PL82721B1 - Treatment of keratinous fibers and fabrics [us3645781a] - Google Patents

Description

Uprawniony z patentu: I.W.S. Nominee Company Limited, Londyn (Wielka Brytania) Ciba Limited, Bazylea (Szwajcaria) Sposób modyfikowania keratynowych materialów wlókienniczych Przedmiotem wynalazku jest sposób modyfiko¬ wania keratynowych maiterialów wlókienniczych, a w szczególnosci sposób uodporniania materialu na skurczenie i sposób nadawania mu wlasciwoscA trwalego zaprasowania.Znane sa liczne sposoby uodporniania materia¬ lów keratynowych na skurczenie. Niektóre z nich polegaja na (traktowaniu materialu w formie wló¬ kna lufo tkaniny zycica. SjposOby uodporniania na skurczenie stabilizuja wymiary materialów kera¬ tynowych przeciw skurczeniu spowodowanym spil- snieniem. Znane sa równiez sposoby trwalego za- praisowania materialów keratynowych i w wielu z mich sltoteuje sie te sanie lulb podobne zywice, jak i w sposobach uodporniania na skurczenie.W niektórych sposobach .trwalego zaprasowamia materialowi keraltynoiwemu naidaje sie ksztalt po¬ zadany przed utwardzeniem zyjwic, po czym prze¬ prowadza sie utwardzanie, ultrzymiujajcT material w pozadanym ksztalcie np. kantów lob pliis. W in¬ nych sposobach zywice stosuje sie po nadaniu ma¬ terialowi pozadanego kszrtaltu. Sposoby trwalego zaprasowania pozwalaja utrwalac ksztalt i glad¬ kosc ^powierzchni materialu przacitw zmianom w obecnosci roztworów wodnych.Pozadana, chociaz nde zasadnicza cecha sposobów uodporniania na skurczanie i nadawanie wlasci¬ wosci trwalego prasowania jest mozliwosc prania obrabianych .tymi sposobami maiterialów keratyno¬ wych w domowych pralkach mechanicznych. Apre- 2 tura wykanczajaca na obrabianym materiale, na¬ dajaca sie do meohanlicznego prania, musi wytrzy¬ mywac silne odksztalcenia w cieplej lufo goracej wodzie, zawierajacej detergenty. 5 Jednym z walorów .wlókien keraitylnowych, a szczególnie welny, jest ich doskonaly chwyt, a powazna wada zwiazana ze stosowaniem wielu zywic w sposobach trwalego prasowania i uodpor¬ niania na skurczenie jest szoreflki chiwytt, jaki na- io daja wlóknom lufo zawierajacym te wlókna tkani¬ nom. Usilowano zapobiec temu szorstkiemu chwy¬ towi przez stosowanie zmiekczaczy, lecz nie byly one skuteczne, gdyz zmniejszaly dzialanie efek¬ tywne zywicy. 15 Obecnie stwierdzono, ze grupa zywic obejmujaca pewne zywice poliCoksyalkilenowe) z tiolowymi grupami koncowymi moze byc z powodzeniem uzy¬ ta w sposobach trwalego prasowania i uodipornia- nia na skurczenie, przy czym nie nadaje oforafolia- 20 nemu materialowi nieprzyjemnego chwyltu. Zywice te utwardza sie na wlóknie i stwierdzono, ze szyb¬ kosc utwardzania mozna regulowac w szerokim zakresie przez wybór wlasciwych katalizatorów.Przedmiotem wynalazku jest sposób modyfiko- « wania ' maiterialów keratynowych, polegajacy na obróbce materialu zywica politiolowa, majaca co najmniej dwie grupy tioiowe w czasteczce i zawie¬ rajaca rodnik alkoholu wieloWodorottlenowego, co najmniej dwa lancuchy pdKokisyalkilenowe) zwda- 30 zane z tym rodnikiem i polaczone z atomami we- *272182721 3 gia w tych lancuchach poli przez altoimy tlenu co najmniej idiwie resizty, wy¬ brane z grupy obejmujacej rodnik acylowy alifa¬ tycznego kwasu karboksylowego zawierajacego gru¬ pe tiolowa lub reszte zawierajacego grupe tiolowa alifatycznego alkoholu po usunieciu grupy hydro¬ ksylowej i zahartowaniu zywicy na materiale.Obróbka sposobem wedlug wynalazku prowadza- ca do trwalego zaprasowania jak i odpornosci na skurczenie, daje wlókna lub odziez odporne na mechaniczne pranie i zachowujace swe oryginalne wymiary i ksztalt. Poza doskonalymi chwyttem, na¬ dawanym materialowi po obróbce sposobem we¬ dlug wyinalazikiu, obrabiany material odporny jest na zgniecenie, co jest wazna cecha tkanin stoso¬ wanych do produkcji sipodni, w kjtórych wystepuje wyrazna sklonnosc do zgniecen na kolanie i pod kolanem. Oczywiscie odipornosc na zgniecenie jest wazna zaleta w wielu ubiorach.Stosowana w sposobie wedlug wynalazku zywi¬ ca zabezpiecza nie tylko przed kurczliwascia spo¬ wodowana spilsnieniem, lecz równiez przed kurcz- liwoscia relaksacyjna, co stanowi wazny problem zwiazany z wyrobami dzianymi. DHaitego sposób wedlug wynalazku znajduje szczególne zastosowa¬ nie w obróbce przeciwskuirczowej wyrobów dzia¬ nych.Termin „material keratynowy", stosowany w opi¬ sie obejmuje wszyisitkie formy wlókien keratyno- wych i wykonanych iz nich tkanin i odziezy jak np. runo, przedza czesankowa, przedza greplowana, wyczeski, przedza, nici, tkaniny kosmate, materia¬ ly nie tkane, materialy tkane i wyroby dziane.W wiekszosci przypadków obróbke stosuje sie w odniesieniu do materialów i gotowej odziezy, jakkolwiek jest zupelnie mozliwe, a w pewnych przypadkach moze byc pozadane, uodpornianie na kurczenie wlókien np. w formie przedzy czesan¬ kowej. Malterial obrabiany moze skladac sie albo calkowicie z wlókien keratynowych, albo z mie¬ szaniny tych wlókien z materialami wlóknistymi syntetycznymi jak poliamidy, poliesitry i poliakry- loniitryl lub z materalami celulozowymi i z ce¬ lulozy regenerowanej. Ogólnie jednak material po¬ winien zawierac co najmniej 30% wagowych wló¬ kien keraltynowych,, a w przypadku materialu za¬ wierajacego l/00°/o wlókien keratynowych osiaga sie lepsze wyniki.Material keratynowy moze byc nowy lub rege¬ nerowany, najkorzystniej welna owcza. Moze on równiez pochodzic z alipaki, kaszmiru, kozy an- gorskiej, wigoni, guanaco, siersci wielbladziej, jedwabiu i lamy, lub mieszaniny tych materialów z welna owcza. y Zywice poiitioloiwe stosowane w sposobie wedlug wynalazku zawieraja korzystnie trzy do szesciu grup tiolowych w czasteczce. Szczególnie dobre wyniki otrzymano z zywicami zawierajacymi trzy lub cztery grupy tiolowe w ozajsteczce.Korzystne sa takie politiole, które maja ciezar czasteczkowy miedzy 400 a 10 000, w szczególnosci o wzonze 1, w którym m, p i q oznaczaja dodatnie liczby calkowite, m oznacza liczbe calkowita równa co najmniej 1, p jest równe 2—6, (p + q) równa sie 3—7, kazda grupa alkilenowa zawiera lancuch zlozony z 2—6 atomów wegla miedzy ko¬ lejnymi atomami tlenu, R oznacza rodnik, alifa¬ tyczny zawierajacy co najmniej 2 atomy wegla i X oznacza rodnik alkilowy lub acylowy, zawie- 5 rajacy co najmniej jedna grupe tiolowa.Grupy oksyalikilenowe w poszczególnych lancu¬ chach polii(ok!syialkilen'Owych) moga byc rózne.Moga byc one, w razie potrzeby podstawione np. przez grupy fenylowe lub chlorometylowe. Mozna io zatem sjtosowac czesciowo lub calkowicie zestryfi- kowane zwiaizki o wzorze 2, w którym R, „alki- len", m, p i q maja wyzej podane znaczenie a r jeslt calkowita liczba dodatnia, która moze miec wartosc 18, albo nawet 24. 