Przedmiotem wynalazku jest obrabiarka wielowrzecionowa z urzadzeniem do wymiany na¬ rzedzi i przedmiotów obrabianych.Tuszyny sterowane numerycznie (NC) zajmuja w nastepstwie swojej uniwersalnosci w za¬ kresie programów, elastycznosci oraz automatycznego charakteru wiodaca pozycje w rozwoju obrabiarek. W dziedzinie wydajnosci pozostaja one jednak dotychczas w tyle za systemami, realizujacymi jednoczesnie kilka operacji i wyposazonymi w kilka narzedzi, stosowanymi w produkcji wielkoseryjnej i masowej. W ostatnim czasie rozpoczeto prace rozwojowe nad eli¬ minacja powyzszych wad. Czesc opracowanych dotychczas dla maszyn typu NC systemów wielo- wrzecionowych jest wasko wyspecjalizowana przez to, ze kazdy typ otworu wymaga osobnej wielowrzecionowej glowicy, podczas gdy pozostala czesc tych systemów jest o tyle uniwersalna, ze Jednoczesnie obrabianych jest kilka jednakowych detali przy pomocy równoleglych wrzecion.W przypadku tych ostatnich systemów maszyny zasadnicze, obrabiarki o duzej pojemnosci, urza¬ dzenia chwytakowe do jednoczesnej wymiany kilku narzedzi i detali nie sa jednak do siebie dopasowane w sposób optymalny i nie pod kazdym wzgledem sa doskonale. Znane przyklady wy¬ konania nie dysponuja uniwersalnymi systemami wymiany detali, co Jest wymagane w przypadku automatycznej wymiany wielu detali. Znane podstawki pryzmatyczne w ogóle nie podlegaja wy¬ mianie automatycznej. Dalsza wada znanych systemów polega na tym, ze pojemnosc magazynka narzedziowego jest bardzo* malaf liczba wymienialnych narzedzi dla jednego wrzeciona niejed¬ nokrotnie nie osiaga minimalnej liczby narzedzi, uzywanej w obrabiarce Jednowrzecionowej, a struktury przyporzadkowane systemowi uniemozliwiaja istotny wzrost pojemnosci magazynka.2 145 534 ala liczba wymienialnych narzedzi ogranicza rodzaj obrabianych detali tak, ze rozwiazanie to nie moze byc uwazane za uniwersalne. Wrzeciona glówne wielowrzecionowej maszy¬ ny zasadniczej sa najczesciej umieszczone pionowo, a w tym przypadku usuwanie wiórów z detali o poziomych plaszczyznach jest uciazliwe. Znane maszyny wielowrzecionowe o poziomych wrzecio¬ nach albo nie dysponuja automatyczna wymiana narzedzi, albo wyposazone sa w skomplikowane urzadzenia chwytakowe - na przyklad urzadzenia chwytakowe przeznaczone osobno dla kazdego wrzeciona - a ruchy maszyny zasadniczej nie przyczyniaja sie do automatycznej wymiany narzedzi.Przykladowo obrabiarka, opisana w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 371 580f zawiera wprawdzie cztery równolegle poziome wrzeciona, które sa przestawne wspólnie we wszystkich trzech kierunkach wspólrzednych, jednak automatyczna zmiana narzedzi nie jest w przypadku tych wrzecion rozwiazana, tak, iz maszyna ta nie zawiera ani zasobnika narzedziowego o duzej pojemnosci, ani automatycznych urzadzen do zmiany narzedzi i w tym cha¬ rakterze mozna ja rozpatrywac jako maszyne jednozadaniowa, pracujaca z okreslonym typem na¬ rzedzi. Jej urzadzenie do zmiany przedmiotów obrabianych zawiera szereg wychylnych kolysek, na których blatach stolowych mozna wymieniac przedmioty obrabiane ale tylko przy zatrzymanej maszynie.System wymiany przedmiotów obrabianych w zespole, opisanym w opisie wylozeniowym RFN nr 27 23 544, umozliwia obróbke przedmiotów tylko z jednego kierunku, tak, iz jego zakres stosowania jest dosc ograniczony, W przypadku automatycznej zmiany przedmiotów obrabianych trzy oddzielne systemy manipulatorowe czuwaja nad dalszym podawaniem narzedzi, przy czym sam ostatni system manipulatorowy zawiera cztery automatyczne urzadzenia do zmiany narzedzi, Iteszyna TCl-MR firmy Pritz Werner z czterema poziomymi wrzecionami moze przeprowadzac obróbke przedmiotów tez tylko z Jednego kierunku. Do zmiany narzedzi przewidziane sa tu czte¬ ry niezalezne manipulatory z