Przedmiotem wynalazku jest przyrzad do jednoczes¬ nego pomiaru obu srednic okregów tocznych w zestawach kolowych tocznych profilowo, metoda sprawdzania obwodu kazdego okregu tocznego przez jedna kolo cierne.Znane sa przyrzady do precyzyjnego pomiaru dlugosci oparte na kole ciernym, omówione w opisie wylozeniowym RFN Nr 2 248 789 i w wymienionych tam opisach patento¬ wych USA Nr 3 307 265, 3 561 121, 3 561 120. Kola cierne takich przyrzadów do pomiaru dlugosci tocza sie po bezwzglednie plaskich biezniach loza obrabiarki. Po¬ wierzchni biezni toczenia stawiane sa wysokie wymagania jakosciowe. Mimo to wspóldzialanie rolki ciernej z bieznia toczna wykazuje niedokladnosci pomiaru wynikajace stad, ze po wykonaniu ruchu w obu kierunkach kazdorazowo sprowadzenie krasek zerowych kola ciernego i biezni tocznej do zgodnego polozenia jest utrudnione. W celu usuniecia tych niedokladnosci powierzchniom tocznym kól ciernych nadaje sie wypukly ksztalt.Kola cierne moga byc wychylane w osi prostopadlej do biezni tocznej lub w osi równoleglej do kierunku wzdluz¬ nego biezni tocznej, wzglednie w obu osiach. W ten sposób uzyskuje sie regulacje urzadzen pomiarowych. Powierz¬ chnie na obwodzie kól ciernych sa zaopatrzone w rowki poprzeczne. Dzieki czemu w biezni tocznej powstaje ze¬ batka umozliwiajaca dokladne prowadzenie kola ciernego.Kolo cierne napedza obrotowy nadajnik impulsów, którego impulsy sa doprowadzane do licznika. Odpowiednia dlugosc drogi toczenia moze byc odczytywana bezposrednio.Znane sa ponadto przyrzady do pomiaru srednicy, z kola¬ mi ciernymi opisane w artykule „Metody pomiaru srednicy 10 is 20 30 przy pomocy kola ciernego" w Industrieanzeiger 91, rocz¬ nik 1969, Nr 79, strona 1925 do 1927.Przedmiotem opisu jest pojedynczy przyrzad dzialajacy wedlug systemu metrycznego. Ksztalt powierzchni ciernej kola tocznego nie jest okreslony. Istnieje mozliwosc prze¬ niesienia ukladów wzorcowania znanych przyrzadów do pomiaru dlugosci na przyrzady do pomiaru srednicy.Powyzsze nie jest jednak konieczne ze wzgledu na to, ze wyniki pomiarów sa tak dokladne, ze spelniaja stawiane wymagania, zas uklady do wzorcowania przyrzadów do pomiaru dlugosci sa niezbedne, poniewaz po kazdym pomiarze punkty zerowe kola ciernego i san suportu po¬ winny dokladnie sie pokrywac.Przy pomiarze srednicy, przy kazdym pomiarze punkt poczatkowy pomiaru zostaje wyznaczony na nowo za po¬ moca specjalnego ukladu calkowicie niezaleznego od kola pomiarowego.Znane przyrzady pomiarowe sluza wylacznie do pomiaru srednicy lub do okreslenia dlugosci drogi, podanej w znanym ukladzie miar (w tym przypadku bedzie zawsze mowa tylko o metrycznym ukladzie miar). Z przyczyn koniecznych dzialanie przyrzadu pomiarowego musi byc oparte na tym samym ukladzie miar. Dlatego istnieje stala zaleznosc srednicy kola ciernego, jego podzialki lub czestotliwosci impulsów od ukladu metrycznego. W przypadku zuzycia kola ciernego powyzsza stala zaleznosc zostanie naruszona i pomiar bedzie obarczony bledem.W znanych przyrzadach pomiarowych zuzyte kolo cierne musi zostac wymienione, co jest zwiazane z kosztami i w danym przypadku z przestojem obrabiarki. Dopuszcze- 110 161110 161 3 nie okreslonego stopnia zuzycia oznacza dopuszczalnosc blednych pomiarów.Zuzycie kola ciernego przy pomiarach srednic zestawów kolowych nalezy przyjac znacznie wieksze niz przy znanych przyrzadach pomiarowych, poniewaz mierzona powierzch¬ nia jest bardzo chropowata. Równiez docisk kola ciernego musi byc wiekszy niz przy znanych przyrzadach pomiaro¬ wych, celem unikniecia przeskakiwania kola i wywolanego tym bledem pomiaru. Jak juz wspomniano w zestawach kolowych niezbedna jest znajomosc wielkosci srednic obu okregów tocznych.Kolo cierne natrafia na powierzchnie, które charaktery¬ zuje frte- nastepujacymi wlasciwosciami: jest stozkowato okragla,ibieznosc sfiozp jest rózna pod wzgledem wielkosci, jezeli nie jednej obrabiarce sa mierzone zestawy kolowe, o róznych profilach, jakosc powierzchni, na które) sa do¬ konywane pomiary, nie oipowiada wymaganiom mierni¬ czym, poniewaz jej obróbka jest podyktowana wzgledem e- konomicznym i wymc^ami warunków pracy, zas powierz¬ chnia poddawana pomiarom jest toczona i sklada sie z spi¬ ralnie ulozonych rowków, których odleglosc wierzcholków oraz glebokosc sa rózne zarówno dla poszczególnych zestawów kolowych jak równiez dla kazdego kola tego samego zestawu.Przyczyna powyzszego jest fakt, za w zaleznosci od typu obrabiarki wielkosci posuwów obu suportów moga byc rózne oraz wymiary ostrzy narzedzi obu suportów moga sie róznic i stopnie zuzycia narzedzi obu suportów moga byc rózne.Znane przyrzady pomiarowe maja dwa kola cierne o osiach prostopadlych do plaszczyzny okregu tocznego i o srednicach wykonanych bardzo dokladnie w metrycznym ukladzie miar z obrotowym nadajnikiem impulsów o takiej liczbie impulsów przypadajacej na jeden obrót nadajnika, ze dokladnosc rozdzielcza przyrzadu pomiarowego w po¬ wiazaniu z liczba obrotów pomiarowych obrabianego przedmiotu stanowi liczbe dekadowa (patrz Intftistrie- anzeiger strona 1925 „Metody pomiaru srednicy przy po¬ mocykolaciernego", szpalta 2, równanie (3.Znane kola cierne pod wzgledem szerokosci walcowe czesci obwodu nie podlegaja zadnym prawidlowosciom zwiazanym z wynikiem pomiarów. Szerokosc zostaje je¬ dynie okreslona na podstawie wzgledów techniczno-wyko- nawczych. Nie jest okreslony ksztalt przejscia walcowej po¬ wierzchni obwodowej do obu powierzchni czolowych.Uwarunkowane przez wymienione wyzej zaleznosci geo¬ metryczne, zwrócone ku obrzezu kola krawedzie walco¬ wych powierzchni obwodowych kól ciernych, nie leza w plaszczyznie okregu tocznego, lecz w innej plaszczyznie powierzchni tocznej. W wyniku powyzszego nie zostaje zmierzona srednica w plaszczyznie okregu tocznego lecz w innej plaszczyznie, co w oczywisty sposób, szczególnie przy powszechnie stosowanym profilu stozkowym, prowadzi do odchylek pomiarowych w stosunku do srednicy w plasz¬ czyznie okregu tocznego.Nalezy zauwazyc, ze rowek toczny jest bardzo plaski i kolo cierne zaokraglone krawedzia zwrócona ku obrzezu kola przylega do dna rowka, zamiast dotykac walcowa po¬ wierzchnia obwodowa do drugiej polowy spirali rowkowej.Wymienione dotad przyczyny niedokladnego pomiaru srednicy zestawów kolowych znanymi przyrzadami pomia¬ rowymi dzialajacymi na zasadzieciernego zostajapowiekszo¬ ne o fakt, ze kolo cienie, których szerokosc czesci walcowej jest mniejsza od odleglosci wierzcholków rowków, wchodza 4 w wglebienia rowków falszujac wyniki pomiaru, poniewaz pomiar srednicy powinien przebiegac zawsze na po¬ wierzchni obwodu profilu wyznaczonego przez wierzcholki rowków. Ponadto brak jest jakiejkolwiek pewnosci, ze odle- 5 glosci wierzcholków rowków sa na profilach obu kól równe (Rózne wielkosci posuwów). Moze zatem sie zdarzyc, ze jedno kolo cierne pracuje na dnie rowka, podczas gdy drugie pozostaje na wierzcholkach rowków.Trudnosci spowodowane podwyzszonymi wymaganiami 19 dokladnosci wynikaja stad, ze zadna dokladnosc pomiaru nie miesci sie w zakresie glebokosci chropowatosci.Zgodnie z przepisami, na przyklad Niemieckich Kolei Federalnych, wysokosc nierównosci (Rt) toczonej biezni powinna byc mniejsza od 60 mikrometrów dla dopuszczal- 15 nej róznicy srednic kola mierniczego D = 0,3 mm. Nie¬ dokladnosc wskazan znanych przyrzadów pomiarowych miesci sie w tym samym rzedzie wielkosci, co wskutek blednego pomiaru prowadzi do niepotrzebnego zuzycia cennego materialu naobrecze. 