15 Korzystne sa esltiry o wzorze 3, w którym „alki- len", m i q maja wyzej podane znaczenie, u jest calkowita liczba dodaltnia równa najwyzej 2, Px jest liczba calkowita równa co najmniej 2, a naj¬ wyzej 6, (Pi+q) równa sie 3—7, a Rx oznacza rod- 20 nik alifatyczny, zawierajajcy 2—6 atomów wegla.Korzystne sa równiez estry o wzonze 4, w któ¬ rym „alkilen" i m maja podane wyzej znaczenie, p2 oznacza liczbe calkowita równa 3—6 i R2 ozna¬ cza alifatyczny rodnik weglowodorowy, zawieraja- 23 cy 3-^6 atomów wegla.Mozna takze stosowac estry oparte na glicery¬ nie, heksanotriolu-il^jS, heksanolbriolu-il,2,6 i tlen¬ ku etylenu i/iulb tlenku propylenu, np. o waonze 5 i o wzorze 6, w którym m i u maja wyzej poda- 30 ne znaczenie a t jest liczba calkowita równa 2—3.Te zywice — estry poliifltlenku alkileniu) zakon¬ czone grupami tiolowyimii otrzymuje sie latwo przez reakcje alkoholu wielowodorotlenowego z tlenkiem alkilenu z nastepujaca potem estryfi- 85 kacja koncowych grup wodorotlenowych kwasem merkapltokarboksylowym.Jako alkohole wielowodorotlenowe stosuje sie gjllikol etylenowy, glikole polifitlenku etylenowego), glikol propylenowy, glikole polilOtUenku propyleno- 40 wego), propanodiolHlA poliepichUorohydryny, bu- tanodiol-l,i2, bujtanodiolJ,l,3, bu|tanodiol-:l,4, buitano- diol-E^, glikole poli(ltlenku 14Hdwiumeltyloe(tylenu), poli/icziterowodorofurany, gliceryne, l,!l4-ltrój(hydro- ksymety0iO)-etan, 14,lntiróKhydroksymetyio) propan, 45 heksanotriol-,l;2,5, heksanotriol-11,2,6, pemtaeryltryt, dwupenJtaer^tryit, mannit, sorbit i addukty tlenków alkilenowych z amoniakiem lub aminami, jak dwu- eltanoloamine i teitrakio dwuamina. Jako tlenki alkilenowe wchodza w ra¬ so chube tlenek etylenu, tlenek propylenu i korzyst¬ nie tlenki butylenowe, epilchlorohyidryna lub czte- rowodorofuran. Alkohol wielowodorojtilenowy moze byc zadany tlenkiem alkilenowym, jak np. tlenek propylenowy, a nastepnie innym tlenkiem alkile- K nowym jak np. tlenek etylenu.Jako kwasy merkaptokarboksylowe do estryfi- kacji mozna stosowac kwas tiogUlikolowy (kwas 2-merkapltooicltowy), kwas 2-merfcaptopropionowy.Mozna jednak stasowac takze inne kwasy merkap- 00 tomonokarboksyllowe, np. kwas merkapltoundeicyIo¬ wy i kwas merkaptositearowy.Najbardziej korzysitne estry poliltiolowe, stoso¬ wane w sposobie wedlug wynalazku sa estry otrzy¬ mane z gliceryny, tlenku propylenu i kwasu tio- 65 gfljikolowego, np. o wzorze 7, w którym m ma wy-5 zej podanie znaczenie, a ciezar czasteczkowy wy¬ nosi 1»000 do 5000. Zywice takie sa do nabycia w handlu.Druga klaisa polKUenków alkilenowych) zakon¬ czonych gnupami tioHorwymi obejmuje esitry o wizo- 5 rze 8, w którym R3 oznacza -OH, -i(0-afllkilen)y OH, -O.GO^CuH2uSH lub -<0-alkilen)vCMOO.CuH2uSH,R, „alkilen", m, p, q i u maja wyzej podane znacze¬ nie a v jest liczba calkowita równa co najtaniej 1 oraz moze miec rózne wartosci w kazdym z lan- 10 cuchów p.Grupy oksyalkilenowe w posziczelgólnych lancu¬ chach poli{oksyalkilenowyich) równiez moga byc rózne, lecz korzystanie sa takie same i jesli trzeba, moga byc podstawiane njp. przez grupy fenyloiwe 15 lub chloromeltyiLowe.Korzys|tne sa równiez esitry o wzorze 9, w któ¬ rym „alkilen", Rlf m, R8, px i q mafia wyzej poda¬ ne znaczenie oraz estry o wzorze 10, w którym R2 i p2 maja wyzej podane znaczenie. 20 Szczególnie korzystne sa estry o wizorize 11, w którym R2, t, m i p2 maja wyzej podane zna¬ czenie. Sa one do nabycia w handlu. Etery o wzo¬ rze 8, w którym R3 oznacza grupe -OH, mozna otrzymac w znany sposób przez reakcje tlenku al- 25 kilenowego z alkoholem wielowodorotlenowym, eteryifikaoje g)rup wodorotlenowych produktu z epi- chlorohydryna i obróbka wodorosiarczkiem sodo¬ wym w celu zastapienia chloru grupe siarkowo¬ dorowa (patrz opis patentowy Stanów Zjednoczo- 30 nyich Ameryki nr 3 258 495 oraz brytyjskie opisy patentowe nr nr 1076 725 i 1144 7»1). W wieki przypadkach srednia liczba grup tiolowyich w cza¬ steczce nie jest liczba calkowita, lecz wynosi np. 2,6. Mozna to przepisac po czesci nie calkowitemu 35 zastapieniu atomów chloru przez grupy -SH, a po cze&ci reakcjom ubocznym, np. eter cniorohydryny otrzymany przez reakcje z epiichllorohydiryna moze równiez reagowac z epichlorohydryna, tworzac w ten sposób eter, który zawiera dwa zdolne do 40 wymiany aitamy chloru na jedna grupe wodoro¬ tlenowa, obecna na poozajtiku w alkoholu wielo- wodoroltllenowym.Szczególnie konzylsitne sa ejtery o wzorze 12, w którym R2, t, m, v i p maja wyzej podane zna- 45 czenie. Etery o wzorze 8, w którym R3 oznacza -(0-allkilen)vOH mozna ojtrzylmac przez potrakto¬ wanie produktu otrzymaneigo z ejpiichlorohyrdyny, tlenku aflkilenowego i alkoholu wielowiodoirotleno- wego, najpierw tlenkiem alkilenowym, a nastepnie 60 wodiorosiarczkiem sodowym (patrz brytyjski opis patentowy nr 1144 701).Najbardziej korzystne sa etery o wzorze 13, zwla¬ szcza etery o ciezarze czajsiteczfcowyim 700—(3500.Etero-estry o wzorze 8, w którym R3 oznacza 55 -O.CO.CuH2uSH lub -i(0-aakilen)vO.CO.CuH2uSH, otrzymuje sie przez estryfikacje odpowiedniego al¬ koholu kwasem merkaipltokai^boksylowytni HOOC- .CuH2uSH.Zywice politiolowe moga byc uzyte same lubN 60 w polaczeniu z innymi zywicami lub materialami tworzacymi zywice, jak aminoplasty i szczególnie zywice epoksydowe (jto jest substancje zawieraja¬ ce srednio wiecej niz jedna grupe 1,2-epoksydowa w czasteczce /lub poliizocyjaniany. Szczególnie dobre 65 6 wyniki otrzymano z mieszaninami zywic poli/tiolo- wych. i prepoliimerów polimeryicznych zwiazków wielowodorotilenowych z poliizocyjiaaiianeim. Plrzy- kladeim tego ostatniego typu zywicy sa prepolime- ry glikolu polioksyalkilenowelgo i aromatycznego dwuiizocyjanianu lub prepoltoery poflii(okisyalkile- notriolu i alifatycznego dwuizocyjantianu. Szcze¬ gólnie dobre wyniki dftrzymano z mieszaniny zy¬ wicy tiolowej A, szczególowo opisanej nizej i „Synthappret LKF", dostarczanej przez Farfoen- fabrik Bayer, a oznaczonej jako prepoOiimer poli- izocyjanianu.Wiele z tych zywic polfltiolowych nie rozpuszcza sie w wodlzie, lecz moga one byc stosowane w po¬ staci zawiesin lub eimiulisji wodnyioh. Korzystne jest nianoiszenie zywic na tkaniny lub odziez w roz- pulszczalnikach organicznych, np. nizszych alkano- lach, jak alkohol etylowy, nizszych ketonach, jak keton metyflowoetylowy, benzenie i chliorowanycih rozpuszczalnikach weglowodorowych, szczególnie cihloroiwanyjch i/lub fluorowanych wejgloiwodorach, zawierajacych nie wiecej niz trzy atomy wegla, jak rozpulszcazalniki do chemicznego czyszczenia — czterochlorek wegla, trójchloroetylen i czterochlo- roetylen.Ilosc uzytej zywicy poUtiolowej zalezy od poza¬ danego skutku. W wiejkszoisci przypadków ko¬ rzystnie jest stosowac 0,5—il5°/o wagowych w sto¬ sunku do majterialu obrabianego. Stabilizacja dzda- nin wymaga zwykle 1—,lC°/o wagowych zywicy.Wyzszy stopien odpornosci na skurczenie, utrwa¬ lenie kantów i znaczne uodpornienie na gniecenie mozna uzyskac w materialach tkanych mniejszymi stosunkowo ilosciami, w szczególnosci 1—5*/e wa¬ gowych. Chlwylt obrabianego materialu bedzie oczywiscie zalezal od ilosci uzytej zywicy. Naj¬ mniejsza ilosc zywicy wymaganej dla uzyskania pozadanego efektu mozna latwo oznaczyc na dro¬ dze prostego doswiadczenia. Ponadto ilosc potrzeb¬ nej zywicy zalezy równiez od konstrukcji tkaniny.Pozadanych efektów nie uzyska sie w pelni, jesli nie utwardzi sie na materiale w zasadzie calej zy¬ wicy politiolowej. W zwyklych temperaturach moze to zajac od pieciu do dziesieciu dni lufo na¬ wet dluzej. Reakcja utwardzania moze jednak byc znacznie przyspieszona przez zastosowanie katali¬ zatora i ogólnie zaleca sie dodawanie do obrabia¬ nego materialu katalizatora jednoczesnie z naloze¬ niem zywic, jakkolwiek moze on byc 'dodany za¬ leznie od potrzeby pnzedjtem lufo pqtem.Czas utwardzania mozna regulowac przez dobór wlasciwego katalizatora, a wybór czasu hartowa¬ nia zalezy od szczególowych zastosowan sposobu wedlug wynalazku. Katalizatorami moga byc zasa¬ dy organiczne lub nieorganiczne,, sykatywy, utle¬ niajace czynniki hartujace i katalizatora wotoorod- nikowe, takie jak nitryl kwasu azodwaiizomaslowe- go, nadtlenki i wodoronadtlenki, lub ich kombina¬ cje. Jako organiczne zasady mozna stosowac pier- wisizo- i drugorzediowe aminy, jak nizsze atlfcano- aminy, np. mono- i dwuetanoloamina i poiliaminy, np. etyienodwuarriina, dwuetylenotoójaimdina, trój- etyienoczteroamina, aateroetylenopiecioamkia i sze- sciametylenodwuamina. Jako zasady nieorganiczne mozna stasowac rozpuszczalne w wodzie tlenki7 » 8W21 & i wodorotlenki np. wodorotlenek sodowy i amo¬ niak. Jaiko syfcaftywy stosuje sie np. natfitenlany wapnia, miedzi, zelaza, olowiu, ceru i kobaltu Jaiko naditilenkd i wodoronadtflenki stosuje sie np. wodoronaditlenek kurnemu, trzeciorzedowy wodoro- nadtlenek butylowy, nadtlenek dwukunnylowy, nad¬ tlenek dwulaurylowy, nadttaiek ketonu imetyloety- lowago, dwuweglan nadtlenku dwuizopropylowego i nadtlenek cMorobenzoilowy.Wlókna i tkaniny obrabia sie korzystnie przy wairtosci pH wiekszej od 7, zwlaszcza 7,5—12.W warunkach kwasnych zywice maja sklonnosc do wolniejszego ui1wardzania sie.Stosowana ilosc kaitalizaitora moze sie zmieniac w szerokich granicach. Jednakze korzysitnie wyno¬ si O,1^20Vo zwlaszcza 1—ilO°/o wagowych w sto¬ sunku do ciezaru uzytej zywicy. Mozna jednak uzyc takze wieksze ilosci.W utwardzaniu zywciy politiolowej pomaga rów¬ niez stasowanie podwyzszanych temperatur i jezeli wymagane sa szczególnie szybkie wyniki, mozna stosowac temjperature 30°—iiaO°C. Równiez wysokie Wilgotnosci maja sklonnosc przyspieszania utwar¬ dzania w obecnosci kartalizaltorów.Zywice i ewentualnie katalizator mozna naniesc na material keraityinowy w znany sposób. Na przy- klad w przypadku obrabiania przedzy czesankowej liub tkanin mozna stosowac impregnacje przez na¬ niesienie zywicy na malterial lub przez zanurzenie majterialu w kajpieli z zywica. Przy obróbce odzie¬ zy lub czesci odziezy korzystnie jest natryskiwac je zywica, a jeszcze lepiej wymieszac odziez w obecnosci zytwicy rozpuszczonej w rozpuszczal¬ niku onganicznyim. Do tej ostajtniej metody szcze¬ gólnie uzyteczna aparatura dla przeprowadzenia sposobu wedlug wynalazku jest maszyna do czysz¬ czenia chemicznego, stosujajca (rozpuszczalnik do chemicznego czyszczenia.Jezeli wymagana jest obróbka uodporniajaca pizeciw kurczliiwosci, korzystnie jest zwykle na¬ nosic zywice na tkanine, chociaz stwierdzono, ze moze ona byc uprzednio naniesiona nia wlókna w formie przedzy czesankowej lub greplowanej.Tkanina moze byc „utrwalana na plasko" przed lub po obróbce zy/wica i w ten sposób tkanina poza utrzymaniem zasadniczo swoich oryginalnych wymiarów, zachowa równiez swój plaski gladki wyglad w czasie noszenia i po praniu. Nalezy sitwierdzic„ ze wygladzanie nie zawsze bywa ko¬ nieczne lub nawet pozadane przy pewnych typach materialów. UltrwaHariie normalnie przeprowadza sie albo przez obróbke materialu para pod cisnie¬ niem wyzszym od atmosferycznego albo przez obróbke tkaniny para pod cisnieniem atmosferycz¬ nym w obecnosci czynnika utrwalajacego i wilgoci i pozositaiWienie materialu w polozeniu plaskim.Wyl#adeenie mozna równiez osiagnac przez zasto¬ sowanie wysokich stezen czynnika redukujacego i czynnika speczniajacego i pozostawienie majteria¬ lu w stanie plaskim w czasie wymywania nadmia^ ru odczynników. W innej metodzie wygladzenie mozna osiagnac przez zaimpregnowanie materialu czynnikiem specznialjacym i wejglanem alkanolo- anrinowym, np. miocznlikiiem i weglanem dwuetano- loamAny, wymuszenie materialu i póldeka/tyzacje su¬ chego materialu.Jezeli wymagana jesjt obróbka dla trwalego za¬ pracowania, wówczas mozna to przeprowadzic róz- 5 nymi sposobami. Mozna np. Obrabiac material zy¬ wica paliltiolowa, przerobic material na odziez lub czesci odziezy i nadac jej kanty i zakladki, stosu¬ jac czynniki redukujace, zasady lub przegrzana pare jako czynniki utrwalajace. Zywice mozna na- io nosic na wlókna w kazdym etapie produkcji tka¬ niny, np. w formie przedzy czesankowej, nici lub tkaniny. Mozna równiez stosowac czynniki bloku¬ jace grupy tiolowe welny, np. formaldehyd lub wyzsze aldehydy, do odziezy z utrwalonymi zapra- 15 sowaniaimi po utwardzeniu zywicy poliltiolowej, Korzysltne jest zastosowanie zywic poliltioiowych dla uzyskania efektu trwalego zaprasowania przez obróbke roztworem zywicy pofliitioflowej w rozpusz¬ czalniku organicznym gotowej odziezy lub czesci 20 odziezy, której juz nadano zadane kanlty lub za¬ kladki. W metodzie tej wazne jest zasitosowanie zywoc w rozpuszczalnikiu angainicznym, gdyz obrób¬ ka ukladem wodnym spowodowalaby jedynie usu¬ niecie kantów i zakladek juz nadanych tkaninie. as Do wytwarzania wylacznie trwalych plisowan i kamtólw mozna równiez stosowac impregnowanie tkaniny zywica w miejscu, w którym ma byc wy¬ tworzony kant lub falda, zrobienie kantu albo fal¬ dy i Utrzymanie w tym polozeniu przy podwyzszo- 30 nej temperaturze i cisnieniu.Utrwalenie tkaniny przed albo po obróbce zy¬ wica, moze byc osiagniete w znany sposób, np. za pomoca czynników ultnwalaijajcych, np. czynników redukujacych, zasad, wody i pary przegrzanej. 