podwójnymi chwytakami.Znane postacie wykonania, odpowiadajace podanym powyzej przykladom, nie zawieraja uniwersalnych systemów do zmiany przedmiotów obrabianych, sluzacych do automatycznej zmiany wielu przedmiotów, Rjemnosc magazynków narzedziowych Jest niewielka; liczba wymiennych na¬ rzedzi, przypadajacych na jedno wrzeciono, nie siega nawet minimalnej liczby narzedzi, sto¬ sowanych w obrabiarkach jednowrzecionowych, w zwiazku z czym rozwiazan takich nie mozna roz¬ patrywac jako uniwersalnych.Niektóre sposród znanych maszyn wielowrzecionowych z poziomymi wrzecionami nie za¬ wieraja zadnych automatycznych urzadzen do zmiany narzedzi lub sa wyposazone w skomplikowane manipulatory - np, w oddzielny manipulator dla kazdego wrzeciona, a ruchy maszyny podstawo¬ wej nie przyczyniaja sie w ogóle lub przyczyniaja sie tylko w minimalnym stopniu do automa¬ tycznej zmiany narzedzi.Celem wynalazku jest opracowanie obrabiarki typu CNC do jednoczesnego wiercenia i fre¬ zowania przeznaczonej glównie do obróbki malych przedmiotów, której wydajnosc bedzie odpo¬ wiadala wymaganiom produkcji wielkoseryjnej, kazdorazowej gotowosci do pracy stosownie do automatycznej wymiany narzedzi i detali dla duzej liczby róznych narzedzi i detali oraz do uzyskania rozwiazania oplacalnego ekonomicznie.Cel ten zostal osiagniety w obrabiarce wedlug wynalazku, w której zasobnik przedmio¬ tów obrabianych stanowi umieszczony obok maszyny bebnowy magazynek o poziomej osi obrotów prostopadlej do glównych wrzecion, a wrzeciona glówne w maszynie zasadniczej sa przesuwne wzdluz wszystkich trzech osi wspólrzednych, zas umieszczone na magazynku bebnowym urzadzenie chwytakowe posiada liniowo prowadzone ramie chwytakowe, równolegle do osi magazynka bebnowego, sluzace do uruchamiania jednej z kilku narzedziowych kaset w celu wymiany narzedzi, przy czym urzadzenie do mocowania detali posiada co najmniej dwie pryzmatyczne podstawki nosne do mo¬ cowania detali oraz przyrzad do wymiany automatycznej, ewentualnie do obrotu podstawek w okreslonym zakresie.145 584 3 Korzystnie obrabiarka zawiera poziome wrzeciona glówne umieszczone symetrycznie wzgledem prostego, o zamknietym profilu korpusu maszyny zasadniczej oraz silnik, napedzaja¬ cy wrzeciona, umieszczony obok korpusu na wysokosci ostatniego wrzeciona.Korzystnie na plaszczu magazynka bebnowego równolegle do jego osi obrotów zamocowane sa szyny, na których usytuowane sa przesuwnie plaskie narzedziowe kasety w ksztalcie listew, w których znajduja sie gniazda narzedziowe, których ilosc wynosi wielokrotnosc liczby wrzecion.Korzystnie na obu koncach prowadzonego liniowo ramienia chwytakowego wykonane sa szczeki chwytakowe do uchwycenia konca kasety.W korzystnym przykladzie wykonania, urzadzenie chwytakowe posiada dwa ramiona chwy¬ takowe ze szczekami chwytakowymi, przy czym szczeka chwytakowa polozona blizej maszyny sluzy do prowadzenia kasety w przestrzeni wrzecion, gdzie poprzez ruch samowybierajacy wrzeciona nastepuje wymiana narzedzi, natomiast szczeka umieszczona dalej od maszyny sluzy do prowadze¬ nia kasety poza maszyna w celu recznego uzupelniania kasety narzedziami.Korzystnie pryzmatyczne podstawki maja ze wszystkich czterech stron przewidziane plaszczyzny przeznaczone do mocowania kilku przedmiotów obrabianych a pod spodem plaszczyzne przeznaczona do ustalania i obrotu.Korzystnie podstawki pryzmatyczne sa przesuwne miedzy przestrzenia robocza i przes¬ trzenia montazowa przy nie ustalonym polozeniu w jarzmach obrotowych, lub poruszanym liniowo wózku przy czmy ich promieniowe i katowe polozenie w jarzmie okreslone jest poprzez plaszczyzne odsadzenia i sprezynowy mechanizm ustalajacy.Korzystnie mechanizm obrotowy pryzmatycznych podstawek nosnych posiada zamocowana na spodzie podstawki tarcze z uzebieniem