20 Celem wynalazku jest opracowanie pary przyrzadów po¬ miarowych z kolami ciernymi do pomiaru obu srednic okre¬ gów tocznych w profilowo toczonych zestawach kolowych, zapewniajacych uzyskaniewiarygodnych wyników pomiarów w dokladnie okreslonych i tym samym znanych granicach.Cel ten zostal osiagniety przez rozwiazanie, w którym kazde kolo cierne pary przyrzadów pomiarowych ma cylindryczna powierzchnie miernicza, o tej samej srednicy i szerokosci, której plaszczyzna symetrii przecina plaszczyzne okregu tocznego kazdego kola zestawu kolowego wzdluz prostej stycznej do okregu bocznego i której skuteczna szerokosc miernicza jest w przyblizeniu równa odleglosci wierzcholków rowków na powierzchni w obszarze pomiaro¬ wym obu kól zestawu kolowego... Korzystnie powierzchnia miernicza sklada sie z czesci 35 walcowej oraz z laczacych sie z nia obustronnie odcinków lugu o promieniu wiekszym od promieni zaokraglenia ostrza narzedzia, przy czym szerokosc czesci walcowej kól ciernych jest w przyblizeniu równa najmniejszej odleglosci 40 wierzcholków rowków powierzchni obu kól zestawu kolowego.Nalezy zwrócic uwage, ze pod pojeciem „okreg toczny" rozumiany jest okreg bedacy na plaszczyznie okregu tocz¬ nego „sladem" powstalym przez przenikanie obwiedni 45 rozciagnietej na wierzcholkach rowków toczonych na pro¬ filu kola z plaszczyzna okregu tocznego.Skuteczna szerokosc miernicza obu kól ciernych wedlug wynalazku jest w przyblizeniu równa wartosci pierwiastka kwadratowego z iloczynu pomnozenia 1,6 przez dopusz- 50 czalna róznice srednic okregów tocznych zestawu kolowego i promienia zaokraglenia ostrza narzedzia uzywanego do toczenia profilowego (b = ]/l,6 • AD • r), zas dopusz¬ czalna róznica srednic skutecznych powierzchni obwodo¬ wych obu kól ciernych jest w przyblizeniu równa iloczynowi 55 z ilorazu srednicy nominalnej kola ciernego i srednicy nominalnej okregu tocznego zestawu kolowego pomnozo¬ nemu przez wielkosc 20% dopuszczalnej róznicy srednic obu srednic okregów tocznych (Ad = — • 0,2 * AD)'. 60 Korzystnie rzeczywiste srednice pomiarowe obu kól ciernych sa sobie równe, lecz ine musza odpowiadac do¬ kladnie swoim dekadowym srednicom nominalnym. Srednice kól ciernych sa nie mniejsze od 20% srednic mierzonych.Kazde z kól ciernych jest przychylne wokól czopa, którego 05 os jest prostopadla do plaszczyzny utworzonej przez os110 161 zestawu kolowego i os kola ciernego i styczna do okregu tocznego.Zaleznosci wymiarowe ksztaltu i powierzchni biezni zestawu kolowego oraz ksztaltu i wielkosci kól ciernych, zwlaszcza jako funkcje dopuszczalnej róznicy srednic okregów tocznych zestawu kolowego, sa okreslone nastepu¬ jacymi zaleznosciami: Rt l./' S2 • 1000 8^ b = \ 1,6 • AD • r 0,2 • AD « = ! (i) (2) (3) gdzie: D d AD Ad Rt g r b b = s (4) Zaleznosc (1) dotyczy toczonych powierzchni walcowych.Zaleznosc (2) powstala w wyniku rozwazan, ze nie dla kazdej wysokosci nierównosci (Rt) biezni dopuszczalna jest kazda wielkosc AD, lecz ze male AD wymaga mniejszej wysokosci nierównosci (Rt).W praktyce okazalo sie sluszne dla Rt wartosci wynosza¬ cej okolo 20% AD (patrz wprowadzenie do opisu: Rt = =60//m przy AD — 0,3 mm). Z powyzszych rozwazan wynika zatem nastepujaca zaleznosc: Rt = 0,2 • AD • 1000 (5) Jest oczywiste, ze wspólczynnik0,2 moze zostac zastapiony przez ogólny wspólczynnik „s", zawierajacy dowolne za¬ leznosci. W praktyce jednak wspólczynnik 0,2 okazal sie wyjatkowo korzystny i z tego wzgledu zostanie zachowany.Po podstawieniu równan (4) i (5) do równania (1) otrzy¬ muje sie zaleznosci: s = |/l,6 AD •r (6) Z powyzszej zaleznosci, gdzie AD jest zalozone, znane i tym samym stale, wynika wymagana wielkosc posuwu (s).Powyzsza wielkosc posuwu (s) jest z korzystnych wzgledów mozliwie najwieksza i jednoczesnie z uwagi na efektywnosc produkcyjna dla tokarki do obróbki zestawów kolowych najbardziej ekonomiczne. Tablica I przedstawia wyniki uzyskane z powyzszych zaleznosci.Tablica I D mm 1000 1000 1000 d mm 100 100 100 D mm 0,3 0,5 1,0 r mm 4 4 4 Rt mm 60.0 100,0 200,0 s mm/obr 1,40 1,80 2,55 d mm 0,006 0,01 0,02 Zaleznosci wyrazone równaniami (1) do (3) nie stanowia bynajmniej sztywnych wzorów matematycznych i w za¬ leznosci od potrzeb moga byc korygowane w niewielkim 10 — srednica nominalna okregu tocznego zestawu 15 kolowego [mm] — srednica kola ciernego [mm] — dopuszczalna róznica obu srednic okregów tocz¬ nych [mm] (zalozona) — dopuszczalna róznica obu srednic kól ciernych — wysokosc nierównosci [mm] — posuw na biezni [mm/obr] — promien zaokraglenia ostrza [mm] — skuteczna szerokosc miernicza kól ciernych [mm] Dla obu biezni tocznych tym samym posuwem (s) w [mm/obr] jest wedlug wynalazku: 20 25 so 35 40 50 55 60 63 zakresie. Dlatego tez zostanie wykazana wzajemna zaleznosc poszczególnych wielkosci.Dla wartosci „s" lub „b" sa dopuszczalne znaczne od¬ chylki, zawarte w DIN 7168 dla nietolerowanych wymiarów dlugosci i promieni zaokraglen. Przyczyne powyzszego stanowi fakt, ze blad w tych wartosciach znajduje w wyniku pomiarowym swoje proste odbicie i poniewaz wyniki po¬ miarów wskutek odchylenia rzeczywistej plaszczyzny mier¬ niczej od plaszczyzny okregu tocznego zostaje obciazone bledem równym zaledwie podwójnej wartosci nachylenia profilu w miejscu pomiarowym. Stosunek nachylenia w miejscu pomiarowym jest bardzo maly i dlatego blad pomiaru przy dopuszczalnych odchylkach posiada nie¬ wielkie znaczenie.Równanie (3) podaje w korzystny sposób dopuszczalna róznice srednic (^d) obu kól ciernych w zaleznosci od limi¬ towanej róznicy srednic (AD) biezni zestawu kolowego.Powyzsze dane sa istotne dla uzytkownika tych przyrza¬ dów pomiarowych i sluza do okreslenia, czy oferowany przyrzad pomiarowy jest przydatny do jego potrzeb, oraz umozliwiaja stwierdzic, czy zuzyte kola cierne pracu'a jeszcze dostatecznie dokladnie. Dla konstruktora zestawów kolowych informacje te sa niezbedne do okreslenia parame¬ trów obróbki zestawów kolowych, których zachowanie jest rzeczywiscie mozliwe do sprawdzenia. 1 Aiop= 0,3 1 1 Wskazywa¬ na róznica | AD 0 0,06 0,12 0,18 0,24 | 0,3 TablicaII D = 1000 mm 2 | Blad od Ad=0,006 0,06 0,06 0,06 0,06 | 0,06 | 0,06 , | 3 d = 100 mm ¦ 4 Rzeczywista róznica -271+2 Zl—2 0,06 0,12 0,18 0,24 0,3 , \ —0,06 | 0,00 | 0,06 | 0,12 | 0,18 | 0,36 1 0,24 | T a b 1 i c a III ^Ddop = 0,5 1 Wskazywa¬ na róznica AD 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 D = 1000mm 2 | 3 blad od Ad = 0,01 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 d=100mm 4 Rzeczywista róznica 271+2 271—2 0,1 0,2 0,3 1 0,4 0,5 0,6 —0,1 0,0 | 0,1 0,2 1 0,3 0,4 | Zaleta rozwiazania pary przyrzadów pomiarowych wedlug wynalazku jest znaczne zwiekszenie trwalosci kól ciernych, poniewaz zuzyciu moze podlegac material za¬ równo znajdujacy sie powyzej jak równiez ponizej srednicy dekadowej. Ponadto istnieje mozliwosc doszlifowania kól ciernych celem przywrócenia im jednakowych srednic.Wprawdzie pomiar bezwzglednej wielkosci srednicy kól zestawu kolowego nie jest dokladny, jednak blad ten110161 7 jest niewielki i wynosi ±0,1%, jezeli kolo cierni ma przy¬ kladowo srednice 100,1 mm, zamiast 100 mm, i zostaje zuzyte do wymiaru 99,9 mm. Ze wzgledów korzystnych srednica kola ciernego jest równa lub wieksza od 20% srednicy mierzonej, poniewaz kolo cierne o wiekszej sred¬ nicy pozwala na uzyskanie dokladniejszych wyników po¬ miaru niz to ma miejsce w przypadku kól ciernych o mniej¬ szej srednicy.Przyklad: We wszystkich przypadkach zostaje dokladnie pomierzona srednica okregu tocznego wynoszaca 1000 mm.Przy srednicy kola ciernego 50 mm otrzymuje sie wartosc srednicy okregu tocznego zestawu kolowegorówna 1000 mm.Dla kola ciernego o srednicy 200 mm otrzymuje sie równiez wartosc srednicy okregu tocznego równa 1000 mm.Przy zastosowaniu kola ciernego o srednicy 50,01 mm i róznicy srednic obu kól ciernych równej 0,01 mm, blad pomiaru wynosi 0,2 mm i zatem jest nie do przyjecia. Przy uzyciu kola ciernego o srednicy 200,01 mm i róznicy sred¬ nic kól ciernych 0,01 mm, blad.pomiaru wynosi 0,05 mm, a wiec stanowi tylko 25% wartosci poprzedniego bledu przy tej samej wartosci bezwzglednej bledu kól ciernych.Podany zatem w tablicach II i III w kolumnach 3 i 4 zakres bledów moze zostac zmniejszony o polowe, jezeli zastosowac kolo cierne o srednicy d = 200 mm. Zatem przy uwzglednieniupozostalychzaleznosci wedlugwynalazkuf np. przez dobór odpowiedniej srednicy kola ciernego, wynikajacy z kohimn 3 i 4 tablic II i III zakres bledów po¬ miarowych moze zostac utrzymany w zalozonych granicach.Dalsza zaleta duzego kola ciernego jest mniejsze jego zuzycie w porównaniu z malymkolem, pozostajace w kwadra¬ towym stosunku srednic, poniewaz kazda czasteczkowa powierzchnia na obwodzie kola ciernego rzadziej styka sie z profilem zestawu kolowego i powierzchnia styku przy tej samej sile dociskajacej jest odpowiednio wieksza, jak to wynika ze znanej z literatury zaleznosci Fw =fw-Bw-dw (7) 1 1 1 gdzie: Fw — sila dociskajaca kolaciernego [N] fw — jednostkowa sila dociskajaca [N/mm2] dw — srednica wypadkowa [mm] Bw — szerokosc powierzchni styku kola ciernego z bieznia zestawu kolowego [mm] W równaniu (7) wielkosci Fw i Bw nalezy przyjac jako stale, poniewaz sila dociskajaca Fw i szerokosc Bw sa niezalezne od wielkosci srednicy kola ciernego. Ponadto wiadomo z doswiadczenia, ze zuzycie kola ciernego jest proporcjonalne do jednostkowej sily dociskajacej (fw).Wartosc (fw) mozna przyjac jako wskaznik zuzycia. Po¬ nadto wartosc dw, na podstawie równania harmonicznego (8), przy wiekszej wartosci d w praktycznie stosowalnym zakresie wzrasta nieproporcjonalnie. Równanie (7) przyjmie zatem postac: -5=-= C = fwdw (9) I*w C = stala 4 z czego wynika, ze przy wzroscie ,dw" lub „d", wartosc „fw" lub zuzycie maleje nieproporcjonalnie. 