Srodek chwastobójczy Przedmiotem wynalazku jest srodek do zwalcza¬ nia chwastów, dzialajacy synergicznie.Cecha srodka wedlug wynalazku jest to, ze jako substancje czynna zawiera 2-III-rzed.butyloamino- -4-etyloamino-6-metylotio-s-triazyne i 2-chloro-4,6- -bis-etyloamino-s-triazyne.Stosowane w opisie okreslenie „chwasty" oznacza najrózniejsze rosliny szerokolistne oraz trawy. Sro¬ dek wedlug wynalazku nadaje sie do skutecznego zwalczania chwastów takich jak na przyklad: szar- lowate (Amarantus), trawa oscista (Poa annua), powój polny chwastnica jednostronna ,Echinochloa crus-galli), Brachiaria spp., gwiazdnica pospolita (Stellaria media), rodzaje palusznika (Digitaria), stoklosa da¬ chowa (Bromus tectorum), wierzbownica (Epilo- bium), wlosnica (Setaria), wyczyniec (Alopecurus), jasnota (Lamium), rodzaje chwastnicy (Echinochloa), rdestowate (Polygonum), komosa (Chenopodium), gorczyca (Brassica), psiankowate (Solanum), szarlat (Amarantus), salata glowiasta (Lactuca), portulaka {Portulaca), kostrzewa (Festuca), solanka (Salsola kali), tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris), rodzaje pieprzycy (ewentualnie rzezuchy lub na¬ sturcji), smialka gozdzikowa (Aira caryophyllea), rdest* (Polygonum), ostnica (Stipa), owies gluchy (Avena fatua), wiechlina, proso o rozgalezieniu wlo¬ sowatym (Panicum capillare), perze (Agropyrum) i wiele innych. 15 Wyrazenie „zwalczanie" obejmuje w sensie ni¬ niejszego opisu wszystkie dzialania dla stlumienia, zaklócenia wzrostu, uniemozliwienia odrastania, rozrostu (rozsiewania), jak równiez usuwanie, nisz- 5 czenie lub innego rodzaju hamowanie istnienia i dzialania rodzajów roslin traktowanych srodkiem wedlug wynalazku. Wlasciwym celem jest wpraw¬ dzie calkowite wyniszczenie i usuniecie niepoza¬ danej wegetacji, jednak wyrazenie „zwalczanie" io stosuje sie równiez dla innych wspomnianych dzia¬ lan i ich kombinacji.Wyzej wymienione chwasty wplywaja powaznie na wzrost kukurydzy, sorgo, pszenicy ozimej, gro¬ chu i innych roslin uprawowych i dotychczas ich zwalczanie znanymi srodkami chwastobójczymi sto¬ sowanymi w ilosciach mozliwych do przyjecia jest bardzo ograniczone. W wielu przypadkach zadawa¬ lajace zwalczanie niektórych rodzajów chwastów za pomoca rozsadnych ilosci jest wprawdzie mozliwe, jednak równoczesnie wzrost innych chwastów jest hamowany jedynie w ograniczonym zakresie lub nie mozna zahamowac w ogóle ich bujnego roz¬ woju. Niekiedy mozna osiagnac zniszczenie pewnych rodzajów chwastów, odpornych na dzialanie nie- 25 których herbicydów, przez zwiekszenie ilosci srod¬ ka chwastobójczego. Jest to jednak niekorzystne, bowiem niesie ze soba ryzyko uszkodzenia roslin uprawnych lub zbyt duzego nagromadzenia sie srodka w glebie. Z tego wzgledu jest pozadane 30 stosowanie do zwalczania chwastów wsród roslin 20 79 80479 804 3 uprawnych takich herbicydów, które dzialaja w ma¬ lych stezeniach.Glównym celem wynalazku jest wytworzenie ta¬ kiego srodka chwastobójczego, który uzyty w sto¬ sunkowo malym stezeniu umozliwialby skuteczne zwalczanie chwastów.Stwierdzono, ze mieszaniny 2-III-rzed.butyloami- no-4-etyloamino-6-metylotio-s-triazyny, zwanej da¬ lej terbutryna, z 2-chloro-4,6-bis-etyloamino-s-tria- zyna, zwana dalej symazyna, sa bardzo skuteczne przy zwalczaniu chwastów nawet wtedy, gdy sto¬ suje sie je w stosunkowo niewielkim stezeniu. Sku¬ tecznosc tych mieszanin jest nieoczekiwanie wieksza od skutecznosci kazdego z pojedynczych skladni¬ ków, uzytego w porównywalnym