Hirtha, która poprzez konik, poruszany przy pomocy cylindra hydraulicznego jest zazebiony z tarcza o uzebieniu Hirtha, zamocowana na nosnym korpusie.Rmadto w mechanizmie obrotowym pryzmatycznych podstawek nosnych przewidziano umocowa¬ ny na nosnym korpusie cylinder przesuwny, który poprzez klocek zabierakowy laczy sie z pod¬ stawkami, które posiadaja na spodzie elementy zabierakowe, zwlaszcza zeby walcowe, zazebia¬ jace sie z podstawkami, przy czym klocek zabierakowy ma naped od silnika hydraulicznego lub elektrycznego.Korzystnie podstawki, przenoszone przez wózki polaczone sa rolkami z pierscieniem prowadzacym, ewentualnie prowadzone sa w kierunku promieniowym na pierscieniowym stole obro¬ towym, przy czym stól przewidziany jest wraz z napedem obrotowym, a segment pierscienia pro¬ wadzacego jest poruszany dzieki cylindrowi hydraulicznemu.Korzystnie na obu koncach podstawki nosnej przewidziana jest powierzchnia cylindrycz¬ na, prowadzona na rolkach kulistych wózka przenoszacego podstawki oraz ze miedzy podstawka nosna i wózkiem umieszczony Jest element ustalajacy.Rrzedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia zgodny z wynalazkiem przyklad wykonania trójwrzecionowej wiertarko-fre¬ zarki typu NC w rzucie poziomym glównym, fig. 2 - kasete narzedziowa magazynka narzedziowego o duzej pojemnosci dla wielowrzecionowej obrabiarki typu NC w rzucie pionowym glównym, fig. 3 - prowadzenie kasety w magazynku narzedziowym, fig. 4 - polaczenie urzadzenia chwytakowego z kaseta narzedziowa w rzucie poziomym glównym, fig. 5 - magazynek narzedziowy z kaseta na¬ rzedziowa w przekroju wzdluznym wraz z maszyna zasadnicza i urzadzeniem chwytakowym w rzucie poziomym glównym, fig. 6 - mechanizm obrotowy i mechanizm wymiany dla automatycznie wymie¬ nialnych podstawek pryzmatycznych, fig. 7 - polozenie przedstawionego na fig. 6 mechanizmu wymiany w stosunku do maszyny zasadniczej w widoku prostopadlym do podstawki pryzmatycznej, fig. 8 - przyklad wykonania czesci konstrukcyjnych automatycznego mechanizmu wymiany podsta¬ wek pryzmatycznych, przedstawionego na fig. 6, fig. 9 - przyklad wykonania mechanizmu wymiany podstawki pryzmatycznej urzadzenia do mocowania wielu podstawek oraz fig. 10 - inny przyklad wykonania urzadzenia do mocowania wielu podstawek.4 145 584 Korpus 1 moze sie poruszac w kierunku X i Z oraz w kkerunku Y dzieki saniom, umiesz¬ czonym na korpusie 1, przy czym znajdujace sie na saniach 2 wrzeciona 3 sa .rozmieszczone symetrycznie wzgledem korpusu 1. Mozliwosc przesuwu wrzecion we wszystkich trzech kierunkach •wykorzystana jest nie tylko do rozwiazania problemów obróbki, ale równiez w duzej czesci do ruchów, wymaganych dla wymiany narzedzi ; w nastepstwie tego zostaje uproszczony system wy¬ miany podstawek pryzmatycznych. Istotny element magazynka narzedziowego o duzej pojemnosci, nalezacego do trójwrzecionowej maszyny zasadniczej, stanowi przedstawiona na fig. 2 w rzucie pionowym narzedziowa kaseta 5» sluzaca do bezposredniej wymiany kilku narzedzi. Kaseta 5 jest elementem plaskim o ksztalcie listwy, z kilkoma wybraniami stanowiacymi gniazda 6 dla narze¬ dzi, przy czym krawedz ograniczajaca 6' gniazda 6 w przekroju poprzecznym ma ksztalt litery V, i swoim ostrym koncem wchodzi miedzy dwie tarcze stozkowe narzedzia, sluzac jako gniazdo.Vf celu podwyzszenia pojemnosci zasobnika kasety 5 liczba gniazd' 6 w kasecie jest wieksza niz liczba wrzeciona (na przyklad w przykladzie wykonania wedlug fig. 2 w kasecie 5 wykonanych jest szesc wyzlobien stanowiacych gniazda 6). Odstep miedzygniazdami 6 wynosi polowe odstepu miedzy wrzecionami glównymi. Dzieki temu w kasecie 5 umieszczona jest grupa narzedzi o licz¬ bie, potrzebnej do - dwukrotnego obsadzenia wrzecion. Przy wymianie narzedzi maszyna pobiera co drugie