8 Zaleta urzadzenia pomiarowego jest mozliwosc dokony¬ wania pomiarów róznych profili, których pochylanie w miej¬ scu pomiarowym (plaszczyzna okregu tocznego) jest do¬ wolne, poniewaz istnieje mozliwosc odpowiedniego usta- 5 wienia rolki pomiarowej.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku na którym fig. 1 przedstawia przy¬ rzad wedlug wynalazku w rzucie bocznym, fig. 2 — przy¬ rzad w widoku z góry, fig. 3—5 — kolo cierne z fig. 1 w po- 10 wiekszemu stykajace sie z bieznia profilu, w trzech róznych fazach podczas jednego obrotu kola kolejowego, fig. 6 — kolo cierne w powiekszeniu, stykajace sie z bieznia profilu o malej odleglosci rowków, fig. 7—8 — powierzch¬ nie profilu zestawu kolowego oraz polozenie i profil kola 15 ciernego w powiekszeniu, fig. 9 — profil i polozenie kola ciernego, fig. 10 — podzialke na tarczy podzialowej kola ciernego, fig. 11—13 — przebieg obtaczania sie kola cier¬ nego o ostrych krawedziach.Kolo cierne 1 styka sie tocznie z bieznia obreczy kola 2. 20 Kolo cierne 1 jest polaczone sztywno z walem 3, nie prze¬ suwnym osiowo i obracajacym sie w lozyskach 4', 4" w dzwigni 5, która jest ulozyskowana przechylnie na walku 16, zamocowanym w korpusie lozyskowym 6. Dzwignia 5 jest podparta sprezyna 7, zamocowana na ramieniu 8 25 suportu wzdluznego 9. Dzwignia 5 ma wysiegnik katowy 10, w którym jest zamocowany wkret 11. Gdy przyrzad nie jestuzywany, wkret 11 opiera sie na korpusie lozyskowym 6. Rolka dystansowa 12 jest ulozyskowana obrotowo bez mozliwosci przesuwu wzdluznego w ramieniu 13 suportu 30 wzdluznego 9. W rolce 12 jest wykonane wybranie 14 zapobiegajace przed obrotem w czasie ruchu obrotowego zestawu kolowego.Linia przerywana (kreska-kropka) I—I przedstawia plaszczyzne okregu tocznego obreczy kola 2. Linia II—II 35 jest prostopadla do nachylenia profilu w miejscu pomiaro¬ wym. Stanowi ona plaszczyzne symetrii skutecznej powierz¬ chni mierniczej kola ciernego 1. Linie I—I i II—II przeci¬ naja sie w punkcie lezacym na profilu obreczy kola. Odleg¬ losc punktu przeciecia linii I—I i U—II do obwodu rolki 12 40 odpowiada odleglosci plaszczyzny okregu tocznego do obrze¬ za obreczy kola 2. Na drugim koncu walu 3 jest zamocowana tarcza podzialowa 15, wspólpracujaca ze wskazówka 24 osadzona na dzwigni 5. Srednice kola ciernego 1 nalezy dobierac w calkowitych decymetrach przy czym tarcza 45 podzialowa 15 jest zaopatrzona w odpowiednia podzialke dekadowa.W przytoczonym przykladzie srednica kola ciernego 1 wynosi 200 mm i powierzchnia czolowa tarczy podzialowej 15 jest zaopatrzona w 200 kresek podzialowych, tak ze 50 odleglosc dwóch kresek, wynoszaca w rzeczywistosci 3,14 mm, odpowiada srednicy zestawu kolowego równej 1 mm. Jezeli podzielic odleglosc miedzy sasiednimi kres^ kami na trzy czesci, tak ze po podziale odleglosc miedzy kreskami wyniesie ok. 1 mm, jest oczywiste uzyskanie 5g dokladnosci rozdzielczej 0,33 mm przypadajacej na jeden obrót zestawu kolowego.Przy wykonaniu przez zestaw kolowy 10 obrotów w cza¬ sie dokonywania pomiaru, dokladnosc rozdzielcza wyniesie 0,033 mm. Korpus lozyskowy 6 jest przechylny wokól 60 trzpienia 17 zamocowanego w suporcie wzdluznym 9.Os trzpienia 17 jest prostopadla do plaszczyzny wyznaczonej przez os zestawu kolowego i os kola ciernego 1.Ponadto os trzpienia 17 jest styczna do okregu tocznego.Korpus lozyskowy jest mocowany wkretami 18', 18", dla 65 których sa przewidziane wybrania 19', 19".110 161 9 Polozenie trzpienia 17 umozliwia przy kazdym nachyleniu profilu takie ustawienie kola ciernego 1, ze jego plaszczyzna II—II jest prostopadla do mierzonego miejsca profilu.Suport wzdluzny 9 przesuwa sie w prowadnicach wzdluz¬ nych suportu poprzecznego 20, który z kolei jest przesuwny w prowadnicach podstawy 21.Podstawa 21 przykladowo zamocowana na nie uwidocz¬ nionym lozu maszyny mierniczej. Na prawej dzwigni, patrzac od strony obslugujacego, jest umocowany linial traserski 22, którego krawedz 23 znajduje sie dokladnie na wysokosci klów maszyny mierniczej.Do kazdej maszyny mierniczej lub obrabiarki naleza dwa przyrzady pomiarowe opisanego typu w wykonaniu lewym i prawym, po jednym dla kazdego kola zestawu kolowego. Przesuw suportu wzdluznego 9 i poprzecznego 20 odbywa sie przy pomocy nieuwidocznionych na rysunku dwóch srub pociagowych z kolami recznymi.Dzialanie urzadzenia pomiarowego wedlug wynalazku jest nastepujace: przez obracanie kolem recznym suportu poprzecznego 20 kolo cierne 1, po uprzednim ustawieniu osia równolegle do profilu kola przez wychylenie korpusu lozyskowego 6 na trzpieniu 17, zostaje dosuniete w poblize profilu. Przcz obracanie kolem recznym suportu wzdluznego 9 rolka dystansowa 12 zostaje doprowadzona do styku z powierzchnia boczna obreczy kola 2. W wyniku tego kolo cierne 1 znajduje sie w dokladnym polozeniu wzdluz¬ nym wzgledem profilu zestawu kolowego. Suport poprzecz¬ ny 20 zostaje w dalszym ciagu przesuniety do przodu, tak az wkret 11 uniesie sie na odleglosc okolo 1 mm od kor¬ pusu lozyskowego 6. W polozeniu tym zostafe uruchomiony wylacznik krancowy 31, powodujacy wylaczenie silników dosuwowych lub, poprzez odpowiednie elementy wskazuja¬ ce, sygnalizacje wlasciwego polozenia wzdluznego kola ciernego 1.Sprezyna 7 wywiera dokladnie okreslona i dla obu kól równa sile dociskajaca oraz umozliwia kolu ciernemu 1 wykonywanie wahan wywolanych nierównomiernoscia okregu tocznego. Na powierzchni bocznej obreczy prawego kola 2 zostaje wykonana przy pomocy rysika kreska wzdluz linialu traserskiego 22. Przez obracanie kolem cernym 1 kreska zerowa tarczy podzialowej 15 zostaje doprowadzona do pokrycia sie ze wskazówka. Nastepuje wlaczenie silnika glównego i na krótko przed wykonaniem przez zestaw ko¬ lowy wymaganej liczby obrotów, zostaje on unieruchomio¬ ny. Sprowadzenie do pokrycia sie kreski traserskiej z linia¬ lem 22 odbywa sie przez reczne obracanie zestawu kolowego, po czym na tarczy podzialowej 15 zostaje odczytany wynik.Srednice okregu tocznego otrzymuje sie z sumy mili¬ metrów wykazanych przez pelna liczbe obrotów oraz liczby milimetrów uzyskanych w wyniku odczytu i podzielenie jej przez liczbe obrotów zestawu kolowego. Ponizej zostana omówione zwiazki funkcjonalne. Stosowane dotad kola cierne nie podlegaja pod wzgledem szerokosci walcowej czesci obwodu, zadnym prawidlowosciom zwiazanym z wynikiem pomiarów. Szerokosc zostala okreslona jedynie z produkcyjno-technicznego punktu widzenia. Do walcowej czesci obwodu kola ciernego sa styczne zaokraglenia, two¬ rzace przejscie od powierzchni czolowej do obwodowej.Na fig. 3, 4 i 5 sa przedstawione w duzym powiekszeniu zaleznosci styku i obtaczania kola ciernego 1 znanego typu na powierzchni toczonego profilu zestawu kolowego.Kolo cierne 1 ma powierzchnie miernicza 29' na czesci walcowej, do której z lewej i prawej strony sa styczne za¬ okraglenia 30' i 30" o róznych wymiarach. Plaszczyzna symetrii walcowej powierzchni mierniczej 29' kola ciernego 1 10 lezy w plaszczyznie okregu tocznego zestawu kolowego przedstawionej w postaci kreskowanej i kropkowanej linii I—I. Pochylenie profilu jest przedstawione linia przery¬ wana 27 poprowadzona przez wierzcholki rowków powsta- 5 lych w procesie toczenia.Na fig. 3 wierzcholek rowków 28 przylega do walcowej powierzchni mierniczej 29' kola ciernego 1. Po czesciowym obrocie zestawu kolowego wierzcholek rowków 28* prze¬ sunie sie az do plaszczyzny okregu tocznego I—I (patrz 10 fig. 4).Po dalszym czesciowym obrocie, jak wynika z fig. 5, kolo cierne 1 zetknie sie swoim bocznym zaokragleniem 30' z dnem wytoczonego rowka 25. Tak wiec kolo cierne 1 swoja czescia walcowa 29 moze stykac sie z wierzchol¬ kiem 1 rowka 28 i 28', natomiast nie styka sie z wierz¬ cholkiem rowka 28" na fig. 5. Decydujace znaczenie dla dokladnego pomiaru ma ten wierzcholek rowków, dla któ¬ rego obwodu w czasie calkowitego obrotu zestawu kolowego plaszczyzna okregu tocznego jest plaszczyzna symetrii 20 i który podlega sprawdzeniu przez kolo