworu odzywczego Difco i poddano inkubacji w temperaturze 30°C. Jedna próbke ostatecznej kultury bakteryjnej przeniesio¬ no do sterylnej brzeczki odzywczej zawierajacej zadana ilosc zwiazku chemicznego. Trzy dni po za¬ szczepieniu próbke kultury przeniesiono do innej rurki z brzeczka odzywcza i poddano inkubacji w ciagu 48 godzin w temperaturze 30°C. Brak orga¬ nizmów w nowej kulturze wskazywal na calkowite zabicie organizmów w okresie 3 godzin stykania sie.Aby oznaczyc aktywnosc bakteriostatyczna zwiaz¬ ku chemicznego, zaszczepiony roztwór z brzeczka zawierajacy zwiaze^ chemiczny poddano inkubacji w temperaturze 3(J?£ w. ci^gu.^a godzin. Zahamo¬ wanie wzrostu bakterii przejawilo sie brakiem zmetnienia medium.Zatem widac, ze oprócz wlasciwosci zmiekczania ift 613 tkanin, korzystnie jest stosowac srodek wedmg wy¬ nalazku do materialów wlókienniczych dzieki ich aktywnosci przeciwbakteryjnej i grzybobójczej.W proporcjach^ procedurach i materialach (mozna poczynic pewne zmiany, nie odchodzac jednak od glównej zasady stosowania srodka wedlug wyna¬ lazku, który okreslaja PLThe present invention relates to a fabric softener which is widely used in household, laundries and textile factories. Softeners are required to provide softness, surface smoothness, good fabric drape, fluffiness and antistatic properties and no tendency for the surface to become dirty and build up excessively on the fabric. While the literature on fabric softeners is quite extensive, the exact mechanism of softening is unknown. One commonly accepted mechanism relates softness to the lubricity of the softener absorbed on the fabric and consequently to reducing the friction between the fibers of the fabric. The first softeners were cationic amides, aminoesters, quaternary dimethylammonium salts based on hydrogenated sebum, and aliphatic substituted imidazoline salts. The inventive agent allows the formulation of new compositions for softening fabrics based on sulphates (and phosphates). A wide variety of fabrics can be effectively softened with a softener. It has been found that the use of double (II) alkyl) ammonium ester derivatives, defined hereinafter, as the main component of the fabric softener, it makes it possible to impart satisfactory softness to treated fabrics. Such fabrics are characterized by softness, surface smoothness, good draping properties, fluffiness and anti-electrostatic properties, with no tendency for the surface to become dirty and the softener build-up on surfaces. The subject of the invention is a softener. for fabrics, containing the compound of the formula in which R1 and R2 are secondary alkyl groups of 10-30 carbon atoms in each of them, R3 is hydrogen, methyl or the group -i (OH2CH2O) nH where n = 3, R4 and R5 are alkyl, aryl or aryl altooyl groups of 1-10 carbon atoms, X is sulphate and phosphate anions, and az is an integer equal to the value of X. Specific examples of this class of compounds include muja -methyl-methyldi (II-order C10-Clt -alkyl) ammonium sulphate, methyl dimethyl-di (II-order C10-C14-alkyl) ammonium sulphate, methyl dimethyldi (II-order.Ci4-C15-alkyl) ammonium sulphate - niium, methyl dimethyl monoethoxy sulfate (II-order C10-C14-alkyl) ammonium, dimethylmethyl monoethoxy phosphate (II-order C10-C14-alkyl) ammonium, methyl dimethyldihydrogen sulfate (II-C2o-alkyl) ammonium, Methyl di-3o methyldihydi (C20-C23-alkyl) ammonium methyl sulfate, sulfate 86 6133 ¦; ¦ ethyl-ethyldi (second-order C10-C14-alkyl) ammonium, diphenyl-methylphenyldi (II-order-C14-alkyl) ammonium phosphate and dibenzyl-methylbenzyl-ammonium (II-order C10-C14-alkyl) ammonium phosphate. The carbon atoms in the secondary alkyl groups may vary and vary within the given range. The method of making the fabric softener in accordance with the invention involves the preparation of a two (second alkyl) amino component, followed by reactions of this component with a phosphorus ester. dialkyl, diaryl or diarylalkyl nons or sulphates in which the anionic component of the salt is the same as the anionic component of the final product. The amines used in the preparation of the softening agent are substituted with two secondary alkyl groups of 10-30 carbon atoms. Oow to piUy secondary alkyl groups at the-stage * gtuffy * Y; 14-15 and 10-14 carbon atoms. The other alkyl groups have 16-20, 20-23 carbon atoms, for example those obtained from a mixture of nitroparaffins by reduction of the nitro group. This means that the alkyl group is obtained not as a pure compound, but rather as a mixture of alkyl groups corresponding to the nitrated fraction of paraffins then reduced to amines in the preparation of these compounds. These secondary alkyl amines are prepared by nitration of normal paraffins and hydrogenation of the obtained paraffins. Amines are