narzedzie z kasety, ewentualnie wprowadza wykorzystane narzedzia do co drugiego gniazda 6. W wiekszych maszynach o wiekszym odstepie miedzy wrzecionami glównymi moze sie znajdowac wieksza liczba narzedzi w kasecie. W kasetach liczba gniazd 6 wynosi n-krotnosc licz¬ by wrzecion, przy czym n jest lcziba calkowita.W kasecie nastepuje ustawienie narzedzi przy pomocy klocków ustalajacych 7. Rza tym na koncach kasety umocowane sa dwa przeznaczone do chwytania kasety klocki 8, na których bazujac urzadzenie chwytakowe moze wyciagac kasete 5 z magazynka w jednym lub drugim kierunku. Rrzykladowo ustalajac prawy klocek 3 mozna kasete w ramach automatycznego cyklu wymiany narzedzi wciagnac do przestrzeni roboczej wrzecion ma¬ szyny zasadniczej (w prawo na fig. 5)f zas ustalajac lewy klocek mozna wyciagnac kasete w kierunku przeciwnym w celu recznego zaladowania magazynka. Jak to uwidocznione zostalo na fig. 3 obrotowy magazynek bebnowy o poziomej osi obrotu 9f która jest skierowana prostopadle do wrzeciona maszyny zasadniczej, ma przekrój wielokata foremnego (w tym przykladzie wykona¬ nia jest to szesciokat). Ife krawedziach wszystkich boków wielokata zamocowane sa szyny, pomie¬ dzy którymi jest kazdorazowo utrzymywana kaseta 5, przy czym znajdujace sie w niej narzedzia przedostaja sie poprzez szyny 10 do magazynka bebnowego. Dolna i górna krawedz kasety prowa¬ dzona jest w rowkach wzdluz szyn. Wzdluz szyn 10 zamocowanych na magazynku bebnowym prowadzo¬ na jest kaseta 5, przenoszaca narzedzia. Górna szyna poza prowadzeniem sluzy jednoczesnie do zamkniecia od góry gniazd kasety przy ich umieszczaniu w magazynku bebnowym. Dzieki temu w prosty i pewny sposób unika sie wypadania narzedzi podczas obrotu magazynka bebnowego.Kaseta 5 wyciagana jest z magazynka przy pomocy ramienia chwytakowego 11 poprzez za¬ kleszczenie klocków 8. Ramie chwytakowe 11 posiada pozioma szczeke w ksztalcie litery U, której ramiona obejmuja z tylu i z przodu klocek 8. Etei eki temu rozwiazaniu w wyniku ruchu kasety 5 w kierunku prostopadlym do plaszczyzny rysunku, a wlasciwie w wyniku obrotu kasety klocek 8 Jest wsuwany miedzy ramiona szczeki chwytakowej. Jezeli ramie chwytakowe 11 wyciaga w prawo kasete 5 z magazynka bebnowego, zaopatrzonego w scianke 14, sprezyna 14 osadzona na ramieniu chwytakowym 11 powoduje wslizgiwanie sie klocka mocujacego 12, slizgajacego sie wzdluz kasety 5 i umieszczonego na ramieniu chwytakowym 11, na koniec kasety 5, tak ze wchodzi ona w wyzlobienie klocka mocujacego 12. Dzieki temu eliminuje sie ruch kasety 5 w stosunku do ramienia chwytakowego 11. Jest to bardzo istotne, poniewaz wówczas gdy kaseta jest wycia¬ gana z magazynka bebnowego, a jej tylny koniec wchodzi w rowki szyn 10, oba konce kasety sa umocowane. W ten sposób, jezeli ramie chwytakowe jest sztywne, to duza liczba kaset moze byc mniej sztywna i lzejsza, a jednoczesnie duza liczba narzedzi moze dzieki zamocowaniu znajdo¬ wac sie w kasecie. Zamocowanie to jest istotnym czynnikiem w podwyzszaniu pojemnosci magazyn¬ ka narzedziowego. Gdy ramie chwytakowe 11 wsuwa kasete 5 z powrotem do magazynka, klocek mocujacy 12 opiera sie - w ostatniej fazie ruchu - o scianke 14 magazynka, podczas dalszego145 584 5 ruchu ramienia chwytakowego 11 w lewo koniec kasety wyslizguje sie z wyzlobienia w klocku mocujacym 12; nastepuje wówczas zluzowanie mocowania.Sposób przesuwania kasety 5 dzieki ramieniu chwytakowemu 11 z magazynka bebnowego, obracanego wokól osi 9 w przestrzen robocza, zostanie objasniony na podstawie fig. 5. W przy¬ padku zastosowania automatycznej wymiany narzedzi wystarcza, jezeli urzadzenie chwytakowe wykonuje pojedynczy ruch, poniewaz inne wymagane ruchy maszyny zasadniczej - wkladanie ewen¬ tualnie wyjmowanie narzedzi do lub z kasety i nastawienie wrzecion