35 Póljtorasiarczyn monoefcanoloaintiny jest srodkiem najczesciej stosowanym i mozna go uzywac w po¬ laczeniu z czynnikami speczniajacymi np. z mocz¬ nikiem.Wynalazek zilustrowano nastepujajcymi przykla- 40 darni. Jezeli nie podano inaczej, wszystMe czesci i procenty podano wagowo. W przykladach powo¬ lano sie na nastepujace metody badan: a. Wzorcowe pranie. Przed pomiarem gjladkosci powierzchni i zachowania kantów, wszystkie prób- 45 ki odziezy, o ile inaczej nie podano, byly prane przez godzine w domowej pralce mechanicznej Bendix MRE z wirujacym bebnem, w roztworze buforu fosforanowego o pH 7 w temperaltiurze 40^C, przy czym stosunek wagowy ilosci lugu pralnicze¬ go go do próbek wynosil 22:1. Próbki wyjejto i wy¬ plukano w domowej s gu 1 minuty. Po wyjeciu z suszarki próbki silnie wytrzepano trzykrotnie i rozwieszono do wyschnie¬ cia w temperalturze pokojowej. Odziez z kantami 55 i plisowania powieszona byla pionowo. to. Korczfliwosc. Kurczliwosc mierzono jako róz- nlice w wymiarach tkaniny przed praniem i po praniu. Kurczliwosc powierzchniowa obliczano z pomiarów kurczliwosci liniowej. 60 c. Wskaznik gladkosci suszenia. Gladkosc po¬ wierzchniowa odziezy po przeprowadzenfiiu wzorco¬ wego prania szacowano przez porównanie z trój¬ wymiarowymi wzorcami z tworzywa sztucznego "Wash-ta-Wear" Monsanto. Obejimiulja one serie •5 pieciu odstopniowanych plyltek z tworzywa sztucz-9 82721 li nego, których gladkosc pcwierzclhniowa zmienia sie w skali 1 do 5. Plytki testowe oswietlone sa skos¬ nie padajacym swiatlem (kajt padania swiatla=16°).Próbka materialu do oszacowania oswietlona jest w tych samych warunkach, a gladkosc jej po¬ wierzchna oceniona przez porównanie z plyltkami próbnymi. Stopien oznaczony numerem 5 odipowia- da znikomyni lub zadnym zmianom wygladu prób¬ ki po praniu. d. Stopien zaprasiowania. Zachowanie kantów w odziezy po standardowym praniu mierzono na urzadzeniu opisanym w Jouirnal otf the Textile In- stitute, 1962, 53, 143. W urzadzeniu tym zakanto- wana próbka umocowana jest w srodku obrotu zródla swiatla, które ma kEdtaKt szczeliny, plasz¬ czyzna obrotu jeslt umieszczona pod kaltem prostym do kantu, a szczelina jest równolegla do kantu.Zródlo swiatla • obraca sie az do chwili znikniecia cienia utworzonego przez kanit, w tych warunkach mliierzy sie kat padania swiatla. Nastepnie obraca sie tkanine az do znikniecia cienia ultworzonego z drugiej sitrony kanltu i mierzy sie kat padania.Stopien zapraisowania kantu oblicza sie nasttepu- jaico: (procent zafrasowania= sredni kat padania* 100 90 Im ostrzejszy jest (mierzony kanit, tym wyzsza war¬ tosc zaprasowania. e. Zywice pollitiolowe przygotowano nastepujaco: Zywica tiolowa A. Mieszanine 800 g 00,2 mola) trioilu o srednim ciezarze czasteczkowym 4000, 10 15 30 otrzymanego z gliceryny i tlenku propylenu, 55,2 g (0,6 mola) kwaisu tioglitoolowego, 5 g kwasu to- lueno-p-sulfonowego i 350 ml toluenu ogrzewano pod chlodnica zwrotna, mieszajac w atmosferze azotu. Powstala w czasie reakcji wode (10,8 ml, 0,6 mola) usuwano w postaci azeotropu z toluenem.Mieszanine oziebiono, przemyto woda i oddzielono warstwa organiczna. Po usunieciu pod próznia roz¬ puszczalnika z warstwy organicznej pozostalo 793 g (94°/o wydajnosci teoretycznej) oczekiwanego trfis- n(!ti0glikolanu) („Zywica Ziolowa A") o zawartosci merkaptanu 0,59 równowazników/lklg. f. Zywice tiolowe B i C. Oznaczona w ten spo¬ sób etery poli(2-hydrokBy^-meiikap(to|pTOpylowe) otrzymano z produktów gliceryny z tlenkiem pro¬ pylenu o srednim ciezarze czasteczkowym odpo¬ wiednio 500 luib 4800, epichlorohydryny i siarczku sodowego. Produkt wykazywal zawartosc merkap- tanów odpowiednio 3,7 równowaznika/kg i 0,32 równowaznika/kg. g. Zywiloe tioOowe D-^S. Te etery poflimerkapta- nowe przylgotowano w sposób opisany przy zywicy polowej A z wyjatkiem tego, ze w przypadkach zywic J-^S zamiast toluenu uzylto czH^KMor ©ety¬ lenu, a w przypadkach zywic D—I mieszanina re¬ akcyjna nie byla przemywana woda. Nie przere- atgowane merkaptokwasy usunieto wraz z pozosta¬ lym toluenem (lub czteTochloroetylenem) przez poddanie produktu destylacji prózniowej w wy¬ parce rotacyjnej. W przyipadku zywicy P nie sto¬ sowano katalizatora. Materialy uzyte do otrzymy¬ wania tych estrów przedstawiono w tablicy 1.Tablica I Poli- Itiol 1 D E F G H I J.K L ¦.N O Addufct poUielowy Oznaczenie producenta 2 Garadol 3000 Caradol 5001 Polyurax G 1000 PotLyurax G 3KKK) Polyuirax G 3521 Polyurax G 1000 Caradol 5001 Polyurax G 1000 Voranol CP 700 Caradol 3000 Niex DHT 112 Polyurax G 4000 Sredni ciezar czajstecz- kowy 3 3000 5000 1000 3000 3000— 4000 1)000 5000 1000 700 3000 1500 4000 Otrzymane z: tlenku alkilenu 4 PO PO z wykon¬ czeniem EO PO PO EO/PO (10:50) PO PO z wykon¬ czeniem EO PO PO PO PO PO alkoholu lub aminy 5 gliceryna 91 ll »l » » » il heksanótriol- -11,2,6 IgHiceryna Kwas estryfikujajcy 6 (tioglikolowy »» i »» I » i " 1 2^merkaipto- propionowy tioglikolowy »» l » 1 » i »» 2-merfcapto- propionowy82721 11 12 c.d. tablicy I. 1 p Q R S 2 Pluracol EDP 500 — Pluracol TP 4040 Polymeg 1000 3 500 2220 4040 1000 4 PO PO PO Teitrahydro- furan 5 etylenodwu- aiminia pentaerytryt ltrój(hydiro- (fcsymetylo) propan tailtanodial- -1,4 6 tiogiikolowy » » » EO — tlenek etylenu PO — tlenek propylenu „Caradol", „Polyurax", „Voranol", „Niex", „Pluracol" i „Polymeg" sa to nazwy firmowe.„Oaradol" dostarczany jest przez Shell Chemical Co.; „Polyurax" — przez B. P. Chemicale Ltd.; „Voranol" — przez Dow Chemical Co.; „Niex" — przez Union Garbide; „Pluracol" — przez Wyendotte Chemical Corp. i „Polymeg" — przez The Quaker Oata Co. Poliol uzyty do otrzymania zywicy tiolowej Q otrzymano w znany sposób przez reakcje w obecnosci wo¬ dorotlenku sodowego. h. Zywlilce Itiolowe T i U. Oznaczane w iten spo¬ sób eitery (pc^2-hydrokisy-i3-!meitfkia|p1x)pxxpylowe/ podobne isa do zywic Itioiowych B ii C. Zywica tiolowa T zawierala ;2—13 igriu|py -iSH na/czaisteczke, zawartosc Itiollu wynosila w miej ;l,4 równowazni¬ ka/kg, ciezar iczalsteczkowy l&OO—12000. Zywilca tio¬ lowa U zawierala w przyjbllizeniu 3 igruipy -SH na czasteczke, zawartosc tiolu 0,54 równowaznika/kg, a (sredini ciezar czalsiteczkowy okolo 31000. (((porównaj ogólny wzór 8). i. Zywica itiolowa V. 