cierne 1. Wierz¬ cholek 28" na fig. 5 nie jest sprawdzany.Natomiast kolo cierne 1 spoczywa swoim zaokragleniem 30 na dnie rowka 25. Nie nalezy oczekiwac dokladnego pomiaru, jezeli sprawdzaniu bedzie podlegac obwód 25 inny od wymaganego. Ponadto dokladnego pomiaru mozna tylko wtedy oczekiwac, jezeli sprawdzenie wierzcholka rowków odbywa sie jedynie przsz walcowana powierzch- chnie miernicza 29' kola ciernego 1, poniewaz tylko po¬ wierzchnia 29' reprezentuje dokladna podzialke, natomiast 30 punkt na zaokragleniu 30' posiada mniejsza srednice.Ponadto powierzchnia miernicza 29' kola ciernego 1 jest szersza od odleglosci 26 wierzcholków wytoczonych rowków. Powstajacy blad pomiaru jest szczególnie widocz¬ ny na fig. 6. W tym przypadku pomiar srednicy nie jest przeprowadzany w zdefiniowanej plaszczyznie okregu tocznego I—I, lecz w innej plaszczyznie równoleglej do niej i znajdujacej sie miedzy punktami 32 i 33. Powstajacy w ten sposób blad pomiaru jest równiez zalezny od nachy¬ lenia profilu i moze przybierac znaczne wartosci. Nachylenie profilu podlega bledom zbieznosci, które w obu kolach zestawu kolowego moga byc rózne. Wynika stad nastepny blad, poniewaz wskutek wystepujacego w zestawie kolowym róznego nachylenia profili wywolanego bledem zbieznosci, plaszczyzna w której odbywa sie rzeczywiscie pomiar, zostaje przesunieta na rózne odleglosci od plaszczyzny okregu tocznego.Identyczne trudnosci wystepuja równiez przy kolach ciernych, których zbocza nie sa zaokraglone lecz posiadaja 50 ostre krawedzie. Na fig. 11, 12 i 13 sa przedstawione iden¬ tyczne polozenia jak na fig. 3, 4 i 5, z tym, ze zastosowano kolo cierne o ostrych krawedziach. Na fig. 11, 12 i 13 widac wyraznie przebieg opuszczania przez wierzch Dlek rowków powierzchni mierniczej kola ciernego i jednoczesnie cze¬ sciowego staczania sie krawedzi powierzchni mierniczej kola ciernego w glab rowka w. czasie obtaczania sie po pro¬ filu kola kolejowego. Powstaja zatem warunki obtaczania, których nie sposób dokladnie przesledzic.Jezeli zalozyc, ze w praktyce ostra krawedz powierzchni 60 mierniczej szybko sie zuzyje i w sposób niekontrolowany mniej lub wiecej ulegnie zaokragleniu oraz wystapia ponad¬ to bledy nachylenia profilu, rózne w obu kolach zestawu kolowego, latwo zauwazyc, ze powstajacy blad pod wzgle¬ dem wielkosci nie moze zostac nawet oszacowany. Tak 65 uzyskany wynik jest pozbawiony jakiegokolwiek stopnia110 161 11 pewnosci* Podobnie niepewnych wyników pomiarów dostarczy kolo cierne, którego powierzchnia miernicza jest tak waska, ze moze wpadac w wytoczony rowek.Wymienione przyczyny blednych wskazan srednicy wystepuja w obu przypadkach pomiarowych w róznych wiekosciach. Wskutek tego wynikaja niedokladnosci w o- kresleniu róznicy srednic jak równiez w pomiarze bezwzgle¬ dnej wielkosci srednicy. Jezeli uwzglednic, ze szerokosc kola ciernego oraz wielkosc promieni zaokraglen stycznych do walcowej czesci 29 kola ciernego 1 z uwagi na wymiary niepodlegaja zadnym okreslonym prawidlowosciom, wsku¬ tek róznicy w szerokosci i promieniach zaokraglen obu kól ciernych pary przyrzadów pomiarowych, zostaja wskazane nie istniejace w rzeczywistosci róznice srednic pochodzace stad, ze pomiary przez kola cierne odbywaja sie w róznych plaszczyznach okregów tocznych i tym samym wskutek pochylenia profilu uzyskuje sie rózne wartosci srednic.Fig. 7 i 8 przedstawiaja wedlug wynalazku uzyteczna powierzchnie miernicza 29', czesci walcowej 29 równa odleglosci 26 dwóch sasiednich wierzcholków rowków.Plaszczyzna symetrii JJ—II uzytecznej powierzchni mierni¬ czej kola ciernego 1, jest wedlug wynalazku usytuowana prostopadle do nachylenia profilu. Przecina ona plaszczyzne okregu tocznego I—I wzdluz prostej, stycznej do okregu tocznego. W czasie jednego obrotu zestawu kolowego uzyteczna walcowa szerokosc 29' sprawdza wierzcholek 28—28' rowków, dla którego obwodu plaszczyzna okregu tocznego I—I jest plaszczyzna symetrii.W wykonaniu wedlug fig. 9 profil stanowiacy uzyteczna powierzchnie miernicza 29' kola ciernego sklada sie z pro¬ stej czesci b, z która lacza sie obustronnie i stycznie luki koszykowe skladajace sie z luków okregu. Szerokosc prostej czesci b jest równa najmniejszej wymaganej odleglosci dwóch sasiednich wierzcholków rowków. Utworzona przez szerokosc b plaszczyzna symetrii II—II kola ciernego 1 jest prostopadla do nachylenia profilu. Przecina ona plasz¬ czyzne okregu tocznego I—I wzdluz prostej, stycznej do okregu tocznego. Szerokosc b sprawdza w czasie jednego obrotu zestawu kolowego wierzcholek rowków, dla kazdego obwodu plaszczyzna okregu tocznego I—I jest plaszczyzna symetrii i którego odleglosc od sasiedniego wierzcholka rowków jest równa szerokosci b. Luki koszykowe, laczace sie z szerokoscia b, skladaja sie kazdy z dwóch luków ko¬ lowych, z których luk styczny bezposrednio do szerokosci b ma promien r2 lub r2', równy lub wiekszy od promienia rowka, a luk kolowy zamykajacy szerokosc kola ciernego ma promien rt' lub rt" o dowolnej wielkosci. Calkowita szerokosc b' uzytecznej powierzchni mierniczej kola cier¬ nego 1, skladajaca sie z prostej czesci profilowej b i lacza¬ cych sie z nia równej szerokosci luków kolowych o promie¬ niach r2' lub r3", jest w przyblizeniu równa najwiekszej 12 wymaganej odleglosci dwóch sasiednich wierzcholków rowków.Zastrzezenia patentowe 5 1. Przyrzad do jednoczesnego pomiaru dwóch srednic okregów tocznych w zestawach kolowych toczonych pro- filowo, przez sprawdzenie obwodu kazdego okregu tocznego przez jedno kolo cierne, przy czym kazde z kól ciernych jest ustawione swoja osia równolegle do tworzacej mierzone- 10 go miejsca profilu, znamienny tym, ze kazde kolo cierne (1) ma cylindryczna powierzchnie miernicza (29') o tej samej srednicy i szerokosci., której plaszczyzna symetrii II—II przecina plaszczyzne okregu tocznego I—I kazdego kola zestawu kolowego wzdluz prostej stycznej do okregu 15 tocznego i której skuteczna szerokosc miernicza (b) jest w przyblizeniu równa odleglosci wierzcholków rowków na powierzchni w obszarze pomiarowym obu kól zestawu kolowego. 2. Przyrzad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze po- 20 wierzchnia miernicza (29'), sklada sie z czesci walcowej oraz z laczacych sie z nia obustronnie odcinków luku o pro¬ mieniu wiekszym od promienia zaokraglenia ostrza narze¬ dzia, przy czym szerokosc czesci walcowej kól ciernych (1) jest w przyblizeniu równa, jednakowej dla obu kól, 25 najmniejszej odleglosci wierzcholków rowków powierzch¬ ni obu kól zestawu kolowego. 3. Przyrzad wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze skuteczna szerokosc miernicza (b) obu kól ciernych jest w przyblizeniu równa wartosci pierwiastka kwadratowego 30 z iloczynu pomnozenia 1,6 przez dopuszczalna róznice srednic (AD) okregów tocznych zestawu kolowego i pro¬ mien (r) zaokraglenia ostrza narzedzia uzywanego do to¬ czenia profilu (b = \' 1,6 • AD • r), zas dopuszczalna róznica srednic (Ad) skutecznych powierzchni obwodowych 35 obu kól ciernych jest w przyblizeniu równa iloczynowi z ilorazu nominalnej srednicy (d) kola ciernego (1) i sred¬ nicy nominalnej (D) okregu tocznego zestawu kolowego pomnozonemu przez 20% dopuszczalnej róznicy srednic (AD) obu srednic okregów tocznych zestawu kolowego 40 d (Ad = 5 • 0,2 • ^D). 4. Przyrzad wedlug zaetrz. 3, znamienny tym, ze rze¬ czywiste srednice pomiarowe (d) obu kól ciernych (1) sasobie równe. 45 5. Przyrzad wedlug zastrz. 4, znamienny tym, ze srednice kól ciernych (1) sa nie mniejsze od 20% srednic mierzonych. 