na narzedzia, których rozruch lub zatrzymanie - sa realizowane poprzez ruchy skladowe wzdluz osi jednoczesnie na trzech narzedziach. Urzadzenie chwytakowe sklada sie z magazynka bebnowego równoleglego do osi obrotów przechodzacej przez klocek 8. Magazynek bebnowy poruszany jest przy pomocy silni¬ ka wciagarki poziomego ramienia, na którego obu poziomych koncach znajduja sie pionowo wy¬ stajace szczeki chwytakowe 16. Gdy aparat rozdzielczy 15 magazynka bebnowego obróci sie jedy¬ nie o polowa skali, klocek 8 i szczeki chwytakowe urzadzenia chwytakowego nie zazebiaja sie.W ten sposób urzadzenie chwytakowe mozna przesuwac w prawo bez jednoczesnego przesuwu kasety.R obróceniu magazynka bebnowego do tylu o polowe skali przy przesunietym w prawo urzadzeniu chwytakowym nastepuje polaczenie miedzy lewa szczeka chwytakowa 16 ramienia chwytakowego 11 i lewym klockiem 8 kasety. W ten sposób ramie chwytakowe 11 w trakcie ruchu w lewo wyciaga kasete z magazynka w lewo, gdzie jest ona dostepna dla recznego zaladowania magazynka, ewen¬ tualnie wymiany narzedzi.Rrzedmioty obrabiane sa przytrzymywane na podstawkach pryzmatycznych o przekroju kwadratowym (fig. 6). ffei poszczególnych sciankach podstawek przytrzymywane sa trzy lub n razy trzy przedmioty obrabiane o malych wymiarach, przy czym n Jest liczba calkowita i dodatnia.W ten sposób, na obu podstawkach pryzmatycznych mozna ulokowac minimum 2x4x3 Jednakowe prze¬ dmioty obrabiane. Sposród podstawek pryzmatycznych Jedna (fig. 6) podstawka 17 - znajduje sie w przestrzeni roboczej maszyny zasadniczej, podczas gdy druga podstawka 18 znajduje sie w miejscu recznego mocowania przedmiotów obrabianych na stanowisku montazowym.R)dstawki 17, 18 pryzmatyczne sa luzno obracane lub przesuwane w jarzmach obroto¬ wych 20, 21 o osi obrotu 19» Fbdstawki pryzmatyczne maja zapewniony nieznaczny ruch a jarzmie.Ruch ten jest ograniczony z prawej strony poprzez zamocowane na podstawce pryzmatycznej odsadzenie 22 oraz z lewej strony poprzez polaczenie jarzm prowadzacych 23, 24, wykonanych z uzebieniem Hurtha.W stozkowych otworach 25 pierscieniowe odsadzenie 22 zazebia sie ze wstepnie ustala¬ jacym czopem 26, który eliminuje swobodny obrót podstawek pryzmatycznych, gdy nie zazebiaja sie one z jarzmami powradzacymi 23, 24 umieszczonymi na przeciwleglym koncu podstawki i po¬ siadajacymi uzebienie Hirtha. Zamocowanie pryzmatycznej podstawki 17, znajdujacej sie w przestrzeni roboczej, na korpusach 27, 28 nastepuje w ten sposób, ze cylinder hydrauliczny 29 poprzez przesuwne tloczysko z konikiem 30 przesuwa pryzmatyczna podstawke 17 w lewo. W wyniku tego konik 30 dociska z duza sila jarzmo 24 do jarzma 23, zamocowanego na korpusie 27.Obrót podstawki pryzmatycznej wokól wlasnej osi nastepuje w ten sposób, ze cylinder 29 od¬ ciaga sie do tylu konik 30, cylinder 31. przesuwa pryzmatyczna podstawke 17 poprzez klocek zabierakowy 32 w prawo, zas czopy zabierakowe 33 klocka zabierakowego wchodza w przeciwlegle otwory 34 pryzmatycznej podstawki 17, dzieki czemu moze sie ona obracac, wraz z obrotem - klocka zabierakowego 32. Obrót ten - Jak to jest realizowane w przykladzie wykonania uwi¬ docznionym na fig. 6 - moze byc realizowany przy pomocy zamocowanych przegubowo cylindrów hydraulicznych 35 i mechanizmu dzwigniowego, ewentualnie przy pomocy silnika na prad staly poprzez przekladnie zebata. Ustalenie polozenia podstawek i ich zamocowanie realizowane jest w wyzej opisany sposób za pomoca przesuwu konika 30 w lewo, podczas gdy cylinder 31 ciagnie klocek zabierakowy 32 do Jego skrajnej lewej pozycji, gdzie moze sie on obracac w okreslo¬ nym zakresie.6 145 534 Obrót i ustalenie pozycji podstawki 18 pryzmatycznej, znajdujacej sie na stanowisku montazowym, przebiega podobnie do wyzej opisanego, z ta tylko róznica, ze