often recovered as a mixture of amines with different carbon chain lengths, and such amine mixtures are completely suitable for the next reaction. If alkoxy derivatives must be prepared, then the di (second) alkyl amines are reacted with the oxide. alkylene in the presence of either acid catalysts such as SbCl5, BF3, p-toluenesulfonic acid etc., or basic catalysts such as alkali metal hydroxides, RONa where R = CHS or R = C2H5, sodium meta Numerous, etc., or without the use of catalytic auxiliaries but under strictly defined conditions. These reactions are carried out in a closed system, in an atmosphere of an inert gas, such as nitrogen, and at elevated temperatures and pressures. The relative concentrations of the amine and alkylene oxide are determined on the basis of the reaction stoichiometry. The amines are then reacted with the appropriate esters to obtain the ammonium ester derivatives. Typical esters include dimethyl sulfate, diethyl sulfate, diethyl sulfate, dibutyl sulfate, diphenyl sulfate, trimethyl phosphate, triethyl phosphate, tripropyl phosphate, tribenzyl phosphate, and the like. Such reactions are carried out in the temperature range 30-60 ° C. and especially at a temperature of around 50 ° C, within 45 minutes to 1.5 hours, and especially within approximately 1 hour. As for the ratio, the amine and ester are present in a ratio of 1: 1 - 2: 1, especially around 1: 1. The product is essentially a mixture of compounds with a predominantly ammonium ester derivative. The other ingredients normally forming the product mixture include unreacted two (tertiary alkyl) amines and tertiary alkyl amines. In the preceding and following 6 613 '¦¦, .'- :.' In this text, the scope of the definition of a softening agent according to the invention includes a product containing a crude mixture as well as a purified ammonium derivative of esters, since the theoretically minor constituents of the crude mixture make an additional contribution to the softening effect of fabrics with the main ammonium derivative. ammonium derivatives are used in the treatment of 1 (practically an unlimited number of different fabrics, e.g. cotton, polyester, nylon, viscose and acetate silk fabrics, polyacrylonitrile fabrics, etc. The terms "treatment", "treatment" and " application "is understood to include both coating and / or impregnation in softening and / or finishing fabrics. Tacnfriifca. Wetting; It is a classic technique in the art of textile art. Fabric softening concentrates are prepared by usually dispersing in water an ammonium derivative of the ester. Useful ammonium concentrations of the ester. ester derivative by weight of the measure to d The tensile strength of the fabrics can vary from 1 to 10% by weight, and it is preferable to use a composition containing 2 to 3% by weight. Also lower aliphatic alcohols, such as ethyl and isopropyl alcohol, may be present in the composition of the detergent 29 in order to improve the dispersion of the ammonium derivative in the water. The fabric softener can also be formulated as an emulsion, but for water dispersion. The ammonium derivative of the ester is added with a suitable surfactant. Various types of surfactants are used. 36 Non-ionic emulsifiers include alkylphenoxypolyethoxyethanols with alkyl groups of 7-18 carbon atoms and with 6-60 or more oxyethylene monos, such as heptylphenoxypolyethoxyethanols, octylphenoxynonylphenoxyethanols, do-4o decethoxylphenoxy ethanols, etc. combined with a methylene bridge, sulfur-containing agents, e.g. agents obtained by the condensation of 6 to 60 moles or more of ethylene oxide with nonyl mercaptan, dodecyl mercaptan, tetradecyl mercaptan, tert-dodecyl mercaptan, etc., or with alkylthiophenols containing 6-15 alkyl groups carbon atoms, further derivatives of ethylene oxide with long-chain carboxylic acids such as lauric acid, myristic acid, palmitic acid, oleic acid, etc., or with mixtures of acids contained in tall oil, containing 6-60 oxyethylene units in the molecule, ana Logical condensates of ethylene oxide with long-chain alcohols, such as octyl, 55 decyl, lauryl or cetyl alcohol, ethylene oxide derivatives with etherified or esterified polyhydroxy compounds containing hydrophobic hydrocarbon chains, such as monostearate sorbate oxyate ., condensates of ethylene oxide with long-chain or branched amines These include dodecylamine, hexadecylamine, and octadecylamine, containing 6-60 oxyethylene groups, and block copolymers of ethylene oxide and propylene oxide containing a hydrophobic section of propylene oxide linked to one or more hydrophobic sections of ethylene oxide. If required, the fabric softener may contain a number of optional ingredients to modify its properties, e.g. viscosity modifiers, dyes, fragrances, antifoams, additional