6. Przyrzad wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze kazde z kól ciernych (1) jest przechylne wokól czopa, którego 50 os jest prostopadla do plaszczyzny utworzonej przez os zestawu kolowego i os kola ciernego (1) i styczna do okregu tocznego.Fig.1 22 23 11 Fig. 2 I I4*5 25 1— 33 Fig 6 I D Fig.9im 161 Fig.10 I PLThe subject of the invention is an instrument for the simultaneous measurement of both diameters of rolling circles in profile rolling wheel sets, a method of checking the circumference of each rolling circle by one friction wheel. There are known devices for precise length measurement based on a friction wheel, described in the German Explanatory Description No. 2 248 789 and in the US Patents No. 3,307,265, 3,561,121, 3,561,120 mentioned therein. The friction wheels of such length measuring devices are rolled on absolutely flat treads of the machine tool bed. High quality demands are placed on the surface of the rolling raceway. Nevertheless, the interaction of the friction roller with the treadmill shows measurement inaccuracies resulting from the fact that after moving in both directions, it is difficult to bring the zero rollers of the friction wheel and the treadmill to the correct position. In order to eliminate these inaccuracies, the running surfaces of the friction wheels are given a convex shape. The friction wheels can be pivoted in an axis perpendicular to the running track or in an axis parallel to the longitudinal direction of the running track, or both. In this way adjustments of the measuring devices are obtained. The surfaces around the circumference of the friction wheels are provided with transverse grooves. As a result, a tooth is created in the treadmill that enables precise guidance of the friction wheel. The friction wheel drives a rotating pulse transmitter, the pulses of which are fed to the counter. The appropriate length of the rolling path can be read directly. There are also known devices for measuring diameter with friction wheels described in the article "Methods for measuring diameter 10 and 20 30 with a friction wheel" in Industrieanzeiger 91, 1969, No. 79, pages 1925 to 1927. The subject of the description is a single device operating according to the metric system. The shape of the friction surface of the rolling wheel is not defined. It is possible to transfer the calibration systems of known length measuring devices to those measuring diameter. The above is not necessary, however, due to the fact that the measurement results are so accurate that they meet the requirements, and the systems for calibrating the length measuring instruments are necessary, because after each measurement the zero points of the friction wheel and the carriage carriage should match exactly. the starting point of the measurement is determined again by means of a special circuit which is completely independent The known measuring instruments serve only to measure the diameter or to determine the length of a path given in a known measurement system (in this case it will always be referred to only the metric measurement system). For imperative reasons, the operation of a measuring instrument must be based on the same set of measures. Therefore, there is a constant dependence of the diameter of the friction wheel, its pitch or the frequency of the pulses on the metric system. In case of wear of the friction wheel, the above constant dependence will be violated and the measurement will be erroneous. In known measuring instruments, the worn friction wheel must be replaced, which is related to costs and, in this case, downtime of the machine tool. The admittance of an undefined degree of wear means the admissibility of erroneous measurements. The wear of the friction wheel when measuring the diameters of the wheelsets should be assumed much greater than with known measuring devices, because the measured surface is very rough. Also, the pressure of the friction wheel must be greater than with known measuring instruments in order to avoid the wheel skipping and the measurement error caused by this. As already mentioned in the wheel sets, it is necessary to know the diameters of both rolling circles. The friction wheel encounters a surface that is characterized by frit- the following properties: it is conical round, and the geometry of the spikes is different in terms of the dimensions of the spikes if they do not have one wheel set. , with different profiles, the quality of the surfaces on which measurements are made, does not meet the measuring requirements, because its treatment is dictated by the economic and demanding working conditions, and the surface subjected to measurements is rolled and assembled They consist of spurally arranged grooves, the distance of the vertices and the depth of which are different both for individual wheelsets as well as for each wheel of the same set. The reason for the above is the fact that, depending on the type of machine tool, the feed rates of both supports may be different and the dimensions of the blades the tools of both slides may differ and the degree of wear of the tools of both slides may be Life is different. Known measuring devices have two friction wheels with axes perpendicular to the plane of the rolling circle and with diameters made very precisely in a metric system of measures with a rotary impulse transmitter with the number of pulses per one revolution of the transmitter, that the resolution of the measuring instrument is linked the number of measuring revolutions of the workpiece is a decade number (see Intftistrieanzeiger page 1925 "Methods for measuring the diameter with a grinding aid", column 2, equation (3) Known friction wheels with regard to the width of the cylindrical parts of the circumference are not subject to any regularity related to the measurement result. The width is only determined on the basis of technical and working considerations. The shape of the transition of the cylindrical circumferential surface to both end faces is not defined. The geometry dependencies mentioned above, the edges of the cylindrical circumferential surfaces of the friction wheels facing the wheel edge, do not lie in the plane of the rolling circle, but in a different plane of the running surface. . As a result of the above, the diameter is not measured in the plane of the rolling circle, but in a different plane, which obviously, especially with the commonly used conical profile, leads to measurement deviations in relation to the diameter in the plane of the rolling circle. It should be noted that the rolling groove is very flat and the friction wheel, the rounded edge facing the rim of the wheel rests against the bottom of the groove, instead of touching the cylindrical peripheral surface to the other half of the grooved helix. that circle shadows, the width of the cylindrical portion of which is smaller than the distance of the peaks of the grooves, enter the grooves of the grooves, distorting the results of the measurement, since the measurement of the diameter should always take place on the perimeter of the profile defined by the peaks of the grooves. Moreover, there is no certainty that the distances of the peaks of the grooves are equal on the profiles of both wheels (different feed rates). Thus, it may happen that one of the friction wheels is working on the bottom of the groove while the other remains on the tops of the grooves. Difficulties caused by increased accuracy requirements result from the fact that no accuracy of measurement falls within the range of the roughness depth. According to the regulations, for example, the German Federal Railways, the unevenness height (Rt) of the track being turned should be less than 60 micrometers for the permissible difference in diameter of the measuring wheel D = 0.3 mm. The inaccuracy of the indications of known measuring devices is in the same order of magnitude, which, due to incorrect measurement, leads to unnecessary wear of the valuable rim material. The object of the invention is to provide a pair of gauges with friction wheels for measuring both the diameters of the rolling circles in profiled wheel sets, ensuring that reliable measurement results are obtained within precisely defined and therefore known limits. This goal was achieved by a solution in which each the friction wheel of a pair of gauges has a cylindrical measuring surface of the same diameter and width, the symmetry plane of which intersects the plane of the running circle of each wheel of the wheel set along a straight line tangent to the lateral circle, and whose effective measuring width is approximately equal to the distance of the peaks of the grooves on the surface in the area the measuring surface of both wheels of the wheel set ... Preferably, the measuring surface consists of a cylindrical part and portions of the elbow connected to it on both sides, with a radius greater than the radius of the tool tip rounding, the width of the cylindrical part of the friction wheels being approximately not equal to the smallest distance between the tops of the grooves of the surfaces of both wheels of the wheelset. It should be noted that the term "rolling