Uprawniony z patentu: Badische Aniiin- und Soda-Fabrik AG, Ludwigshafen (Republika Federalna Niemiec) Srodek chwastobójczy Przedmiotem wynalazku jest srodek chwastobójczy zawierajacy jako substancje czynna nowe podstawione pochodne m-trójfluorometylofenylomocznika.Znane jako srodki chwastobójcze pochodne m-trójfluorometylofenylomocznika, np. N-m-trójfluorometylo- fenylo-N,N' -dwumetylomocznik nie wykazuja zadawalajacego dzialania chwastobójczego.Stwierdzono, ze dobre wlasciwosci chwastobójcze wykazuja nowe, podstawione pochodne m-trójfluorome- tylofenylomocznika o wzorze ogólnym 1, w którym R! oznacza grupe alkilowa, alkenylowa, alkinylowa, cyklo- alkilowa, aralkilowa lub arylowa albo grupe o wzorze 2; w którym R3 ma to samo znaczenie co Ri, a X oznacza atom tlenu lub siarki i R2 oznacza grupe alkilowa o 1 -3 atomach wegla, grupe metoksylowa lub atom wodoru.Nowe, podstawione pochodne m-trójfluorometylofenylomocznika wykazuja dzialanie chwastobójcze szcze¬ gólnie wobec chwastów jednolisciennyeh, odmian prosa i chwastów dwulisciennych w dawkach 1-5 kg substancji czynnej na jeden hektar. Substancje te stosuje sie do zwalczania niepozadanych roslin w uprawach bawelny, kukurydzy, zboza i trzciny cukrowej. Dawkowanie substancji prowadzi sie przez bezposrednie traktowanie roslin lub gleby substancjami czynnymi, które stosuje sie w postaci drobnego rozproszenia, na przyklad w postaci roztworu, zawiesiny, emulsji lub pylu.Skutecznosc biologiczna wymienionych substancji w duzym stopniu niezalezna jest od grupy Ri, która ma wyzej podane znaczenie, poniewaz skutecznym czynnikiem jest ugrupowanie o wzorze 3.Pochodne mocznika otrzymuje sie w reakcji chlorków kwasu N-m-trójfluorometylofenylo-N-a-metoksy- (wzglednie -metylotio- lub -acyloksy-) -karbaminowego z odpowiednimi pierwszorzedowymi lub drugo- rzedowymi aminami.Produktem wyjsciowym dla podstawionego chlorku kwasu karbaminowego jest chlorek kwasu N-m-trój- fluorometylofenylo-N-chlorometylokarbaminowego, który wytwarza sie w dwustopniowej reakcji. W pierwszym stopniu reakcji m-trójfluorometyloanilina reaguje z paraformaldehydem, a w drugim stopniu fosgenuje sie po¬ wstala szesciohydrotriazyne wzglednie N-metyleno- (m-trójfluorometyloaniline). Chlorki kwasu N-m-trójfluoro- metylofenylo-N-a-metoksy- (wzglednie -metylotio- lub -acyloksy-) -karbaminowego otrzymuje sie przez reakcje chlorku kwasu N-m-trójfluorometylofenylo-N-chlorometylo-karbaminowego z odpowiednimi alkoholami, mer- kaptanami, lub kwasami karboksylowymi.o 77 353 Sposób wytwarzania objasniaja nizej podane przyklady.Przyklad I. Wytwarzanie N-m-trójfluorometylofenylo-N-metoksymetylo-N',N'-dwumetylomocznika. 322 czesci wagowych m-trójfluorometyloaniliny i 120 czesci wagowych paraformaldehydu w 200 czes¬ ciach wagowych benzenu ogrzewa sie do temperatury wrzenia pod chlodnica zwrotna i oddziela powstala w re¬ akcji wode. Po zakonczeniu reakcji, to jest gdy przestanie wydzielac sie woda, oddestylowuje sie mieszanine poreakcyjna pod zmniejszonym cisnieniem az temperatura pozostalosci osiagnie 100°C. W reakcji otrzymuje sie 1, 3, 5,-trój-(m-trójfluorometylofenylo)-szesciohydrotriazyne. 