stezeniu.Terbutryne czyli 2-III-rzed.b,utyloamino-4-etylo- amino-6-metylotio-s-triazyne o wzorze 1 wytwa¬ rza sie w sposób podany w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 2 909 420, a srodki chwastobójcze zawierajace ten zwiazek znane sa pod nazwami „Igran" i „Preban".Symazyne czyli 2-chloro-4,6-bis-etyloamino-s-tria- zyne o wzorze 2 wytwarza sie sposobem znanym z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki nr 2891 855, a preparaty zawierajace ten zwia¬ zek sa znane pod nazwami: „Princep", „Gesatop" i „Printop".Srodek wedlug wynalazku zawiera terbutryne i symazyne w stosunku wagowym od 90:10 do 10 :90, a korzystnie od 30 :70 do 70 : 30. Oprócz obu tych substancji czynnych srodek wedlug wyna¬ lazku zawiera znane dodatki, stosowane w srodkach chwastobójczych. Srodek w postaci granulowanej zawiera zwykle nie mniej niz okolo 1% substancji czynnych, zas srodek w postaci proszku do opryski¬ wania lub roztworu zawiera do 80 lub 90% wago¬ wych tych substancji.Srodek wedlug wynalazku wymieszany z odpo¬ wiednimi dodatkowymi skladnikami lub rozcien¬ czalnikami stosuje sie w postaci roztworów, pre¬ paratów do opylania, opryskiwania i w postaci wodnych dyspersji lub emulsji. Moga one byc sto¬ sowane z nosnikiem lub rozcienczalnikiem, na przyklad z doskonale rozdrobnionym cialem sta¬ lym, z roztworem wodnym pochodzenia organiczne¬ go, z woda, srodkiem zwilzajacym, srodkiem dysper¬ gujacym, srodkiem emulgujacym lub srodkiem ulatwiajacym wytwarzanie zawiesiny, z emulsja wodna lub jakakolwiek nadajaca sie kombinacja tych wszystkich skladników. Substancje zwilzajace, dyspergujace, emulgujace i ulatwiajace wytwarza¬ nie zawiesiny, zwane ogólnie substancjami po¬ wierzchniowo czynnymi, moga byc substancjami o czynnych anionach, kationach lub moga byc sub¬ stancjami niejonowymi. Sa one znane w wielu róz¬ nych wariantach. Przy wytwarzaniu srodków zgod¬ nie z wynalazkiem substancje powierzchniowo czynne stosuje sie zwykle w ilosci 1—10% wa¬ gowych.Srodek chwastobójczy wedlug wynalazku, w za¬ leznosci od przeznaczenia, stosuje sie zwykle w postaci roztworów, emulsji, zawiesin, tabletek lub srodków rozpylanych. Wszystkie te preparaty po- 10 15 20 30 35 40 45 55 65 winny jednak zawierac substancje czynne w dosko¬ nale rozdrobnionej postaci. W celu selektywnego zahamowania wzrostu roslin, szczególnie dla se¬ lektywnego zwalczania chwastów, lepiej jest sto¬ sowac nosniki nieczynne, anizeli takie, które same sa fitotoksyczne.Preparaty do rozpylania, preparaty do rozsiewa¬ nia, granulaty i inne stale mieszaniny wytwarza sie przez dokladne wymieszanie i zmielenie sub¬ stancji czynnych z nieczynnymi, stalymi nosnikami, takimi jak na przyklad: talk, ziemia okrzemkowa, kaolin, bentonit; weglan potasu, weglan wapnia, kwas borowy, dolomit stracona krzemionka, krze¬ miany metali ziem alkalicznych, szpat polny, mika, fosforan trójwapniowy, jak równiez maczka drzew¬ na, sproszkowany korek, otreby, maczka z kory drzewnej, proszek celulozowy, wegiel drzewny i inne materialy pochodzenia roslinnego. Kazdy z tych nosników moze byc stosowany sam lub w mieszani- nosników moze byc stosowany sam lub w mieszaninie z innymi. Wielkosc czastek nosnika wynosi korzystnie dla srodków do rozpylania do okolo 0,1 mm, dla srod¬ ków do rozsiewania 0,075—0,2 mm, a dla granu¬ latów 0,2—1 mm i wiecej. Nosniki moga byc rów¬ niez za pomoca lotnego rozpuszczalnika nasycane zwiazkami czynnymi. Srodki do rozpylania i pasty moga miec postac zawiesin