circle" is understood as a circle that is on the plane of the rolling circle "trace" formed by the penetration of the envelope 45 stretched at the tops of the grooves The effective measuring width of both friction wheels according to the invention is approximately equal to the value of the square root of the product of the multiplication of 1.6 by the permissible difference in the diameters of the rolling circles of the wheel set and the radius of the rounding of the cutting edge of the tool used for turning =] / 1.6 • AD • r), and the permissible difference of the effective diameters of the circumferential surfaces of both friction wheels is approximately equal to the product 55 of the quotient of the nominal diameter of the friction wheel and the nominal diameter of the rolling circle of the wheelset multiplied by the size 20% of the permissible difference in the diameters of both rolling circles (Ad = - • 0.2 * AD) '. Preferably, the actual measuring diameters of the two friction wheels are equal to each other, but the others must correspond exactly to their nominal decade diameters. The diameters of the friction wheels are not less than 20% of the measured diameters. Each of the friction wheels is favorable around the spigot, the axis of which 05 is perpendicular to the plane formed by the axis of the wheel set and the axis of the friction wheel and tangent to the running circle. Dimensional relationships of the shape and surface of the raceway the wheel set and the shape and size of the friction wheels, especially as a function of the permissible difference in the diameters of the rolling circles of the wheel set, are determined by the following relationships: Rt l. / 'S2 • 1000 8 ^ b = \ 1.6 • AD • r 0.2 • AD «=! (i) (2) (3) where: D d AD Ad Rt grbb = s (4) The relationship (1) applies to turned cylindrical surfaces. The relationship (2) arose as a result of the considerations that not for every height of the inequality (Rt) of the raceway Any AD value is acceptable, but since small AD requires a smaller inequality height (Rt). In practice, it has proven correct for an Rt value of about 20% AD (see introduction to the description: Rt = = 60 µm with AD - 0 , 3 mm). From the above considerations, therefore, the following relationship follows: Rt = 0.2 • AD • 1000 (5) It is obvious that the factor 0.2 can be replaced by the general factor "s", containing any dependencies. In practice, however, the factor 0.2 turned out to be exceptionally advantageous and for this reason it will be preserved. After substituting equations (4) and (5) to equation (1), the following relationship is obtained: s = | / l, 6 AD • r (6) From the above relationship, where AD is assumed, known and therefore constantly, results in the required feed rate (s). The above feed rate (s) is, for favorable reasons, the largest possible and, at the same time, the most economical for a lathe for machining wheel sets, Table I shows the results obtained. Table ID mm 1000 1000 1000 d mm 100 100 100 D mm 0.3 0.5 1.0 r mm 4 4 4 Rt mm 60.0 100.0 200.0 s mm / rev 1.40 1.80 2.55 d mm 0.006 0.01 0.02 The relationships expressed by equations (1) to (3) are by no means rigid mathematical formulas and, depending on the needs, they can be adjusted to a small extent 10 - nominal diameter of the rolling circle of the 15 wheel set [mm] - diameter of the friction wheel [mm] - permissible difference of both rolling circle diameters [mm] (assumed) - permissible difference of both diameter of the friction wheels - unevenness [mm] - feed on the treadmill [mm / rev] - radius of the blade rounding [mm] - effective measuring width of the friction wheels [mm] For both rolling races with the same feed (s) in [mm / rev] is, according to the invention: in the range 20 25 40 50 55 60 63. Therefore, the mutual dependence of the individual quantities will be demonstrated. For the values "s" or "b", considerable deviations are allowed, as specified in DIN 7168 for length dimensions and radii of curves that are not tolerated. The reason for the above is the fact that the error in these values finds its simple reflection in the measurement result, and because the measurement results due to the deviation of the actual measurement plane from the plane of the rolling circle become subject to an error equal to only twice the value of the profile slope at the measurement site. The ratio of the slope at the measuring point is very small and therefore the measurement error at permissible deviations is of little importance. Equation (3) advantageously gives the permissible difference in diameter (d) of the two friction wheels depending on the limiting difference in diameter (AD) The above data are important for the user of these measuring instruments and are used to determine whether the offered measuring device is suitable for his needs, and to determine whether the worn friction wheels are still working accurately enough. For the constructor of the wheelsets, this information is necessary to determine the machining parameters of the wheelsets, the behavior of which is actually verifiable. 1 Aiop = 0.3 1 1 The difference is | AD 0 0.06 0.12 0.18 0.24 | 0.3 Table II D = 1000 mm2 | Error from Ad = 0.006 0.06 0.06 0.06 0.06 | 0.06 | 0.06, | 3 d = 100 mm ¦ 4 Real difference -271 + 2 Zl — 2 0.06 0.12 0.18 0.24 0.3, \ —0.06 | 0.00 | 0.06 | 0.12 | 0.18 | 0.36 1 0.24 | T a b 1 i c a III Dop = 0.5 1 The indicated difference AD 0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 D = 1000mm 2 | 3 error from Ad = 0.01 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1 d = 100mm 4 Real difference 271 + 2 271-2 0.1 0.2 0.3 1 0, 4 0.5 0.6 —0.1 0.0 | 0.1 0.2 1 0.3 0.4 µm The advantage of the solution of a pair of measuring devices according to the invention is a significant increase in the durability of the friction wheels, since wear may be caused by materials both above and below the decade diameter. In addition, it is possible to grind the friction wheels to restore them to the same diameters. Although the measurement of the absolute diameter of the wheels of the wheelset is not accurate, this error is small and amounts to ± 0.1%, if the wheel of the thorns has a diameter of, for example, 100.1 mm. instead of 100 mm, and is worn down to 99.9 mm. For advantageous reasons, the diameter of the friction wheel is equal to or greater than 20% of the measured diameter, since a friction wheel with a larger diameter gives more accurate measurement results than is the case with a friction wheel with a smaller diameter. In these cases, the diameter of a wheel circle of 1000 mm is accurately measured. With a friction wheel diameter of 50 mm the diameter of a wheel set is 1000 mm. For a wheel diameter of 200 mm, a wheel diameter of 1000 mm is also obtained. with a diameter of 50.01 mm and a diameter difference of both friction wheels equal to 0.01 mm, the measurement error is 0.2 mm and is therefore unacceptable. When using a friction wheel with a diameter of 200.01 mm and a diameter difference of the friction wheels of 0.01 mm, the measurement error is 0.05 mm, so it is only 25% of the value of the previous error at the same absolute value of the friction wheel error. therefore, in Tables II and III, columns 3 and 4, the range of errors may be reduced by half, if a friction wheel with a diameter of d = 200 mm is used. Thus, taking into account the other dependencies according to the invention, e.g. by selecting the appropriate diameter of the friction wheel, the range of measurement errors resulting from kohimn 3 and 4 of tables II and III can be kept within the assumed limits. A further advantage of a large friction wheel is its lower wear, compared to its low wear, in a square ratio of diameters, because each molecular surface on the circumference of the friction wheel less frequently contacts the profile of the wheel set and the contact area at the same pressing force is correspondingly larger, as it results from the relationship Fw = fw-Bw-dw (known from the literature) ( 7) 1 1 1 where: Fw - clamping force of a grinding wheel [N] fw - unit clamping force [N / mm2] dw - resultant diameter [mm] Bw - width of the contact surface of the friction wheel with the track of the wheel set [mm] In equation (7 ) the sizes Fw and Bw should be taken as constant, because the clamping force Fw and the width Bw are independent of the size of the friction wheel diameter. Moreover, it is known from experience that the wear of the friction wheel is proportional to the unit clamping force (fw). The value (fw) can be taken as an indicator of wear. Moreover, the value of dw, based on the harmonic equation (8), for a larger value of d in a practically applicable range, increases disproportionately. Equation (7) will then take the form: -5 = - = C = fwdw (9) I * w C = constant 4, which implies that with an increase, dw "or" d ", the value of" fw "or wear decreases disproportionately. 