2 mole fosgenu wprowadza sie do 50 czesci wagowych chloroformu w temperaturze 0°C i wkrapla do przygotowanego roztworu w temperaturze 0°C 1 mol 1, 3, 5-trój-(m-trójfluorometylofenylo)-szesciohydro- triazyny w 50 czesciach chloroformu. Nastepnie calosc pozostawia sie do osiagniecia temperatury pokojowej i ogrzewa do temperatury wrzenia 2-3 godziny pod chlodnica zwrotna.Po tym okresie czasu oddestylowuje sie rozpuszczalnik i pozostalosc frakcjonuje. W reakcji otrzymuje sie chlorek kwasu N-m-trójfluorometylofenylo-N-chlorometylokarbaminowego. Wydajnosc 45%. Temperatura wrze¬ nia 110°C przy 0,5 mrn Hg. 1 mol chlorku kwasu N-m-trójfluorometylofenylo-N-chlorometylokarbaminowego miesza sie przez 6 go¬ dzin z 6 molami metanolu w temperaturze 50°C i w atmosferze przeplywu azotu. Nastepnie nie przerywajac przeplywu azotu miesza sie jeszcze przez noc, po czym oddestylowuje nadmiar metanolu i pozostalosc frakcjo¬ nuje. W reakcji otrzymuje sie chlorek kwasu N-m-trójfluoromctylofenylo-N-metoksymetylo-karbaminowego.Wydajnosc co najmniej 90%. Temperatura wrzenia 98°C przy 0,3 mm Hg.W podobny sposób jak wyzej wytwarza sie nastepujace zestawione w tablicy 1 chlorki kwasów karbami- nowych o wzorze ogólnym 4. 4 ¦ Tablica 1 X 0 0 0 0 0 0 0 0 s s R, wzór 5 -CHj-CsCH wzór 6 -(CH2)ffCH3 wzór 7 wzór 8 wzór 9 wzór 10 -CH3 —(CH2)nCH3 Wzór sumaryczny C12H13C1F3N02 C12H13C1F3N02 C17H2SC1F3N02 C2,H3,C1F3N02 ClsHi7ClF3N02 C,6HI3C1F3N02 C,7H1SC1F3N02 CsHnCIFaNOa C10H9C1F3NOS C,,H3IC1F3N0S Ciezar czasteczkowy 295,5 291,5 365,5 421,5 335,5 343,5 357,5 329,5 283,5 437,5 Temperatura wrzenia lub topnienia °C 0,5 mm 122-124 0,3 mm 116-118 0,3 mm 148-150 0,4 mm 154-156 0,5 mm 139-142 0,3 mm 144-145 0,3 mm 152-153 0,1 mm 143 0,4 mm 108-110 0,5 mm 160-161 0,21 mola dwumetyloaminy rozpuszcza sie w 100 ml cykloheksanu i wkrapla w temperaturze pokojowej 0,1 mola chlorku kwasu N-m-trójfluorometylofenylo-N-metoksymetylokarbaminowego, calosc miesza sie przez noc, po czym dodaje wode i oddziela faze organiczna. Nastepnie oddestylowuje sie rozpuszczalnik i pozostalosc poddaje destylacji frakcjonowanej pod zmniejszonym cisnieniem. W reakcji otrzymuje sie N-m-trójfluorometylo- fenylo-N-metoksymetylo-N', N^dwumetylomocznik. Temperatura wrzenia 87-90°C przy 0,01 mm Hg.W podobny sposób jak wyzej mozna wytworzyc nastepujace zestawione w tablicy 2 pochodne mocznika o wzorze ogólnym 1.Tablica 2 X s s 0 0 R.CH3 CH3 -CH2-C^CH wzór 7 R4 CH3 OCH, CH3.CH3 Wzór sumaryczny C,2H1SF3N20S C12H,SF3N202S C14H1SF3N202 C,7H23F3N202 Ciezar czasteczkowy 292 308 300 344 Temperatura wrzenia lub topnienia C 0,01 mm 92-93 0,03 mm 91-92 0,01 mm 84 0,02 mm 108-11077353 3 ciag dalszy tablicy 2 0 0 ' 0 0 0 0 -CH3 wzór 8 wzór 8 -(CH2),,CH3 wzór 5 , —C2H5 H H CH3 CH3 CH3 CH3 C,,H13F3N202 C,7H,,F3N202 C18H19F3N202 C23H37F3N202 C14H19F3N202 CI3H17F3N202 262 338 352 430 304 290 0,01 mm 111-113 0,05 mm 112-114 0,02 mm 102-103 0,01 mm 124-127 0,01 mm 99-101 0,02 mm 89- 92 Przyklad II. Rozpuszcza sie 0,1 mola chlorowodorku 0,N-dwumetylohyfroksyloaminy w30ml wo¬ dy i dodaje 70 ml chloroformu. Nastepnie wkrapla sie w temperaturze 10°C do roztworu 0,1 mola wodorotlenku sodowego w 16 ml wody, 