w wodzie, wytwarza¬ nych za pomoca srodków zwilzajacych i koloidów ochronnych.Ciekle koncentraty do wytwarzania emulsji wod¬ nych i proszki do opryskiwania do wtywarzania zawiesin wodnych moga byc wytwarzane zacieklych lub stalych zwiazków czynnych. Ciekle lub stale zwiazki czynne nadaja sie jednak lepiej do przy¬ gotowywania cieklych koncentratów lub proszków do opryskiwania o wyzszym stezeniu. Srodki wedlug wynalazku mozna dostosowywac, w zalez¬ nosci od ich przeznaczenia, przez dodanie substancji, które ulatwiaja rozprowadzanie, polepszaja wlasci¬ wosci adhezyjne, odpornosc na czynniki atmosfe¬ ryczne, jak równiez polepszaja absorpcje. Takimi substancjami sa wyzej wspomniane substancje powierzchniowo czynne. W podobny sposób mozna zwiekszac i rozszerzac dzialanie biologiczne srodków przez dodanie substancji bakteriobójczych i grzy¬ bobójczych lub innych zwiazków czynnych, wply¬ wajacych na wzrost roslin, jak równiez przez do¬ danie nawozów.Srodek wedlug wynalazku stosuje sie po wzejsciu chwastów lub tez przed ich wzejsciem, aby uchro¬ nic teren przed przypuszczalnym zachwaszczeniem.W tym celu srodkiem opryskuje sie lub opyla liscie, albo jako granulaty lub tabletki wprowadza bezposrednio do ziemi. Mozna równiez rozsiewac suche srodki w postaci proszków bezposrednio na rosliny lub na ziemie.Uzyte ilosci srodka wedlug wynalazku powinny oczywiscie byc odpowiednio duze, aby osiagnac pozadane dzialanie chwastobójcze. Ilosci stosowane do zniszczenia lub zapobiezenia rozwoju chwastów zaleza od rodzaju chwastów, uzywanej mieszaniny, specyficznego dzialania herbicydowego substancji czynnych, od celu dzialania (krótko- czy dlugotrwa¬ le dzialanie), sposobu stosowania, zageszczania ros-5 79 804 6 linnosci, panujacych warunków ppgodowych oraz innych zmiennych. Poniewaz zmiennych grajacych jakas role jest bardzo duzo, nie jest mozliwe podac dokladne dane odnosnie ilosci jakie trzeba stosowac w kazdym przypadku. Jednakze ogólnie biorac ilosc obu zwiazków stosowanych w podanych wyzej sto¬ sunkach i mieszanych z nosnikami i/lub rozcien¬ czalnikami wynosi 0,56^5,6 kg/ha. Jak wspomniano wyzej, nalezy szczególnie dbac o to, by stosowac najmniejsza konieczna ilosc substancji czynnych.Mieszanina obu substancji czynnych srodka wedlug wynalazku nawet przy stosunkowo malym stezeniu lacznym tych substancji umozliwia niszczenie chwastów w takim stopniu, który moznaby osiagnac za pomoca poszczególnych substancji czynnych tego srodka uzytych w znacznie wyzszym stezeniu. Zado¬ walajace wyniki w niszczeniu pewnych rodzajów chwastów osiaga sie bowiem juz przy uzyciu srod¬ ków wedlug wynalazku w ilosci mniejszej niz 1,1 kg mieszaniny terbutryny i symazyny na 1 ha.X = wzrost przy uzyciu srodka chwastobójcze¬ go A w ilosci p kg/ha, w % w stosunku do próby kontrolnej, Y = wzrost przy uzyciu srodka chwastobójcze¬ go B w ilosci q kg/ha, w % w stosunku do próby kontrolnej, E =•wzrost oczekiwany przy uzyciu mieszaniny srodków chwastobójczych (A + B) w ilosci (p + q) kg/ha, w % w stosunku do próby kontrolnej. 60 Stad wynika równanie: (100—X) (100—Y) E= 100—[(100—X) +100—Y ] 100 65 lub: XY E= . 