'Mieszanine zy(wicy ftiolowej B ((500 g), kwasu ItiOglikolowego i(I2|1i8 g, i2,37 rów¬ nowaznika) kwasu Mluenonp-isuflifanowego <.1,5 g) i czterocMoroeitylenu (500 ml) ogrzewano pod chlod¬ nica zwroltna przez 8 godz. pod azotem z iloscia ultworzonej w czasie reakcji wody i(44 ml)'. Po przemyciu mieszaniny woda az do osiagniecia pH 5—6 oddestylowano rozpuszczalnik iw prózni. Po¬ zostalosc (640 g) zawierala Itliol w lilosici 5,7 rów¬ nowaznika/kg li zawierala 5—6 grup tiolowych w czalsteczce. k. Zywica .tiolowa K. Mieszanine zywicy tiolo¬ wej C (529 ig), kwasu Itiogflikolowego 1(19,5 g, 0,212 równowaznika), kwasu Itolueno-p-sulfonowego (1 g) i cdtieTochloroetylleniu (350 ml) ogrzewano jak po¬ przednio z (wydzieleniem 4 -ml wody. Mieszanine wymieszano z zawiesina kwasnego weglanu sodo¬ wego (5 g) i wody (2,5 mai), przesaczono i odde¬ stylowano w prózni. Pozosltalosc .(53(2 g) zawierala tidl w ilosdi i0,58 równowazników/klg li zawierala 5—6 grup 'tiolowych ma czaslteczce. 1. Zywica (tiolowa X. Otrzymano ja w sposób opisany w przypadku zywicy (tiolowej V z zywicy tiolowej T 1(500 g), 80 g Ikwaisiu tioglikolowego, 4 g kwasu itolueno-p-lsulifonowego i '500 ml iczJterochloro- etyllenu ultJworzylo sie 23 ml wody. Pozostalosc miala zawartosc ttioli 1,78 'równowazników/kg i za¬ wierala 5—6 grup Itiolowych na czajstezce. m. Zywica tiolowa Y. Otrzymano ja w sposób opisany w przypadku zywicy X, lecz stosujac zy¬ wice tiolojwa U i(500 g) i .36,4 ig kwasu tiogllikolo- wego. Pozosftalosc miala zawartosc tioli 0,75 rów¬ nowaznika/kg i zawierala i5—16 gruip solowych na czasteczke. 25 30 35 40 45 50 55 60 Przyklad I. Przyklad ten, illusltruje doskonale wyniki, osiagniete przez 'ulzycie niekataflliizowanej zywdicy poli/idksyafllkillenoweij/ zakonczonej grupami tiolowymi dHa uodpornienia na kurczenie materia¬ lów welnianych.Roztwory zawierajace l2f°/o, 151% i 8% zywicy (tio¬ lowej A przygotowano w cziterolchloroetylenie. Prób¬ ki dzianiny 'przygotowane z przedzy (czesankowej 2/128 (Botany) ido wspólczynnika pokrycia lyl zaim- preignowano tymi roztworami istosuijac magiel przy liOO*/o w odbiorze w kazdym przypadku. Nastepnie wyfsiuszono je w temperaturze 501C. Po 1!2 dniach przechowywania w (temperaturze pokojowej prób¬ ki wyprano w pralce (mechaniczne)] w ciaigiu 30 mi¬ nut przy sitosunku ilosci cieczy :25:1 i zmierzono procentowe skurczenie powierzchniowe (spillsnienia.Otrzymano nastepujace wyniki: % zywicy tiolowej A% skurczenie powierzchniowe spillsnienia 0 40 2 3 i5 0 8 0 Znacznie ositrzejlsza próbe przeprowadzono takze, stosuljac istosuinek plynu ido materialu 12,5:1, w cia¬ gu 60 minut li otrzymano nasltepujjace wyniki: °/o zywicy tiolowej A*/o skurczenie powierzchniowe ispilsnienia o m 2 29 5 i3 8 0 Wyniki odpornosci na skurczenie, zalezne od obciazenia. ma«terialu zywica. Te doskonala oidpornosc na skur¬ czenie otrzymano bez Isftraty miekielgo chwytu dzianiny.Obróbka uodporniajaca na skurczenia dala od¬ pornosc na rozpuszczalniki do chemicznego czysz¬ czenia i wielokrotne pranie w wodnych roztwo¬ rach deltergenitów.82721 13 14 Przyklad II. (Przyklad lten ifliustrtuije wynik zastosowania kombinacji zywicy poli/okisyalkiileno- wej/ zakonczonej grupami tiolowymi z zywica ma¬ jaca grupy reaktywne zdolne do reakcji z ibiodiaimi, taka jak zywica epoksydowa, dajacej doskonala apreture, odporna, na skurczenie oa materialach welnianych.Zywice tioOowa B (20 g) rozpuszczono w .trójchlo¬ roetylenie (3K)0 ml). Ciekla zywice epoksydowa: eter dwugfcydowy !2,2^W4Hhydiroksyfenyio/propanu za¬ wierajacy okolo 5^2 "równowaznika na kg 1,2-epo- ksydu (10 g) rozpuszczono równiez w 363 ml farój- chloroetyleniu i oba Ite roztwory zmieszano. Ogólne sitezenie zywicy wynosilo 3%. Dzianine opisana w przykladzie I zaimpregnowano Itym roztworem, sto¬ sujac magiel przy ;14i3% odbioru ii próbke wysuszo¬ no iw temperaturze 50°C, a nastepnie pozostawiono na 24 godziny iw temperaturze pokojowej w celu utwardzenia zywicy. Próbke uprano nastepnie w pralce mechanicznej] przy stosunku cieczy do ma¬ terialu 125:1 iw ciagu 30 minut.Stwierdzono, ze dzianina nie obrabiana skurczy¬ la sie o 40% przy tych samych warunkach prania, podczas gdy próbka obrabiana 4,13% mieszaniny zyiwic nie skurczyla sie w ogóle.Przyklad HI. Kawalek szarej iflaneli z welny czesankowej obrabiano w maszynie do chemicz¬ nego Czyszczenia roztworem zywicy jtiolowej A w czterochloroeitylenie. Tkanina byla wirowana w tym roztworze w ciagu 5 minult. Tkanine nastepnie wyzeto do zawartosci wiada 3% zywicy w odniesieniu do ciezaru tkani-. ny. Tkanine nastepnie suszono przez wirowanie i utwardzono przez" przechowanie w ciagu 10 dni w temperaturze 20°C i przy 85% wilgotnosci wzglednej. Z 'tkaniny wykonano nastejpnie spód¬ nice, która splisowano w parze przy cisnieniu 1,4 kg/cm2 w ciagu 10 minut. Spódnice uprano nastep¬ nie w ciagu 1 godziny w warunkach (wzorcowych i po wyzeciu powieszono do wyschniecia.Oszacowano wyglad spódnicy i kajt splisowania i stwierdzono, ze wykazuje ona 83% zaprasowania i wskaznik gladkosci 4^5. Tkanina nie obrabiana poddana podobnemu praniu byla silnie spiUsniona i nlie zachowala plis.Przyklad TV. Kawalek szarej diagonalnej tkaniny czesankowej zaprasowana na plasko przez rozciaganie w roitworze póHtorasiarczyniu monoeta- noloaminy (MEAS), zawierajacym 1 g na litr Jo- noiweigo czynnika zwilzajacego, tak, ze tkanina za¬ wierala /2f°/o swego ciezaru MEAS i 001% wody.Tkanine nastepnie semliidekatyzowano <[to jest po¬ traktowano para pod cisnieniem atmosferycznym w stanie rozwinietym) w ciagu '5 minut gdy byla wilgotna i wkoncu wysuszono bez naciagania. Z tka¬ niny wykonano spodnie i kanty spodni utwardzono przez natrytsfciiwanie spodni 5% roztworem MEAS w okolicy kanitów, tak, ze w tym miejscu Ifcamina zawierala okolo 2% MEAS i 401% wody. Nastepnie nolgarwkli sipodini wyprasowano na prasie Hoffmana, stosujac cykl prasowniczy: 20 sekund pary (glo¬ wica zamknieta), 20 sekund prasowania bez pary (glowica zamknieta), próznia az do ostygniecia (glowica otwarta). Spodnie byly nastepnie obrabia¬ ne w maszynie do chemicznego czyszczenia roztwo- 10 15 20 rem zywicy tiolowej A w czterochloroetylenie, za¬ wierajacym 2% aminy, tak, ze izawieraly one 2,5% zywicy w prze¬ liczeniu na swój ciezar. Po szesciu (dniach spodnie uprano iw sposób 'wzorcowy. Wykazaly one dosko¬ nale zachowanie kantu, charakterystyke gladkiego suszenia i nie skurczyly sie* Przyklad V. Kawalek Itkanliny welnianej o wzorze szachownicy (w kralfce) zaimpregnowano roztworem póltorasiarczynu monoetanoloaminy (MEAS) przez maglowanie tak, ze (tkanina zawie¬ rala 3% MEAS w przeliczeniu na swój ciezar. Za¬ impregnowana tkanina zostala wysuszona na ra¬ mie rozciagarki bez naciagu i pocieta na pasy dla przygotowania spliisowanej spódnicy. Pasy te skropiono woda do zawartosci 30% na swój ciezar, sprasowano miedzy papierowymi szablonami do prasowania i utwardzono przez parowanie w auto¬ klawie w ciajgu IliO minut przy 0,56 kg/cm2 cisnie¬ nia pary. Po wysuszeniu