surfactants, etc., if the fabric softener is intended for for domestic or laundry use, just add it to the rinse water. The softener is added in such an amount that the treated fabric contains a minimum of about 0.1%, and most preferably 0.25-1.0%, of softener based on the weight of the fabric. By using the specified amounts of softener, you will not feel greasy touch or excessively accumulate on the fabric.If the softener is used as a softener, the fabric can be treated with any effective treatment. technique required by practitioners. Thus, the fabric may be subjected to a padding technique in which the fabric is passed through a softener solvent solution, pressed in a jig, and then briefly heated to remove the solvent. Typical solvents include isopropanol, acetone, methyl ethyl ketone, etc. The fabric thus prepared is preserved by heating at a drying temperature of 90-100 ° C for a period of time sufficient to allow it to dry. Surface coating techniques such as spraying and brushing can also be used effectively to apply a softener film to a substrate, for example a fabric. Again, the presence of at least about 0.1% softener additive based on the weight of the fabric will typically provide a correspondingly improved softness property. The following examples illustrate a measure of the invention, but cannot be considered as limiting the invention. This example illustrates the preparation and use of a two (tier alkyl) ammonium ester derivative typical of the softener of the invention. The two (tertiary alkyl) amines used here are prepared by nitrating a mixture of paraffins. containing 10-22 carbon atoms according to the procedure described in US patent US No. 3,470,252. The sulfate derivative of the di (II-C10-C23-alkyl) amine was prepared by adding 1 mole of dimethyl sulfate to 1 mole of two (II-C10-C23-alkyl) amine in about 1 hour. at 50 ° C. Methylmethyl diammonium sulfate (II order C10 — C2s- & lkillo) ammonium is formed. The effect of softening the fabric with an agent containing this methyl sulfate derivative was determined on velvet samples 35x70 cm in size. The fabric swatches were placed in a washing machine holding no more than 0-68 kg dry weight and washed thoroughly with detergent to remove any contamination from the fabric. On the other hand, the washed samples were thoroughly rinsed in order to remove all traces of the detergent. In order to avoid an inherent softening effect on drying in the electric dryer, the samples of the fabric were dried in the open air. Before the final rinse with the softener, the fabric samples were soaked in water to provide adsorption rather than absorption onto the fabric. Methylmethylbutyrate (C23-alkyl) ammonium sulfate was produced and a 10% aqueous solution was made. . Approximately 30 cm3 of softener was added to the final rinse, which corresponds to approximately 1.5 g of active ingredient and an uptake of approximately 0.25% by the axamite sample, based on the weight of the fabric. After a final rinse using tap water at 37.8 ° C, the fabric swatches were dried overnight and then subjected to a softness test, with "1" being the softest. They were washed identically but were not rinsed with softener and also sewn in as control samples. The results of the tests are given in Table 1 below. Table 1 Starting material Material after treatment with a softener containing methyl sulphate 1 2 1 1 2 2 2 1 1 1 The above data clearly demonstrate the improved softness properties of the new inventive fabric softener. Example 2 This example illustrates the preparation of methyl dimethyldisulfate (QI-C23-alkyl) ammonium sulphate. The methyldiform (C10-C23-alkyl) amine is prepared in one step from the nitroparaffins obtained as in Example I and containing the C10-C23 moieties by alkylation of red cross-section with formaldehyde and hydrogen According to the scheme shown in the figure, in which R and R 'denote secondary alkyl groups "with 10-23 carbon atoms. Together with two (2nd row. C10-C23-alkyl) methylamine gives some amounts of primary and secondary amine. Subsequently, the mixture is reacted with dimethyl sulfate as in Example I, the main product being methyl dimethyl sulfate (II-order C10 — C23-alkyl) a, mono. This example illustrates the initial preparation of the secondary C20-C23 amine used in the preparation of the agent. This procedure also applies to the preparation of other di-sec-alkyl amine fractions, such as secondary C10-C14-, C14-C15- and C16-C20-amines. g of the C20-C23 nitroparaffin fraction in 500 ml of methanol was heated with 20.4 g of 37% aqueous formaldehyde and 6.45 g of Girdler's G-69 catalyst for 15 hours at 93.3 ° C. under a hydrogen pressure of 35 atm, in a pendulum-type pressure device. After cooling to room temperature, the catalyst is removed by filtration and the solvent is stripped off under reduced pressure. Table 2 Element CHN Total base number Calculated 84.1 13.8 2.1 84 Found 82.5 14.7 2.8 100 having 22.0 g of product, yield 90%. It has been shown that this product is composed of 73% by weight of methybium-C20-C23-alklamine, 5.3% by weight of two-tier-C20-C23-alkylthinine and 19% by weight of second-order-C2o iC23-alkylamines. Analysis away the results are tabulated. 