0,1 mola chlorku kwasu N-m-trójfluorometylofenylo-N-metoksymetylokarba- minowego, utrzymujac temperature 10°C. Po dwugodzinnym mieszaniu oddziela sie warstwe chloroformowa, oddestylowuje rozpuszczalnik a pozostalosc poddaje destylacji frakcjonowanej.W reakcji otrzymuje sie N-m-trójfluorometylofenylo-N-metoksymetylo-N'-metylo-N'-metoksymocznik.Temperatura wrzenia 91—94°C przy 0,05 mm Hg.Przyklad III. Do 54,4 czesci chlorku kwasu N-cUorometylo-N-(m-trójfluorometylofenylo)-karba- minowego wkrapla sie 72 g kwasu octowego w temperaturze 70°C i w atmosferze przeplywu azotu. Nastepnie roztwór ogrzewa sie przez 4 godziny w temperaturze 80-85°C i destyluje. W reakcji otrzymuje sie 40 czesci .chlorku kwasu N-acetoksymetylo-N-(m-trójfluorometylofenylo)-karbaminowego o wzorze 11. Temperaturawrze¬ nia 119-122°C przy 0,05 mm Hg. 100 czesci cykloheksanu z 5 czesciami dwumetyloaminy miesza sie i do mieszaniny w temperaturze poko¬ jowej wkrapla sie 14 czesci chlorku kwasu N-acetoksymetylo-N-(m-trójfluorometylo-fenylo)-karbaminowego.Mieszanine miesza sie jeszcze przez noc w temperaturze pokojowej, po czym produkt reakcji zadaje sie woda, dobrze wytrzasa, oddziela faze organiczna, suszy i dekantuje. W reakcji otrzymuje sie 6,5 czesci N-acetoksyme- tylo-N-(m-trójfluorometylo-fenylo)-N', NMwumetylomocznika o wzorze 12. Temperatura wrzenia 133-135°C przy 0,1 mm Hg.W nizej podanej tabeli 3 zestawione sa odmiany pochodnych mocznika o wzorze ogólnym 13.Tablica 3 X s 0 0 0 0 0 Ri CH3 —CH2CH3 -C(CH3)3 wzór 10 -CH3 wzór 8 R2 CH3 OCH3 CH3 CH3 H CH3 Wzór sumaryczny C13H1SF3N202S C,4H,7F3N204 C,6H21F3N203 C18H17F3N203 C12H,3F3N203 C19H19F3N203 Ciezar czasteczkowy 320 334 346 366 290 380 Temperaturawrzenia 1 lub topnienia +/,°c 0,01 mm 140-144 0,02 mm 145-147 ++/ + +/ 0,01 mm 148-150 ++/ Pochodne mocznika z oznaczeniem* mozna destylowac tylko w bardzo wysokiej prózni, poniewaz latwo nastepuje rozklad zwiazku.Pochodne mocznika z oznaczeniem** sa lepkim olejem i nie daja sie destylowac.Stwierdzono niespodziewanie, ze silne dzialanie chwastobójcze w zasadzie nie zalezy istotnie od rodzaju podstawników Ri o znaczeniu jak wyzej.Jak juz wspomniano, srodki chwastobójcze wedlug wynalazku moga byc stosowane jako roztwory, emul¬ sje, zawiesiny, lub srodki do rozpylania. Postacie uzytkowe srodków zalezne sa calkowicie od celów stosowania i w kazdym przypadku musza zapewniac dobre rozproszenie substancji czynnej.Celem wytworzenia roztworów nadajacych sie bezposrednio do rozpryskiwania mozna stosowac jako cie¬ cze do rozpryskiwania weglowodory o temperaturach wrzenia powyzej 150°C, np. czterohydronaftalen lub alki- lowany naftalen, lub ciecze organiczne o temperaturach wrzenia powyzej 150°C, posiadajace jedna lub kilka gryp4 77353 funkcjonalnych, np. grupa ketonowa, grupa eterowa, grupa estrowa, lub grupa amidowa, przy czym grupa ta moze stanowic podstawnik przy lancuchu weglowodorowym, albo byc czescia skladowa pierscienia hetero¬ cyklicznego.Wodne postacie uzytkowe sporzadzic mozna z koncentratów emulsji, past lub zwilzalnych proszków (proszki do rozpryskiwania) przez zmieszanie z woda. Celem wytworzenia emulsji mozna substancje