ustalanie reali¬ zowane jest na korpusach odciazajacych 37, 4o, przy czym korpusy 37, 4o sa niezalezne od korpusów 27, 28 a polaczone sa jedynie poprzez wspornik podstawowy (patrz równiez fig, 7)* Gdy wszystkie cylindry hydrauliczne 29, 31, 38, 39 znajda sie w swoim tylnym polozeniu, podstawki pryzmatyczne w wyniku obrotu poziomego osi obrotu 19 o 180° sa zamieniane miejsca¬ mi. RDdstawka znajdujaca sie na stanowisku montazowym przeprowadzana jest do przestrzeni roboczej, a podstawka znajdujaca sie w przestrzeni roboczej przechodzi do stanowiska monta¬ zowego. Eropstopadle do podstawek pryzmatycznych (fig. 7) przestrzen robocza oddzielona Jest od przestrzeni montazowej plyta 41 , przy czym plyta 41 jest zazwyczaj wykonana z przezro¬ czystego materialu. Flyta 41 obraca sie podczas wymiany podstawek wspólnie z nimi wokól osi obrotu 19 i sluzy glównie temu, aby oslonic przestrzen montazowa przed wiórami i ciecza chlodzaca. Na fig* 8 uwidoczniony zostal inny przyklad wykonania wynalazku, w którym urza¬ dzenie do wymiany narzedzi zawiera lozyska rolkowe do luznego prowadzenia podstawek, przy¬ kladowo pryzmatycznej podstawki 17 w jarzmach 20, 21.W lewym polozeniu podstawki 17 jezeli jest ona ustalona za pomoca cylindra hydraulicz¬ nego 29 na Jarzmie prowadzacym 23 z uzebieniem Hirtha, pod sluzacymi do prowadzenia wzdluzne¬ go cylindrycznych konców palety rzedami kulek, ulozonymi pierscieniowo, znajduja sie karby 44f 45 w ksztalcie litery V w podstawce, które eliminuja polaczenie miedzy podstawka 17 i rzedami kulek. Dzieki temu mocowanie w jarzmach prowadzacych oraz prowadzenie w jarzmach obrotowych nie jest zbyt sztywne, a sily i momenty powstajace w trakcie montazu nie sa prze¬ noszone z przestrzeni montazowej poprzez jarzmo obrotowe do przestrzeni roboczej.Opisane wyzej automatyczne mocowanie podstawek pryzmatycznych znajduje zastosowanie nie tylko w systemie wymiany, ale równiez w systemie wlelopaletowym. Palety pryzmatyczne 46, 47 (fig. 9) zamiast w Jarzmach obrotowych sa prowadzone w malych wózkach 48, 49, 50, 51 w podobny sposób, jak to opisano wyzej. Wózki sa wsuwane ruchem liniowym w przestrzen robo¬ cza ze stolu obrotowego 53 przy pomocy cylindra hydraulicznego 52. W trakcie ruchu cylindra hydraulicznego 52 do tylu ciagnie on wózek 43 na pierscieniowy stól obrotowy 53, który moze obrócic wózek wraz z podstawka, a wiec pozostale podstawki zalaodwane moga przechodzic przez obszar przestrzeni roboczej. Ebdczas obrotu radialne polozenia wózka okreslone jest przez dwie rolki zamocowane na wózku wzgledem nieruchomego pierscienia prowadzacego 54. Jest on zakleszczony miedzy obiema rolkami, przy czym segment pierscienia prowadzacego jest prze¬ suwny promieniowo-wzgledem cylindra hydraulicznego 52.Za pomoca segmentu 55 cylinder przesuwa wózek wzglednie podstawke do przestrzeni roboczej. Umieszczona na tylnej czesci wózka podstawka 56 zamyka przestrzen robocza, tak, ze wózek pozostaje w przestrzeni roboczej równiez podczas obróbki. ?& znajdujacych sie poza przestrzenia robocza trzech innych podstawkach przedmioty obrabiane moga byc montowane i rozmontowywane w jakimkolwiek polozeniu, dzieki temu obrabiarka moze pracowac z duza wydajnoscia, r-bze takze wystapic taki wymóg, azeby przedmioty obrabiane nie byly montowane na podstawkach w poblizu obrabiarki, lecz w oddaleniu w innym miejscu. W tych przypadkach podstawki musza byc lekko zdejmowalne ze stolu obrotowego w ksztalcie pierscienia.V/ przykladzie wykonania uwidocznionym na fig. 10 na obu koncach podstawki 57 uksztal¬ towane sa powierzchnie cylindryczne 53, które opieraja sie ponad lozyskiem tocznym na wózku 59 wiozacym podstawke. Lozyska 60 ulatwiaja równiez ruch osiowy podstawek - przesuniecie na zaopatrzonym w uzebieniu Hirtha jarzma prowadzace lub