2.Example IV. The following two (second order alkyl) ammonium ester derivatives contained in the softener were prepared by the general preparative methods described in the previous examples and tested for fabric softening: A - methyl methyl ethoxy sulphate (sec-Ci0- C 1-4 alkyl) ammonium, B - dimethyl methyl ethoxydi (sec-C10-C14-alkyl) ammonium phosphate, C - methyl methyldi (sec-C 14 -C 15 alkyl) ammonium sulphate. Softeners A and B are prepared as water-isopropanol solutions at a concentration of 2.5% by weight, and the softener C as an aqueous solution at a concentration of 5% by weight. The fabric softener was rated identically to Example 1, except that cotton cloth was used instead of velvet. The results of these determinations are given in Table 3. Table 3 Derivative Softening Agent: Amount added to the washing liquid in cm3 Assessment of softness A 2 2 2 1 6 3 2 6 3 B 6 6 3 3 2 4 7 4 B 3 4 4 7 2 3 3 4 7 B 60 C 3 1 4 3 7 7 1 2 2 Fabric not rinsed with softener solution The above-mentioned results still indicate the improved softness of the backing material Subject to treatment with a fabric softener according to the invention. Example 5 This example further illustrates the effectiveness of a fabric softener. Cotton fabric was softened with a compound containing ammonium compounds: methyl dimethyldine sulfate (2nd row C16). -C20-alkyl) ammonium (I) and dimethyldimethyl methyl sulphate (II-C23-alkyl) ammonium (II), whereby the commercially available imidazoline agent Y was tested for comparison. the following lines: (I) (C16-C2o) 2N (CH3) 2CH3S04-, (II) (C20-C23) 2N (CH3) 2CH3SO4-, (Y) - contains as an ingredient active - methyl-1-methyl-1-alkylamidoethyl-2-alkylimidazoline sulfate. The softness of the control fabric was determined by adjusting the fabric labels in 12 people according to the decreasing degree of softness. Typically, the control fabric kiln was evaluated in one run of 45-50 55, but sometimes less. A rating of "1" means that the fabric is the softest of all fabrics tested. The experiment was carried out with 0.125 g of softener per g of fabric. The results obtained in these tests are summarized in Table 4. Table 4 Rating softness of the labels 63 65 The person wearing the control label 1 2 3 4 6 7 8 9 11 12 average I 2 3 1 3 3 2 1 3 2 3 1 1 2.1 II 3 4 4 3 3 2 3 2 3 3 3.3 III 4 3 3 2 2 4 4 3.99 In addition to the softening capacity of the fabric, the di-tertiary alkylammonium sulphate contained in the composition of the invention has a certain biocidal activity, which is somewhat of a premium when used. for certain bacterial organisms and fungi, some common organisms such as staphylococcus aureus, aerobacter aerogenes, aspergillus niger, trichophyton interdigitale, oscillatoria sp., ankistrodesmus sp. have been used as test material. It has been found that derivatives of dimethyl sulphate are extraordinary ak biostatic and biocidal activity against bacteria, fungi and algae. Standard experiments experimented with making solutions in a suitable solvent system, eg 50% acetone and 50% desalinated water, have been used to establish these properties. The required 1% working solution was prepared by diluting the stock solution with dehydrated water. In the case of antimicrobial testing, the microorganisms were introduced into Difco nutrient solution and incubated at 30 ° C. One sample of the final bacterial culture was transferred to a sterile nutrient broth containing the desired amount of the chemical. Three days after inoculation, the culture sample was transferred to another tube from the nutrient broth and incubated for 48 hours at 30 ° C. The lack of organisms in the new culture indicated complete killing of the organisms within 3 hours of contact. In order to determine the bacteriostatic activity of the chemical compound, the inoculated solution from the wort containing the chemical compound was incubated at a temperature of 3 (J? The inhibition of bacterial growth was manifested by the lack of turbidity of the medium. Thus, it can be seen that in addition to the softening properties of ift 613 fabrics, it is advantageous to apply the inventive agent to textiles due to their antimicrobial and fungicidal activity. materials (some changes can be made, but not deviating from the main principle of using the measure according to the invention, which is specified by PL