lub rozpusz¬ czone substancje w rozpuszczalnikach homogenizowac w wodzie lub w rozpuszczalnikach organicznych przy pomocy srodków zwilzajacych lub dyspergujacych, np. produktów addycyjnych politlenku etylu. Mozna równiez wytworzyc koncentraty nadajace sie do rozcienczenia woda, skladajace sie z substanci czynnej, srodka emulguja¬ cego lub dyspergujacego i ewentualnie rozpuszczalnika. Ponadto mozna wytworzyc z olejami dyspersje olejowa.Srodki do rozpylania wytwarza sie przez zmieszanie lub wspólne zmielenie substancji czynnej ze stalym nosnikiem, np. krzemionka, talkiem, glinka lub nawozem.Przyklad IV. W szklarni napelniono doswiadczalne donice gleba gliniasto-piaskowa i zasiano oddziel¬ nie nasionami Gossypium hirsutum, Echinochloa crus-galli, Poa annua, Poa trivialis i Chenopodium album.Nastepnie glebe w donicach potraktowano substancjami czynnymi o wzorach 14, 15 i 16 w ilosci 2 kg na 1 hektar i dla porównania 2 kg na 1 hektar substancji czynnej w postaci N-m-trójfluorometylofenylo-N', N'-dwu- metylomocznika. W kazdym przypadku do rozproszenia substancji czynnej stosowano 500 litrów wody na -1 hektar.Po 4 — 5 tygodniach substancje czynne o wzorze 14, 15 i 16 w porównaniu ze zwiazkiem porównawczym wykazaly silniejsze dzialanie chwastobójcze. Wyniki badan zestawiono w nastepujacej tablicy 4.Tablica4 Rodzaj roslin Rosliny uprawne: Gossypium hirsutum Rosliny nieuprawne: Echinochloa crus-galli Poa annua Poa trivialis Chenopodium album Substancja czynna o wzorze 14 0 86 95 90 97 o wzorze 15 0 98 97 98 100 o wzorze 16 0 87 92 90 97 porównawcza 0 80 85 80 95 0 = bezszkody; 100 = calkowite zniszczenie Przyklad V. Rosliny Triticum vulgare, Echinochloa crus-galli, Poa annua, Poa trivialis, Chenopodium album i Sinapis arvensis o wysokosci 6—18 cm potraktowano substancjami czynnymi o wzorach 14,15 i 16 w ilosci po 1,5 kg na 1 hektar i dla porównania 1,5 kg na 1 hektar substancji czynnej w postaci N-m-trójfluoromety¬ lofenylo-N', N'-dwumetylomocznika. W kazdym przypadku do rozproszenia substancji czynnej stosowano 500 li¬ trów wody na 1 hektar. Po 3-4 tygodniach stwierdzono, ze substancje czynne o wzorach 14, 15 i 16 wykazuja w porównaniu ze zwiazkiem porównawczym silniejsze dzialanie chwastobójcze w stosunku do chwastów jedno- i dwulisciennych. Wyniki badan zestawiono w nastepujacej tablicy 5.Tablica 5 Rodzaj roslin Rosliny uprawne: Triticum vulgare Rosliny nieuprawne Echinochloa crus-galli Poa annua Poa trivialis Chenopodium album Sinapis arvensis Substancja czynna o wzorze 14 5 92 90 93 98 99 o wzorze 15 5 97 96 96 97 98 o wzorze 16 0 94 92 91 97 98 porównawcza 5 85 82 80 95 95 1 0 = bez szkody; 100 = calkowite zniszczenie77 353 5 Przyklad VI. Odlóg porosniety roslinami Raphanus raphanistrum, Vicia villosa, Gonvctfvulus arvensis, Galeopsis tetrahit, Cyperus esculentus, Echinochloa crus-galli, Digitaria sanguinalis, Cynodon dactylon, Lolium perenne, Alopecurus myosuroides i Agropyron repens o wysokosci wzrostu roslin 10-30 cm potraktowano sub¬ stancjami czynnymi o wzorach 14,15 i 16 w ilosci po 4 kg na 1 hektar. W kazdym przypadku do rozproszenia substancji czynnej stosowano 500 litrów wody na 1 