cofniecie - oraz ruch obrotowy pod¬ czas obrotowego przesuniecia podstawek wokól wlasnej osi. Ebdstawowe polozenie podstawek wzgledem wózka jest zabezpieczone za pomoca elementów ustalajacych 61. Zaleta wielowrzecio- nowej obrabiarki do wiercenia i frezowania wedlug wynalazku polega na tym, ze zapewnia ona wysoka wydajnosc pracy przy zachowaniu prostych rozwiazan nie wymagajacych wielkich nakladów ekonomicznych.Ze wzgledu na wydajnosc obrabiarka wedlug wynalazku moze zastapic kilka obrabiarek jednowrzecionowych, wymaga jednak zastosowania systemu posuwów, mechanizmu napedu glównego, mechanizmu sterowania lub systemu sterujacego itd.145584 7 Wrzeciona umieszczone symetrycznie w stosunku do korpusu umozliwiaja zbudowanie prostego w budowie korpusu przy zastosowaniu mechanizmu napedowego z silnikiem bocznym. Zna¬ czaca zaleta magazynka obrabiarki jest duza ladownosc, przy malym zapotrzebowaniu miejsca i prostych srodkach raoze byc zastosowany wiele obrabiarek. Dla podwyzszenia pojemnosci za¬ stosowano kasety, w których liczba zebranych narzedzi wynosi calkowita wielokrotnosc liczby wrzecion.Proste magazynowanie duzej liczby narzedzi w lekkich, malych kasetach jest osiagniete dzieki objeciu lub nasadzeniu na wyciagniete konce kasety przy pomocy szczeki chwytakowej urzadzenia chwytakowego, tfegazynek bebnowy jest przeznaczony do mocowania duzej ilosci kaset.Zaleta urzadzenia chwytakowego polega na jego znacznej prostocie konstrukcji, poniewaz ruchy konieczne do wymiany sa w wiekszej czesci realizowane przez maszyne zasadnicza. System detali charakteryzuje sie duza pojemnoscia zasobnika, duza sztywnoncia i prostym mechanizmem odblo¬ kowania. Sztywnosc jest podwyzszona glównie przez to, ze koncówka konika o odpowiednio du¬ zych wymiarach dociska Jarzmo podstawki pryzmatycznej bezposrednio do jarzma prowadzacego, zamocowanego aa stojaku maszyny. Koncówka konika moze byc wykonane w postaci stozka scietego o duzej srednicy, poniewaz nie styka sie ona z podstawka w trakcie jej obrotów. W ten sposób na duzej srednicy nie wystepuje tarcie. Specjalne prowadzenie w jarzmie obrotowym umozliwia odciazenie, poniewaz poprzez Jarzmo obrotowe nie sa przenoszone na uklad obróbkowy zadna zewnetrzne oddzialywanie. Jarzma obrotowe umozliwiaja dalej dobre osadzenie koncówek podstawki.Zastrzezenia patentowe 1. Obrabiarka wielowrzecionowa z urzadzeniem do wymiany narzedzi i przedmiotów obra¬ bianych do jednoczesnego wiercenia i przedmiotów obrabianych do jednoczesnego wiercenia i frezowania wielu jednakowych detali, z maszyna zasadnicza wyposazona w kilka równoleglych poziomych wrzecion glównych, z lezacym naprzeciwko wrzecion glównych urzadzeniem do mocowa¬ nia przedmiotów obrabianych zewnetrznym zasobnikiem na nie i urzadzeniem chwytakowym do wy¬ miany narzedzi, znamienna tym, ze zasobnik przedmiotów obrabianych stanowi umieszczony obok maszyny bebnowy magazynek o poziomej osi (9) obrotów, prostopadlej do glów¬ nych wrzecion (3), a wrzeciona glówne (3) w maszynie zasadniczej sa przesuwne wzdluz wszystkich trzech osi wspólrzednych, zas umieszczone na magazynku bebnowym urzadzenie chwytakowe posiada liniowo prowadzone ramie chwytakowe (11), równolegle do osi magazynka bebnowego, sluzace do uruchamiania jednej z kilku narzedziowych kaset (5 ) w celu wymiany narzedzi, przy czym urza¬ dzenie do mocowania detali posiada co najmniej dwie pryzmatyczne podstawki (17, 18) nosne do mocowania detali oraz przyrzad do wymiany automatycznej, ewentualnie do obrotu podstawek (17, 18) w okreslonym zakresie. 2. Obrabiarka wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze zawiera poziome wrze¬ ciona (3) glównie umieszczone symetrycznie wzgledem prostego, o a^mknietym profilu korpusu (1) maszyny zasadniczej oraz silnik (4), napedzajacy wrzeciona, umieszczony obok korpusu (1) na wysokonci ostatniego wrzeciona. 