i zdjeciu z szablonu zro¬ biono z pasów spódnice. Spódnice te nastepnie obrobiono zywica, tiolowa A w maszynie do che¬ micznego czyszczenia w nastepujacy sposób. W ma¬ szynie do chemicznego czyszczenia przygotowano 25 roztwór ozterochloroetylenowy, zawierajacy 4% zy¬ wicy tiolowej A, 0,08% dwuetylenotrójaminy i 0,20% wodoronadtlenku fcumenu (TrigonoxK-70 dostarczo¬ ny przez Novadel Limited). Spódnice zamoczono i wirowano w tym roztworze, pozostawiono do od- 30 ciekniecia i nadmiar roztworu zywicy usunieto przez odwirowanie az do zachowania przez spódni¬ ce roztworu zywicy w ilosci 60% jej wlasnego cie¬ zaru, to jest 2,4% zywicy i proporcjonalnie innych skladników. Spódnice nastepnie wysuszono miesza- 35 jac w maszynie do czyszczenia chemicznego. Po wyjeciu z maszyny spódnica nie wymagala powtór¬ nego prasowania.Zywice na spódnicy pozostawiono do zahartowa¬ nia i po siedmiu dniach po 1 godzinnym praniu 40 we wzorcowy sposób spódnica skurczyla sie o 1% na dlugoisci II nie zmienila szerokosci. Plisowanie wykazywalo sredni stopien zaprasowania 89% i wskaznik 'gladkosci suszenia plaskich czesci spód¬ nicy wynosil jak stwierdzono 4—6. 45 Przyklady VI—XIV. Przyklady Ite wskazuja na uzyskanie odpornosci na skurczenie i trwalego zaprasowania za pomoca innych zywic politiolo- wych wedlug wynalazku.Tkanina stosowana w tych przykladach byla tika- 50 nina diagonaHowa z szarej welny meHange czesan¬ kowej o gramaturze 270 g na (metr kiwadratowy i pH wodnego roztworu 7,8. Tkanine rozplaszczono stosujac 1,5% póltorasiarczynu manodtanoloaminy (MEAS) na ciezar tkaniny i isemidekatyzowano w 55 ciagu 4 minut. Tkanine pocieto na próbki i robio¬ no kanty na tych próbkach przez natrysniecie w okolicy linii kantu 5% roztworu MEAS do 40% pobrania, zlozenie i uprasowanie na prasie Hoffma¬ na,stosujac cykl prasowniczy 30 sekund pary 60 (glowica zamknieta), 130 sekund .prasowania bez pary {glowica zamknieta) i próznia do ostygniecia (glowica otwarta).Te zakantowane i isltabilizowane na plasko próbki obrobiono zywicami politiolowymi przez namiesie- 65 nie ich z roztworu iczterochloroetyllenu, stosujac82721 15 takie stezenie i warunki maglowania, alby otrzymac 3l% zywicy na ciezar tkaniny. Jako katalizatory .stosowano dwuetyflenoltróijamMie <(iDRTA) lub naf- tanian wapnia 16 uzytej zywky. Obrobione próbkli ipozostawibno do zanartowanda 65°/» wilgotnosci wzgledniej i w (tem¬ peraturze <20°C i poddano wzorcowemu praniu.Zmierzono nastepnie kurczenie powierzJcluniowe, Tablica 2 Przy¬ klad VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV Zywi¬ ca D E E F F G G H I Katalizator 5ty© DETA l»/o DETA 5% BETA il% CaN We CaN 1% OaN 5«/o CaN if% OaN 0°/o CaN Czas 8 28 8 28 8 14 14 21 14 Próbka nie obrobiona — Skurcz po- 1 wierzchriio- wy *Jq 0,0 4,0 1.0 0,0 1,0 0,0 5,5 0,0 1,5 14,0 Wskaznik gladkosci 4—6 3 4 4^5 4 4 3 4 4 1 ' i Trwalosc kanitu °/o 99 75 96 87 100 97 77 86 75 17 1 wskaznik gladkosci po suszeniu li procentowe za¬ chowanie kantu. Otrzymane wymM podano w ta¬ blicy 2.Otrzymane wyniki wskazuja, ze obróbka tkani¬ ny zywicami dala doskonala odpornosc ma kurcze¬ nie. Dalej trwalosc kanitu byla dobrego rzedu, wszylsltkie wyniki daly bowiem procentowa trwa¬ losc 75% lufo wdecej, a wiekszosc e nich wykazy¬ wala 85°/» llufo wiecej. Wyniki ite wskazuja, ze przez stosowanie zywic wedlug wynalazku moz¬ na osiagnac pelna odpornosc odziezy na pranie me¬ chaniczne, poniewaz odziez obrobiona zywica nie kurczy sie, zachowuje gladkosc powierzchni, jak wynika z wskaznika gladkosci suszenia i zacho¬ wuje kanty po ositrych cyklach prania i susztenia.Chwyt obrobionych tkanin byl bardzo dobry, bez Wizrosftu szorstkosci (tkaniny. Zdolnosc ukladania sie (tkaniny praktycznie nde zostala oslabiona.Utwardzanie zywicy prowadzano w róznym cza¬ sie i sWierdzono, ze dobierajac poszczególne ka- 35 40 . talizatory do poszczególnych zywic, mozna w wiek¬ szosci przypadków uzyskac zadany czas utwardza¬ nia. Czasy podane w przykladach niekoniecznie sa czasami tultwardzania zywicy. Wskazuja one jedynie wielkosc okresu miedzy zastosowaniem zywicy i przeprowadzeniem wzorcowego prania. W wMu przypadkach rzeczywiste czasy utwardzania sa krótsze niz podany okres.Przyklady XV^XXV. Przyklady te sa po¬ dobne do wyliczonych pod (VI^XIV, z wyjatkiem tego, ze (zastosowano rózne zywice. Zywice nano¬ szono na próbki (tkanin jak w 'poprzednich przy¬ kladach VI—0CIV z Itym, ze w niektórych przy¬ padkach uzylto nastepujacych ukladów kataliza¬ torów: l*/o DETA + 5% nadttilenfcu dwuOauryilowego (DP) l*/o OaN +i 5% -nadtlenku dWuilaiuryllowego (DP).Obrobione próbka poddano wzoreowytm badaniom.Wyniki podano w tablicy 3.Tablica 3 Przy¬ klad XV XVI -XVII XVIII XTX XX XXI XX3T XXIII XXIV xxv Zywi¬ ca tiolo- | wa J J K K L L A A M N N Katalizator 1% DETA/ 5% DP 1V# CaN/ 5% DP 1% OaiN !»/• CaN/ 5% IP 1% CaN Wt CaN/ 5% DP 1% DETA l»/o DETA/ 5% DP !•/• CaN l«/o DETA l»/o CaN Próbka nie obrobiona Czas (dni) 1 14 1 14 14 14 14 14 7 7 21 21 21 — Skurcz po¬ wierzchnio¬ wy */o 1,5 0,5 0,5 1,5 0,0 3,0 0,0 0,5 0,0 i 1,0 0,5 14,5 ' Wskaznik * gladkosci 4 4—5 4-^5 4-^5 4—5 4—5 4-^5 4-^5 3—4 4—5 '5 1 Trwalosc kanitu °/o 89 100 88 89 75 80 94 88 76 90 ai 1517 Wyniki ^wskazuja, ze obróbka sposobem wedlug wynalazku pozwala na produkowanie odziezy o zadawalajacych 'wlasciwosciach podatnych na pra¬ nie mechaniczne. Ponadto chwytt byl uderzajaco dobry, szczególnie u tkanin obrabianych zywica tiolowa A., Przyklady XXVI^XXXVII. Przyklady te ilustruja stosowanie innych zywic w róznych wa¬ runkach.- Jako tkanine, uzyto iilaneli welnianej o gramatu¬ rze okolo 170 % na metr kwadratowy, pH wodnego ekstraktu wynosila 3,1. Flaneie nasycono roztwo¬ rem zywicy tiolowej w czterochloroetyienie, zawie- rafiacej U0*/o walgowych monoetanoloamliny w sto¬ sunku do ciezaru zywicy tiolowej, tak, ze pobra¬ nie zywicy tiolowej wynosilo 8P/o. Nastepnie fla- nele suszono do 'jej wymiarów poczatkowych w ciagu 2,5 minuty w temperaturze 50°C w piecu z podmuchem i przechowywano w temperaturze pokojowej przez okresy czasu podane w tablicy 4.Obrobione próbki prano w (maszynie pralniczej Hooverma1fic w temperaturze 50°IC w roztworze wodnym, zawierajacym 5 g na liitr platków mydla¬ nych, 2 g na (litr bezwodnego weglanu wapnia, splukano w zimnej wodzie, wyzeto w domowej suszarce wirówkowej i w koncu wysuszono w tem¬ peraturze 50t. Otrzymane wyniki podano w ta¬ blicy 4. 