hektar. Po 3 tygodniach chwasty jedno- i dwuliscienne calko¬ wicie wyginely.Przyklad VII. Poletka doswiadczalne obsiano Chenopodium album, Sinapis arvensis, Cyperus escu¬ lentus, Echinochloa crus-galli, Lolium multiflorum, Dactylis glomerate i Setaria viridis. Nastepnie potraktowano poletka substangami czynnymi o wzorach 14, 15, 16 w ilosci po 4 kg na 1 hektar. W kazdym przypadku do rozproszenia substancji czynnej stosowano 500 litrów wody na 1 hektar. Po 5 tygodniach stwierdzono, ze rosliny calkowicie wyginely.Przyklad VIII. Miesza sie 90 czesci wagowych zwiazku o wzorze 14 z 10 czesciami wagowymi N-me- tylo-a-pirolidonu i otrzymuje roztwór, który nadaje sie do stosowania w postaci bardzo drobnych kropelek.Przyklad IX. Rozpuszcza sie 20* czesci wagowych zwiazku o wzorze 15 w mieszaninie skladajacej sie z 80 czesci wagowych ksylenu, 10 czesci wagowych produktu przylaczenia 8—10 moli tlenku etylenu do 1 mola N-monoetanoloamidu kwasu olejowego i 5 czesci wagowych produktu przylaczenia 40 moli tlenku etylenu do 1 mola oleju rycynowego. Po dobrym wymieszaniu roztworu ze 100 000 czesciami wagowymi wody otrzymuje sie wodna zawiesine zawierajaca 0,02% wagowego substancji czynnej.Przyklad X. Rozpuszcza sie 20 czesci wagowych zwiazku o wzorze 15 w mieszaninie skladajacej sie z 40 czesci wagowych cykloheksanonu, 30 czesci wagowych izobutanolu, 20 czesci wagowych produktu przylaczenia 7 moli tlenku etylenu do 1 mola izooktylofenolu i 10 czesci wagowych produktu przylaczenia 40 moli tlenku etylenu do 1 mola oleju rycynowego. Po dobrym wymieszaniu roztworu ze 100 000 czesciami wagowymi wody, otrzymuje sie wodna zawiesine zawierajaca 0,02% wagowego substancji czynnej.Przyklad XI. Rozpuszcza sie 20 czesci wagowych substancji o wzorze 14 w mieszaninie skladajacej sie z 25 czesci wagowych cykloheksanolu, 65 czesci wagowych frakcji oleju mineralnego o temperaturze wrzenia 210—280°C i 10 czesci wagowych produktu przylaczenia 40 moli tlenku etylenu do 1 mola oleju rycynowego.Po dobrym wymieszaniu roztworu ze 100 000 czesciami wagowymi wody otrzymuje sie wodna zawiesine zawie¬ rajaca 0,02% wagowego substancji czynnej.Przyklad XII. Miesza sie starannie 20 czesci wagowych substancji czynnej o wzorze 15 z 3 czesciami wagowymi soli sodowej kwasu dwu-izobutylo-naftaleno-a-sulfonowego, 17 czesciami wagowymi soli sodowej kwasu ligninosulfonowego z lugów posulfitowych i 60 czesciami wagowymi sproszkowanego zelu krzemionko¬ wego. Nastepnie mieszanine miele sie w mlynie mlotkowym. Po dobrym wymieszaniu w 20 000 czesciach wagowych wody otrzymuje sie ciecz do rozpryskiwania, zawierajaca 0,1% wagowego substancji czynnej.Przyklad XIII. Miesza sie dokladnie 3 czesci wagowe zwiazku o wzorze 16 z 97 czesciami wago¬ wymi drobno sproszkowanego kaolinu. W ten sposób otrzymuje sie srodek do rozpylania, zawierajacy 3% wa¬ gowe substancji czynnej.Przyklad XIV. Miesza sie dokladnie 30 czesci wagowych zwiazku o wzorze 14 z mieszanina 92 czesci wagowych sproszkowanego zelu krzemionkowego i 8 czesci wagowych oleju parafinowego. Olejem parafinowym zrasza sie powierzchnie zelu. W ten sposób otrzymuje sie preparat o dobrej przyczepnosci. PL PL