8 The advantage of the measuring device is the possibility of measuring various profiles, the inclination of which in the measuring place (plane of the rolling circle) is free, because it is possible to adjust the measuring roller appropriately. The subject of the invention is shown in the example of the embodiment in the drawing. in which fig. 1 is a side view of the device according to the invention, fig. 2 - top view of the device, fig. 3-5 - the friction wheel of fig. 1 with more contact with the profile raceway, fig. in three different phases during one revolution of the railway wheel, Fig. 6 - enlarged friction wheel, contacting the profile tread with a small distance of grooves, Fig. 7-8 - surface of the profile of the wheel set and the position and profile of the friction wheel enlarged , fig. 9 - profile and position of the friction wheel, f ig. 10 - scale on the dividing disc of the friction wheel, Fig. 11-13 - the course of the rolling of the friction wheel with sharp edges. The friction wheel 1 rolls in contact with the tread of the wheel rim 2. 20 The friction wheel 1 is rigidly connected to the shaft 3 not slidable axially and rotating in the bearings 4 ', 4 "in the lever 5, which is pivoted on a shaft 16 fixed in the bearing body 6. The lever 5 is supported by a spring 7 fixed on the arm 8 of the longitudinal carriage 9. The lever 5 has an angular boom 10 in which the screw 11 is mounted. When the device is not used, the screw 11 rests on the bearing body 6. The distance roller 12 is rotatably mounted without the possibility of longitudinal movement in the arm 13 of the longitudinal support 9. The roller 12 is a recess 14 is made to prevent rotation during the rotation of the wheelset. The dashed line (dash-dot) I — I shows the plane of the rolling circle of the wheel rim 2. Line II — II 35 is perpendicular to the slope profile at the measuring point. It constitutes the plane of symmetry of the effective measuring surface of the friction wheel 1. The lines I-I and II-II intersect at a point lying on the rim profile of the wheel. The distance of the point of intersection of the lines I-I and U-II to the circumference of the roller 12 40 corresponds to the distance of the plane of the rolling circle to the rim of the wheel 2. At the other end of the shaft 3 a dividing disk 15 is mounted, cooperating with the pointer 24 mounted on the lever 5 The diameter of the friction wheel 1 is to be selected in whole decimeters, the dividing disc 15 being provided with an appropriate decade scale. In the example shown, the diameter of the friction wheel 1 is 200 mm and the front surface of the dividing disc 15 is provided with 200 dividing lines, so that the distance is 50. two lines, which is actually 3.14 mm, corresponds to a wheel set diameter of 1 mm. If you divide the distance between adjacent dashes into three parts, so that after dividing the distance between the dashes is approx. 1 mm, it is obvious to obtain 5 g of resolution accuracy of 0.33 mm per one revolution of the wheelset. the time the measurement is made, the resolution will be 0.033 mm. The bearing body 6 is pivotable about 60 of the pin 17 fixed in the longitudinal carriage 9. The axis of pin 17 is perpendicular to the plane defined by the axis of the wheel set and the axis of the friction wheel 1. Moreover, the axis of pin 17 is tangent to the rolling circle. The bearing body is fastened with 18 'screws. , 18 ", for which there are 19 ', 19" recesses. 110 161 9 The position of the pin 17 makes it possible, at each profile inclination, to set the friction wheel 1 in such a way that its plane II-II is perpendicular to the measured position of the profile. The longitudinal support 9 moves in the longitudinal guides of the cross slide 20, which in turn is slidable in the guides of the base 21. The base 21, for example, is mounted on the bed of the measuring machine, which is not shown. On the right-hand lever, seen from the operator's side, a ruler 22 is attached, the edge of which 23 is located exactly at the height of the measuring machine spikes. For each measuring machine or machine tool, two measuring devices of the described type are left and right, one for each wheel wheelset. The travel of the longitudinal support 9 and the transverse support 20 is carried out by means of two draft screws with hand wheels, not shown in the figure. The operation of the measuring device according to the invention is as follows: by turning the hand wheel of the transverse support 20 friction wheel 1, after setting the axis parallel to the profile of the wheel by tilting bearing body 6 on pin 17, is pushed close to the profile. By turning the handwheel of the longitudinal carriage 9, the spacer roller 12 is brought into contact with the side surface of the rim of the wheel 2. The friction wheel 1 is thus in an exact longitudinal position relative to the profile of the wheel set. The cross slide 20 continues to move forward until the screw 11 lifts about 1 mm from the bearing bracket 6. In this position, the limit switch 31 is activated, which deactivates the feed motors or, by means of appropriate elements, indicates ¬ce, signaling the correct longitudinal position of the friction wheel 1. The spring 7 exerts a precisely defined and equal pressing force for both wheels and enables the friction wheel 1 to perform fluctuations caused by the unevenness of the rolling circle. On the side surface of the rim of the right wheel 2, a line is drawn along the scriber 22 by means of a stylus. By turning the ceramic wheel 1, the zero line of the dividing disc 15 is brought into line with the pointer. The main engine is turned on and shortly before the pulley turns the required number of rotations, it is stopped. Bringing the tracing line to line 22 is carried out by turning the wheel set by hand, after which the result is read on the dividing dial 15. The diameters of the rolling circle are obtained from the sum of the millimeters indicated by the total number of revolutions and the number of millimeters obtained by the result. reading and dividing by the number of revolutions of the wheelset. The functional relationships will be discussed below. The friction wheels used so far are not subject to any regularities related to the measurement results in terms of the width of the cylindrical part of the circumference. The width has only been specified from a production and technical point of view. To the cylindrical part of the circumference of the friction wheel are the tangents of the roundings, forming the transition from the face to the circumferential surface. Figures 3, 4 and 5 show a large enlarged relation of the contact and encircling of the friction wheel 1 of a known type on the surface of the turned profile of the wheel set. The friction surface 1 has a measuring surface 29 'on a cylindrical part, to which on the left and right are tangent rounds 30' and 30 "of different dimensions. The plane of symmetry of the cylindrical measuring surface 29 'of the friction wheel 1 lies in the plane of the rolling circle of the wheel set. shown in the form of dashed and dotted lines I-I. The inclination of the profile is represented by a dashed line 27 through the peaks of the grooves produced by the turning process. In FIG. 3 the top of the grooves 28 adjoins the cylindrical measuring surface 29 'of the friction wheel 1. After a partial rotation of the wheel set, the tip of the grooves 28 * will move to the plane of the rolling circle I-I (see Fig. 4). a further partial rotation, as is apparent from FIG. 5, the friction wheel 1 will contact its side round 30 'with the bottom of the embossed groove 25. Thus, the friction wheel 1 its cylindrical portion 29 may contact the top 1 of the grooves 