100 W przypadku, gdy wartosc zaobserwowana jest nizsza niz oczekiwana wartosc E, mieszanina jest synergistyczna. W przypadku przeciwnym, gdy obserwowana wartosc jest wieksza, istnieje anta¬ gonistyczne dzialanie mieszaniny. W tablicy 1 po¬ dano zaobserwowany wzrost i porównany ze wzrostem oczekiwanym, przy czym obie wartosci podano w procentach, przyjmujac wyniki próby kontrolnej za 100'. Wartosc kontrolna podano w gór¬ nym lewym rogu tablicy. Wzrost oczekiwany jest podany w nawiasach zaraz ponizej wzrostu stwier¬ dzonego. Wartosci wzrostu zaobserwowanego sa wartosciami srednimi z trzech powtórzonych do¬ swiadczen.Tablica 1 Terbutryna kg/ha 0 0,14 0,28 0,56 1 1,12 Symazyna kg/ha 0 100 103 82 68 33 0,14 100 73 (103) 64 ' (82) 25 (68) ,13, (33) 0,28 59 42 (50) 42 (48) 6 (40) 3 (19) 0,56 2.5 1 (25) 8 (21) 0 (17) 0 (8) 1,12 0 0 (0) 0 (0) 0 (0) 0 (0) W ilosci 1,12 kg/ha sama symazyna daje skutecz¬ ne wyniszczenie Bromus tectorum. Jak wynika z tablicy 1, skuteczne zwalczenie mozna osiagnac równiez za pomoca mieszanin symazyny i terbu¬ tryny w ilosci 0,56 + 0,14, 0,56 + 0,28 i 0,28 + 0,56 kg/ha. We wszystkich tych mieszaninach synergi- stycznych -ogólna ilosc uzytego herbicydu jest znacznie nizsza anizeli ilosc samej symazyny (1,12 kg/ha) potrzebnej do skutecznego zniszczenia chwastu.Przyklad II. Srodki zawierajace mieszanine terbutryny i symazyny porównuje sie ze srodkami zawierajacymi jedynie terbutryne, biorac pod uwa¬ ge ich dzialanie przeciw Lamium amplexicaule, rosnacej na parceli z grochem. Srodek chwastobój¬ czy stosowano w postaci 80% proszku do opryski¬ wania przed wzejsciem grochu i chwastów w ste¬ zeniach miedzy 1,12—4,5 kg substancji czynnej na 1 ha. Gdy groch osiagnal wysokosc 14—2*0 cm oce¬ niono wyniki. Ocena nastepowala wedlug indeksu dziesietnego, przy czym liczba 0 oznacza brak dzia¬ lania, ale liczba 10 oznacza calkowite zniszczenie chwastów. Wyniki podano w tablicy 2. 10 15 Przyklad* I. Rózne kombinacje terbutryny i symazyny badano w szklarniach na stoklosie da¬ chowej (Bromus tectorum). Chwasty hodowano w 8 cm naczyniach ze sztucznego tworzywa w nie- sterylizowanej glebie gliniastej. Nasiona kladziono na powierzchnie gleby, przykrywano 0,6 cm war¬ stwa piasku i przyciskano. Nastepnie posypywano powierzchnie ziemi terbutryna i symazyna, poje¬ dynczo lub w mieszankach, w takich ilosciach, aby ilosc kazdej z aktywnych substancji lub ich mie¬ szaniny wynosila 0,—1,12 kg/ha. Chwasty podle¬ wano w ciagu 3 tygodni codziennie za pomoca rozpylacza.Po uplywie 3 tygodni oznaczano dzialanie chwa¬ stobójcze przez wazenie swiezych pedów chwastów.Jedna z roslin nie byla traktowana srodkami chwastobójczymi i sluzyla jako odnosnik kontrolny.Otrzymane wartosci wyrazano w procentach, przyj¬ mujac wynik próby kontrolnej za 100%.W celu ustalenia synergismu stosowano metode opisana przez S. R. Colby: „Calculating Synergistic and Antagonistic Responses of Herbicide Combi- nations", Weeds, 15; 1 (1967). Metoda ta polega na porównaniu wyników osiagnietych przy uzyciu mie¬ szanin z oczekiwanymi wynikami, które zostaly obliczone z wartosci zaobserwowanych dla poszcze¬ gólnych komponentów. Obliczenie przeprowadza sie w sposób nastepujacy:79 804 Tablica 2 Substancja Terbutryna Terbutryna Terbutryna Terbutryna Terbutryna Symazyna Terbutryna Symazyna Terbutryna Symazyna Terbutryna Symazyna czynna — ilosc — 1,12 kg/ha — 2,24 kg/ha — 3,36 kg/ha — 4,48 kg/ha — 1,12 kg/ha — 0,28 kg/ha — 1,12 kg/ha — 0,56 kg/ha — 2,24 kg/ha — 0,28 kg/ha — 2,24 kg/ha — 0,56 kg/ha Dzialanie 6,0 8,0 9,5 9,5 7,5 9,0 9,25 9,5 8 We wszystkich próbach dzialanie na groch (ros¬ liny uprawne) = 0. Z tablicy 2 wynika, ze srodki chwastobójcze zawierajace terbutryne i symazyne dzialaja skutecznie przy stezeniach znacznie niz¬ szych od tych, które bylyby konieczne przy uzyciu samej terbutryny. PL PL