82721 i* Przyklad XXVI XXVII XXVIU XXIX xxx XXXI XXXII XXXIII XXXIV xxxv XXXVI XXXVTI nieobrobiona Tabl: Zywica tiolowa B C P Q R S T U V W X Y — te a 4 Czas (dni) 1 '9 1 9 1 5 1 8 8 6 1 6 9 1 8 1 5 18 1 8 1 8 — Kurcaliiwosc po- , wierizchniowa (*/o) 12,3 ' 3,7 1(2,2 5,5 11,7 10,5 '11,3 7,0 12,5 12,3 12,5 W* 8,7 7 7 9,3 e^ 5,5 6,5 5 '5,5 4,5 23,5 Podobne wyniki otrzymano, gdy flamela byla wstepnie zredukowana lub wstepnie utleniona. W celu redukcji flaneli nasycono ja do 5dtyo pobrania roztworem wodnyim, zawierajacym w Litrze 10 g metadwiusiarozynu sodowego (Na^S^05) i 4 g Emul- siifiera I (addukt nonylolfenolu i 9 proporcji mo- larnych tlenku etylenu) i wysuszono w tempera¬ turze 50°C w piecu z podmuchem w diagu 2,5 minuty. W celu utlenienia tkaniny nasycano ja do 140°/o pobrania roztworem wodnym, zawierajacym w litrze 20 ml nadtlenku wodoru (30% walgowych na objetosc), 1,2 md kwasu mrówkowego (85*/o) 10 15 25 30 40 45 50 55 i 1 g Emuteifiera I. pH roztworu doprowadzono do 3,7 za pomoca wodnego roztworu weglanu so¬ dowego, przetrzymano 4 godziny w worku poliety¬ lenowym, po czym wysuszono jak poprzednio.Przyklad XXXVUI^XLVI. Ta grupa przy¬ kladów ilustruje, w jaikim stopniu zywice wedlug wynailazku nadaja welnianym wyrobom dzianym odpornosc na pranie mechaniczne.Zywice politiolowe stosowano w roztworze czte- rochloroetylenie, przez naniesienie do uzyskania 4*/t zywicy na materiale. Próbki materialu stanowily prosta dzianine z welny botany o wspólczynniku krycia 11,1. Pobranie materialu skorygowano na 200% i po naniesieninu próbki suszono w suszarce bebnowej (obrotowej) w temperaturze Jako próbne badnie odpornosci na pranie me¬ chaniczne dla wyrobów (dzianych zaproponowano pranie wyrobów w 25 1 lugu pioracego w ciagu 30 minut w pralnicy mechanicznej Cubex, po czym w ciagu 60minut w 12,5 litrach lujgu pioracego w tej samej maszynie. Obrobione próbki zostaly poddane tej próbie prania, które przeprowadizono po calko¬ witym utwardzeniu zywicy. Jako katalizator sto¬ sowano dwuetylenotrójamine w ilosci 2% wago¬ wych" na ciezar uzytej zywicy. WyriM podano w tatbMcy 5.Tablica 5 Przyklad XXXVIII XXXIX XL XLI XLII XLIII XLIV XLV XLVI nieobrobiona Zywica D E H J K A M N O ^~ Czas (dni) 22 22 5 2 25 7 10 2 24 -1 Kurcaliiwosc po- iwierzchndowa {%) 4 3 -<3 1 5 Jl 12 1 1 712 Pralnica mechaniczna Cubex jest urzadzeniem do przeprowadzania prób podaitnosici na pranie mechaniczne i zawiera szescienne naczynie o po¬ jemnosci wewnetrznej <50 1, podtrzymywane na na¬ roznikach przeciiwleglych po przekatnej i obraca¬ jace sie predkoscia 60 obrotów na minute, przy czym kierunek obrotu uHega odwróceniu co 5 (mi¬ nut z 5 sekundowa przerwa w czasie zmiany kie¬ runku obrotu.Przyklad XLVII. Przygotowano emulsje zy¬ wicy tiolowej A zawierajaca nastepujace skladniki: Zywica tiolowa A Emulsifier I monoetanoloamina woda 3, 0^0*/t 046^/t do lOOtyo 55 Emulsje te naniesiono przez maglowanie na ka¬ walek szarej .tkaniny diagónalowej, która uprzed¬ nio byla utriwalona na plasko sposobem opasanym w przykladzie IV, z fwyjjatkiem tego, ze jako czyn¬ nik ^utrwalajacy uzyto roztworu monoetanoloami- ny. Tkanina zatrzymala emuflsje w ilosci lOOP/f19 82721 20 swelgo ciezarni. Nasycona tkanine wysuszono bez naprezenia i pozostawiono ido zahartowania zywi¬ cy. Z Itkaniny •tej sprzadzono pare spodni i usta¬ bilizowano kanty spodni sposobem opisanymi w przykladzie IV. Po wypraniu po sliedimiu dniach sposobem wzorcowym spodnie skurczyly sie 0,7% w szerokosci i O^/o iw dlugosci. Mialy wspólczyn¬ nik gladkosci 5 i Itrwalosc kantu 85f°/o.W innych doswiadczeniach przygotowano wodna emulsje zywicy tioiowej A iprzez zmieszanie 320 g tego politiolu z 144 g wody i 16 g Emulsifieru II (adduktni z imieszainiiny pierwszorzedowyclh amin alifatycznych {1 moi) zawierajacych 1©—»18 ato¬ mów wegla w czasteczce i tlenku etylenu (70 mo¬ li). Zmieszano HO g porcje tej emulsji z 7,5 g monoetanoloamiiny i 882,5 g wody. Filanele welnia¬ na zaimpregnowano powstalym roztworem do llf/o pobrania, wysuszono w temperaturze 50°C w piecu z podmuchem i pozostawiono na 16 dni w temperaturze 20°C. Tak obrobiona Itkanine pra¬ no w cia&u 1 godziny w pralnicy mechanicznej Hoovermatic w temperaturze 50°C z lugiem piora¬ cym, zawierajacym 5 g platków mydlanych i 2 g bezwodnego weglanu sodowego na litr. Kurczli- wosc powierzchniowa wynosila 6g5°/o, podczas gdy fflanela nie obrabiana skurczyla sie o 29,7^/d w tych samych warunkach prania.Przyklad XLVIIfI. Sztuka (tkaniny koszulo¬ wej zawierajacej &()•/• welny i 50*/abawelny zostala utrwalona na plasko za pomoca póltorasiarczynu motioetenoloaimiiny sposobem opisanym w przykla¬ dzie IV. Polowe itejj sflfcuki tkaniny i sztuke po¬ przednio nie obrabianej Itkaniny obrobiono w ma¬ szynie do chemlicznego czyszczenia zywica tiolo- wa A, katalizowana dodatkiem 2% dwuetyleno- tcójaminy (liczac na ciezar zywicy), tak, ze tkanina 10 15 zawierala 2,5% zywicy w odniesieniu do swego cie¬ zaru. Po pozostawieniu zywicy do utwardzenia w ciagu 7 dni wykonano z tych dwóch sztuk tka¬ niny obrobionej zywica dwie 'koszule, trzecia ko¬ szule z tkaniny nieobrabianej.Te cztery koszule uprano i wyzeto w wirówce wzorcowa metoda i po wyschnieciu uzyskano na¬ stepujaca charakterystyke gladkosci suszenia.Tablica 6 25 30 35 Obróbka Itkaniny nie obrabiana tyilko utrwalana na plasko zywica A Ityliko i utrwalana na plasko i zywica tiolowa A 'Wskaznik gladkosci suszenia | 3 2^3 ' 4 4-^6 Wyniki wykazuja polepszenie gladkosci suszenia tkanin welniano-(bawelnianych przy uzyciu tiolo- wej A zarówno z utrwalaniem na plasko i bez.Przyklady IL i L. Przyklady te ilustruja zdolnosc do prania mechanicznego swetrów z wel¬ ny jagniecej ii szetlandzkiej.Swetry najpierw wytmyito w rozpuszczalniku, po czym zaimpregnowano mieszanina zywicy tiolowej A {4425 g), dwuetylenotrójaminy 1(88,5 g) i ozte- rochloretyllenu (54,6 litra). Po zaimpregnowaniu w ciagu 3 minut 'wyroby wyzeto do eotyo pobrania, wirowano w ciagu 3 miinult na zimno, po czym suszono w temperaturze 65—?0°C w ciagu 10 mi¬ nut. Po praniu trzy -dni .pózniej w domowej pralce mechanicznej stwierdzano, ze obrobione swetry maja doskonale wlasciwosci przeciwspilsniajace.Wyniki sa nastepujace: Przy¬ klad IL 1 L Sweter Welna jagnieca Shetland Tablica 7 '/o zywi¬ cy 3,08 2,85 */e po¬ wierzchni kurczenia relaksa¬ cyjnego —12,0 —3,2 M po¬ wierzchni kurczenia spilsnienia -3,7 -h6,9 •/o calko¬ witego skurczenia suche/suche -0,7 -^3,2 Próba prania 2 razy po 10 minut prania w pral¬ nicy Hoovermatic.Przyklady LI i DII. Przyklady te ilustruja stosowanie zywicy tiolowej A do utrwalenia po¬ dwójnego jerseyu welnianego w praniu i zapobie¬ ganiu kurczli'wosci spowodowanej spMnderiiem.Podwójny jersey welniany zaimpregnowano w maszynie do prania chemicznego roztworem zy¬ wicy tiolowej A (9,65 kg) i dwuetylenotrójamina (105 g) w