28 and 28', however, it does not contact the top of the groove 28 "in FIG. 5. It is decisive for an accurate measurement that the top of the grooves for which the circumference is the plane of symmetry 20 during the complete rotation of the wheel set and which is checked by the wheel. Friction cap 1. The shoulder 28 "in FIG. 5 is not checked. The friction wheel 1 rests with its rounding 30 on the bottom of the groove 25. Accurate measurement should not be expected if a circuit 25 other than that required is to be checked. Moreover, an exact measurement can only be expected if checking the top of the grooves is done only on the rolled measuring surface 29 'of the friction wheel 1, since only face 29' represents the exact graduation, while the 30 'point on the round 30' has a smaller diameter. the measuring face 29 'of the friction wheel 1 is wider than the distance 26 of the peaks of the extruded grooves. The resulting measurement error is particularly evident in Fig. 6. In this case, the measurement of the diameter is not carried out in the defined plane of the rolling circle I-I, but in another plane parallel to it and located between points 32 and 33. The resultant The measurement error is also dependent on the slope of the profile and can be of considerable value. The profile slope is subject to convergence errors, which can be different in the two wheels of the wheelset. Another error results, because due to the different inclination of the profiles in the wheel set caused by the convergence error, the plane in which the actual measurement takes place is shifted to different distances from the plane of the rolling circle. Identical difficulties occur also with the friction wheels, but not rounded have 50 sharp edges. Figures 11, 12 and 13 show the identical positions as in Figures 3, 4 and 5, except that a sharp-edged wear wheel is used. Figures 11, 12 and 13 clearly show the course of lowering the grooves of the measuring surface of the friction wheel through the top Dlek and at the same time the partial rolling of the edge of the measuring surface of the friction wheel into the groove as it rolls along the profile of the railway wheel. Thus, rolling conditions arise which cannot be precisely traced. If we assume that in practice the sharp edge of the measuring surface will wear out quickly and will become uncontrolled more or less rounded, and there will also be profile inclination errors, different in both wheels of the wheelset, it is easy note that the resulting error in magnitude cannot even be estimated. The result obtained in this way is devoid of any degree of certainty * Similarly, uncertain measurement results are provided by a friction wheel, the measuring surface of which is so narrow that it may fall into a groove. The listed causes of incorrect diameters appear in both measuring cases in different sizes. Consequently, there are inaccuracies in the determination of the difference in diameter as well as in the measurement of the absolute value of the diameter. If we take into account that the width of the friction wheel and the size of the tangential radii to the cylindrical part 29 of the friction wheel 1, due to the dimensions, are not subject to any specific regularities, the difference in the width and radii of the friction wheels of the pair of measuring instruments are indicated differences in diameters resulting from the fact that the measurements by the friction wheels take place in different planes of the rolling circles and thus, due to the profile inclination, different diameters are obtained. 7 and 8 show, according to the invention, the useful measuring surface 29 'of the cylindrical portion 29 equal to the distance 26 of two adjacent peaks of the grooves. The symmetry plane JJ-II of the useful measuring surface of the friction wheel 1, according to the invention, is perpendicular to the profile inclination. It crosses the plane of the rolling circle I-I along a straight line, tangent to the rolling circle. During one revolution of the wheel set, the useful cylindrical width 29 'checks the apex of the 28-28' grooves, for the circumference of which the plane of the rolling circle I-I is the plane of symmetry. In the embodiment according to Fig. 9, the profile constituting the useful measuring surface 29 'of the friction wheel consists of of a straight part b, with which are connected on both sides and tangentially the arches of a basket consisting of arches of a circle. The width of the straight part b is equal to the minimum required distance of two adjacent peaks of the grooves. The plane of symmetry II - II of the friction wheel 1 formed by the width b is perpendicular to the profile slope. It intersects the plane of the rolling circle I-I along a straight line, tangent to the rolling circle. The width b checks the top of the grooves during one revolution of the wheel set, for each circumference the plane of the rolling circle I - I is the plane of symmetry and the distance from the adjacent peak of the grooves is equal to the width b. circular arches, of which the arc tangent directly to the width b has a radius r2 or r2 'equal to or greater than the radius of the groove, and the circular arc closing the width of the friction wheel has a radius mt' or mercury of any size. the measuring surface of the friction wheel 1, consisting of a straight profile part b and connected to it equal to the width of the circular arches with a radius r2 'or r3 ", is approximately equal to the maximum required distance of two adjacent peaks of the grooves. 5 1. Device for simultaneous measurement of two diameters of rolling circles in profile turned wheelsets by checking the circumference each rolling circle through one friction wheel, each of the friction wheels being aligned with its axis parallel to the profile forming point to be measured, characterized in that each friction wheel (1) has a cylindrical contact surface (29 ') of the same diameter and width., the plane of symmetry of which II-II intersects the planes of the rolling circle I-I of each wheel of the wheelset along a straight tangent to the rolling circle, and whose effective measuring width (b) is approximately equal to the distance of the tops of the grooves on the surface in the measuring area of both wheels wheelset. 2. The device according to claim A method according to claim 1, characterized in that the measuring surface (29 ') consists of a cylindrical part and arc sections connected to it on both sides, with a radius greater than the radius of the tool tip, the width of the cylindrical part of the friction wheels being (1) is approximately equal to the smallest distance between the peaks of the grooves of the surfaces of both wheels of the wheelset, which is the same for both wheels. 3. The device according to claim 3. The method of claim 1 or 2, characterized in that the effective measuring width (b) of both friction wheels is approximately equal to the value of the square root 30 multiplied by the product of multiplying 1.6 by the permissible difference in diameters (AD) of the wheel set running circles and the radius (r) of the rounding of the cutting edge of the tool used for turning the profile (b = \ '1.6 • AD • r), and the permissible difference in diameter (Ad) of the effective circumferential surfaces 35 of both friction wheels is approximately equal to the product of the quotient of the nominal diameter (d) of the friction wheel (1) and the nominal diameter (D) of the wheelset running circle multiplied by 20% of the allowable difference in diameter (AD) of the two wheelset running circle diameters 40d (Ad = 5 · 0.2 · D). 4. Device according to ambience. 3. The method according to claim 3, characterized in that the actual measuring diameter (d) of the two friction wheels (1) are equal to each other. 45 5. The device according to claim. 4. The method of claim 4, characterized in that the diameters of the friction wheels (1) are not less than 20% of the measured diameters. 6. The device according to claim Fig. 5, characterized in that each of the friction wheels (1) is pivotable around a spigot, the 50 axis of which is perpendicular to the plane formed by the axis of the wheel set and the axis of the friction wheel (1) and tangent to the rolling circle. 2 I I4 * 5 25 1— 33 Fig 6 ID Fig.9im 161 Fig.10 I PL