3. Obrabiarka wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienna tym, ze na plaszczu magazynka bebnowego równolegle do Jego osi obrotów zamocowane sa szyny (10) na których usy¬ tuowane sa przesuwnie plaskie narzedziowe kasety (5), w ksztalcie listew, w których znajduja sie gniazda (6) narzedziowe, których ilosc wynosi wielokrotnosc liczby wrzecion (3). 4. Obrabiarka wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze obu koncach prowa¬ dzonego liniowo ramienia chwytakowego (11) wykonane sa szczeki chwytakowe (16) do uchwyce¬ nia konca kasety (5 )• 5. Obrabiarka wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze urzadzenie chwytakowe posiada dwa ramiona chwytakowe (11) ze szczekami chwytakowymi (16), przy czym szczeka chwy¬ takowa (16) polozona blizej maszyny sluzy do prowadzenia kasety (5) w przestrzeni wrzecion (3), gdzie poprzez ruch samowybi erajacy wrzeciona (3) nastepuje wymiana narzedzi, natomiast szczeka (16) umieszczona dalej od maszyny sluzy do prowadzenia kasety (5) poza maszyna w celu recznego uzupelniania kasety (5) narzedziami.8 145 584 6. Obrabiarka wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze pryzmatyczne pod¬ stawki (17, 18, 46f 47) maja ze wszystkich czterech stron przewidziane plaszczyzny przezna¬ czone do mocowania kilku przedmiotów obrabianych a pod spodem plaszczyzne przeznaczona do ustalania i obrotu, 7. Obrabiarka wedlug zastrz. 1t znamienna tym, ze podstawki (17, 18, 46, 47) pryzmatyczne sa przesuwne miedzy przestrzenia robocza i przestrzenia montazowa przy nie ustalonym polozeniu w jarzmach obrotowych (20, 21) lub poruszanym liniowo wózku, przy czym ich promieniowe i katowe polozenie w Jarzmie okreslone Jest poprzez plaszczyzne odsa¬ dzenia (22) i sprezynowy mechanizm ustalajacy. 8. Obrabiarka wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze mechanizm obrotowy pryzmatycznych podstawek (17, 18, 46, 47) nosnych posiada zamocowana na spodzie podstawki tarcze z uzebieniem Hirtha, która poprzez konik (30), poruszany przy pomocy cylindra hydraulicz¬ nego (29) Jest zazebiany z tarcza o uzebieniu Hirtha, zamocowana na nosnym korpusie (27). 9. Obrabiarka wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze w mechanizmie obro¬ towym pryzmatycznych podstawek (17, 18, 46, 47) nosnych przewidziano umocowany na nosnym korpusie (27) cylinder (31) przesuwny, który poprzez klocek zabierakowy (32) laczy sie z podstawkami (17, 13), które posiadaja na spodzie elementy zabierakowe, zwlaszcza zeby walco¬ we, zazebiajace sie z podstawkami, przy czym klocek zabierakowy ma naped od silnika hydra¬ ulicznego lub elektrycznego. 10* Obrabiarka wedlug zastrz. 1, znamienna tym, ze podstawki (17, 13, 46, 47), przenoszone przez wózki (48, 49, 50, 51), polaczone sa rolkami z pierscieniem pro¬ wadzacym (54), ewentualnie prowadzone sa w kierunku promieniowym na pierscieniowym stole (53) obrotowym, przy czym stól jest wraz z napedem obrotowym, a segment (55) pierscienia prowadzacego jest poruszany dzieki cylindrowi hydraulicznemu (52). 11. Obrabiarka wedlug zastrz. 10, znamienna tym, ze na obu koncach pod¬ stawki nosiej (57) Jest powierzchnia cylindryczna (58), prowadzana na rolkach kulistych (6o) wózka przenoszacego podstawki oraz ze miedzy podstawka nosna i wózkiem umieszczony jest element ustalajacy (61 ). ,8 (1 r6 5 i—ifh^jri^^ Fig. 3 nDF i i i i i Fig.4 K* ^ /2 N-13 Fig. 2145 584 -£-0 jii 16 3 8—5t i i ! I I I I I I =t= I i I I I I ^ @F tfijh il| r^fi llj iWi li! ^n L| LlX L^ ^ -U i ity n=ln k' UH sn Fig. 5 27x 23n r24 26, ,25 ,-22 ,28 37' Fig. 6 19 ,18 Fig. 7145 584 Fig.e E3- fe&Blffl|» £ \ 59 61 Fig.9 Fig.10 Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 100 egz.Cena 400 zl PL PL PL PL PL PL PL PL PL PL