czterochiloretyilenie (159 litrów). Kawalki podwójnego jerseyu wirowano w roztworze zywicy w ciagiu 3 minut, ciecz spuszczono do zbiornika, kawalki odwirowano przy duzej szybkosci w cia¬ gu 7 sekund do otrzymania 84,5lD/o pobrania, po czym wysuszono w temperaturze 50°C w ciagu 112 minut. iPo praniu trzy dni pózniej stwierdzono, ze obrobiony jersey mial przyjemny miekki chwyt i wykazywal dobre utrwalenie na kurczliwosc re- 50 55 60 laksacyjna oraz doskonale wlasciwosci przeciw spilsnieniu.Próba prania: relaksacja — 15 minut statycz¬ nego moczenia z nastepujacymi 5 minutami w CubeK^e; pranie — 1 godzina w Cubex,ie z 12,5 litrami roztworu pioracego.Przyklad LI LII nieobro- 1 biona Taibld •/o zywicy 3,2 2,8 0,0 ca 8 °/o kurcz- Oiwosci relaksa¬ cyjnej 5,4 5,6 13,2 °/o po¬ wierzchni kurczli- wosci spiUsnienia 1,6 16,321 82721 22 Br z y klad LIII. Przyklad ten ilustruje zasto¬ sowanie roztworu wodnego zywicy tiolowej A do odziezy dzianej w celu produkcji wyrobów odpor¬ nych na skurczenie.Zywice itiolowa A (ISO g) i Emullsiifier I (22,5 g) 5 mieszano za pomoca mieszadla o duzej szybkosci, po czym dodano powoli 327,5 g wody w celu 'wy¬ tworzenia trwalej emulsji. Te 3K)% emulsje roz¬ cienczono nastepnie do 3% i jako katalizator do- Tabli dano 5% dwuetylenotrójaminy iw przeliczeniu na ciezar zywicy. Emulsja nasycano material z wel¬ ny botany (wspólczynnik pokrycia 14) i wysuszo¬ no w (bebnie obrotowym „ w temperaturze 60°C.Obrobiony (material pozositawiono do utwardzenia w temperaturze pokojowej. Prólba prania wyko¬ nana ipo 14 dniach wykazala, ze obróbka dala do¬ skonala apreture, odporna na kuinczliwosc. ca d Przyklad LIII nieobro¬ biona zywicy 3,0 0,0 % powierzchni kurczliwosci spilsnienia 30 min. Cuibez .(25 litrów roztworu , pioracego) 0,4 38,3 /30 min. Cubex (2i5 litrów roztworu pioracego) + ii godz. Cubex i(12,5 litrów roztworu pioracego) 24 . 72,0 Przyklad LIV. Kawalek szarej tkaniny cze¬ sankowej diagonalowej, który byl utrwalony na pla¬ sko póltorasiarczynem monoetanoloaminy - (MEAS) sposobem opisanym w przykladzie IV, zakanto- wano *w kierunku osnowy przez natryskanie tka- 25 niny 5% roztworem MEAS, tak, ze zatrzymala ona 40% roztworu w okolicy 'zamierzonego kantu, za¬ lamano i prasowano na prasie Hoffmana, stosujac cykl: 20 sekund pary {glowica zamknieta), 20 .se¬ kund prasowania bez pary ($owica zamknieta) 30 i 10 sekund prózni do ochlodzenia (glowica otwar¬ ta).Próbke obrobiono roztworem równych ilosci zy¬ wicy tiolowej A i „Synthalppreit LKF" w cztero- chloretyilenie. Próbke obrobiono w iten sposób, ze 35 zatrzymala ona 0,75% zywicy tiolowej A i 0,75% „Synthappret LKF". Niezwlocznie po odparowaniu rozpuszczainlika 'tkanine wyprano w normalnych warunkach li poddano wzorcowymi badaniom.Kurczliwosc powierzchniowa = 0,5%. Wskaznik *o gladkosci ruszenia = 5, trwalosc = 100%.Chwyt obrobionej (tkaniny byl lepszy niz chwyt tkaniny obrobionej wylacznie „Synthapprefem LKF" do »1,5% pobrania. Zywica utwardzala sie natychmiast i jeszcze po 7 'dniach kapiel zywicy « nadawala sie do uzycia, dajac podobne wyniki. PL PL

Claims (8)

1. Zastrzezenia patentowe 1. Sposób modyfikowania keraitynowydh mate- *o rialów wtókiennliczych polegajacy na obróbce itych materialów zywica i nastepnym utwardzeniu zy¬ wicy na materiale, znamienny tym, ze jako zywi¬ ce stosuje sie zywice politiolowa imajaca co naj¬ mniej dwie grupy tiolowej w czasteczce i zawie- 55 rajaca rodnik alkoholu wielowodorotlenoWego, co najmniej dwa lancuchy poli(oksyalkilenowe) przyla¬ czone do tego rodnika oraz zwiazane przez atomy tlenu z atomami wegla w lancuchach poli(oksy- alkilenowych) co najmniej dwie reszty stanowiace «o rodnik acylowy alifatycznego kwasu kanboksylo- wego zawierajacego grupe tiolowa lub rodnik acy¬ lowy alifatycznego alkoholu wodorotlenowej), zawierajacego grupe tiolowa, w postaci wodnej emulsji lub roztworu w roz- w pujszczalniku organicznym i ewentualnie w obec¬ nosci katalizatora.

2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stdsulje sie zywice politiolowa o wzorze 1, w któ¬ rym im, p, i q oznaczaja calkowite liczby dodat¬ nie, m jest równe co najmniej 1, p jesit równe 2-h6, p + q równa sie 3-^7, kazda z grup alki- lenowyich zawiera tancuidh zlozony z 2^6 atomów wejgila miedzy kolejnymi atomami tlenu, IR ozna¬ cza rodnik ailifatyczny zawierajacy co najmniej 2 atomy wegla a X oznacza rodnik alkilowy lub acylowy zawierajacy co najmniej jedna grupe Itio¬ lowa.

3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie zywice politiolowa o wzorze 4, w któ¬ rym R2 oznacza alifatyczny rodnik weglowodoro¬ wy o 3—6 atomach wegla, kazda z grup alkileno- wyich zawiera 2^6 atomów wegla miedzy atoma¬ mi tlenu, m oznacza calkowita liczbe dodatnia, p2 oznacza liczbe calkowita równa 3—16, a u jest rów¬ ne 1 lub '2.

4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosuje sie zywice politiolowa zawierajaca 3—6 grup tiolowyeh w czasteczce, posiadajaca ciezar czasteczkowy 400^1i0000.

5. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze zywice politiolowa stosuje sie w obecnosci zasado¬ wego wolnoródnikowego lub sykatywnego katali¬ zatora.

6. Sposób wedluig zastrz. 1, znamienny tym, ze zywice politiolowa stos u)je sie iw postaci roztworu w chlorowanyich, fluorowanych lub chloro-fluoro¬ wanych weglowodorach, zawieraja/cyoh nie wiecej niz 3 atomy wegla.

7. Sposób wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze do Obróbki welny stosuje sie zywice politiolowa zawierajaca rodnik gliceryny, powiazany z trzema lancuchami tlenku polipropylenu oraz powiazane poprzez atomy tlenu z atomami wejgla w lancuchu tlenku propylenu trzy rodniki acylowe kwasu tio- glakolowego.

8. Sposób wedlug zastrz. 6 albo 7, znamienny tym, ze zywice politiolowa stosuje sie w srodo¬ wisku czterochlorku wegla, trójchloroetyienu lub czterochloroetyilenu.82721 (0-alklle«)mOH]rl rO-alkilen)mOx]p WZÓR 1 fo-dlklleii)mOH]qH (0-alkilcn)m0.C0.CrH2rSH]p WZÓR 2 VO-olkilen)mOH]r1 70-alkilen)m0£0£oH2oSH]Pj WZÓR 3 fO-alkilen)mO.CO.CuH2oSH1 p WZÓR 4S2721 CH2 I CU I CHo ^t^m 0-CO.CuH2uSH (OCtH2+)mO.CO.CuH2uSH (°ctH2t)mo.cacuH2uSH W2ÓD 5 CH2— (OC.H^O.CO.C^H^SH CH—(OCtH2t)mO.CO.CuH2uSH (CH2)2 "CHl-fH LCH2j f(OCtH2t)mO.CO.CuH2uSH WZÓR 682721 CH2— (OC3H6)mOCOCH2SH CH — (OC3H6)mOCOCH2SH CH2— (OC3Helry)OCOCH2SH WZÓR 7 r [fO-«lWan)mOH]vf [(0-olkileh)mOCH2CHCH2SH ] WZOB 8 [(O-alklU^OH]^ [ (O- aikaen)mOCH2CHCH2SH 1 D3 3 P1 WZÓR 9 D2] |(0-alkiler)mCX:H2CHCH2SHl D3 WZOD 1082721 [p2] [(OCtH2t)mOCH2CHCH2SH] OH WZÓR 11 (O^H^OCHjCHCHgSH (OCtH2t)vOH WZÓR 12 CH2- (OC3H6)mOCH2CHCH2SH OH CH- (OC3H6LOCH2CHCH2SH OH CH2- (OC3H6)^OCH2CHCH2SH OH WZÓR 13 PL PL