Uprawniony z patentu: The Goodyear Tire and Rubber Company Akron, Ohio (Stany Zjednoczone Ameryki) Urzadzenie amortyzacyjne do sprzegów wagonów kolejowych Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie amortyzacyjne wstrzasów do sprzegów wagonów kolejowych.Sprzegi wagonowe sa urzadzeniami oslabiajacymi wstrzasy powstajace przy sprzeganiu wagonów kolejo¬ wych. Do wyrobu takich urzadzen stosuje sie rózne tworzywa, a zwlaszcza sprezyny stalowe,poniewaz maja one dosc duza zdolnosc oslabiania wstrzasów, zarówno przy malych jak i przy bardzo duzych obciazeniach, a ich stosunek sciskania do uzytego obciazenia jest zasadniczo staly w szerokich granicach- obciazenia Stosowanie stalowych sprezyn w sprzegach wagonów kolejowych jednak jest niedogodne, poniewaz aby spelnily swe zadanie, sprezyny te powinny miec stosunkowo bardzo duze rozmiary. W zwiazku z tym, proponowano do wytwarzania elementów oslabiajacych wstrzasy w sprzegach wagonowych stosowac inne tworzywa, takie jak guma i inne elastomery. < W jednym ze znanych urzadzen tego typu stosuje sie szereg elementów lub poduszek w ksztalcie tarcz o wkleslych bokach. Elementy kazdego szeregu, wykonane ze sprezystej gumy lub podobnego tworzywa, sa przymocowane do dwóch umieszczonych naprzeciw siebie wsporników lub plyt, na które dzialaja sily powodujace wstrzasy. Czlony zawierajace szereg elementów lub poduszek umieszcza sie.w cylindrze tak, ze ich plaskie powierzchnie sa zwrócone ku sobie, a boczne sciany gumowych elementów sa przewaznie wklesle. Gdy na sprzeg dziala uderzenie, wówczas wstrzas jest lagodzony przez wspólne dzialanie pochlaniajace elementów gumowych, które zostaja odksztalcone poprzecznie i ich boczne sciany sa wtlaczane w przestrzen ograniczona wkleslymi bokami elementów i boczna sciana cylindra. < Tego rodzaju urzadzenia maja jednak zdolnosc lagodzenia wstrzasów gorsza niz sprezyny stalowe, mianowicie wprawdzie dobrze lagodza wstrzasy slabe, ale zle tlumia uderzenia o duzej sile, przy czym odpornosc ich na sciskanie wzrasta wyraznie przy duzych obciazeniach. Poza tym ulegaja one nadmiernemu sciskaniu, nie sa odporne na dzialanie powtarzajacych sie uderzen i moga zawodzic przy duzych uderzeniach.2 82 792 Ogólnie biorac, urzadzenia takie nie maja dostatecznej zdolnosci oslabiania silnych i powtarzajacych sie uderzen, jakie maja miejsca w sprzegach wagonowych. < Stosunkowo dobre wlasciwosci maja urzadzenia do oslabiania uderzen opisane w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 504 901. Wada ich jest jednak to, ze w niskiej temperaturze np. w temperaturze okolo —20°C staja sie sztywne i sile uderzenia przenosza na wagon bez jej oslabienia. Poza tym w niskiej temperaturze pozostaja dlugo w stanie scisnietym i powli powracaja do poprzedniej postaci.Celem wynalazku bylo opracowanie urzadzenia amortyzacyjnego do sprzegów wagonów kolejowych, nie majacego opisanych wyzej wad. Cel ten osiagnieto dzieki wykonaniu elementów amortyzujacych w odpowiednim ksztalcie, z odpowiedniego tworzywa. f ¦ ¦ .Wedlug wynalazku elementy amortyzujace maja ksztalt dwóch stozków scietych polaczonych ze soba podstawami mniejszymi, o tworzacych w przyblizeniu tej samej dlugosci przy czym objetosci czesci stalej elementu stanowi 150% wyciecia sciany bocznej w ksztalcie litery V bedacego dopelnieniem do pelnego walca. ¦ Do obu podstaw zewnetrznych stozków o wiekszej srednicy, przylaczone sa plyty stalowe, z których jedna ma wypuklosci, a druga wglebienie w ksztalcie czaszy na powierzchniach zewnetrznych. Elementy te umieszcza sie w tu lei jeden na drugim w ten sposób, ze element amortyzujacy z wypukloscia na powierzchni zewnetrznej styka sie z nastepnym elementem, z jego powierzchnia zewnetrzna z wglebieniem. Ilosc elementów umieszczo¬ nych w tulei wynosi 8—10, korzystnie 10. • Do wyrobu elementów o duzej odbojnosci zawartych w amortyzatorach wedlug wynalazku stosuje sie tworzywo poliuretanowe, które w temperaturze okolo 25°C ulega scisnieciu o 0,75—1,5 cm, korzystnie o 1,0—1,25 m pod dzialaniem sily okolo 125 kG/cm2 dzialajacej równomiernie na koncowe powierzchnie elementów z tego tworzywa, jezeli elementy maja wysokosc okolo 3,8 cm a srednice zewnetrznej, wiekszej podstawy stozka okolo 16,5 cm, a które oprócz podanej wyzej charakterystyki sciskania w temperaturze 25°C spelnia wymagania dotyczace sciskania w temperaturze —40°C, a mianowicie po uksztaltowaniu w postaci utwardzonej tarczy kolowej o wycietej scianie bocznej o srednicy okolo 2,9 cm i grubosci okolo 1,2 cm ulega scisnieciu o 40% pod dzialaniem sily nie wiekszej niz 525 kG/cm2, a korzystnie nie wiekszej niz 420 kG/cm2, dzialajacej na jego plaska powierzchnie.Ten wskaznik sprezania jest miara sztywnosci tworzywa poliuretanowego w niskiej temperaturze i miara zdolnosci pochlaniania energii bez sztywnienia i bez bezposredniego przenoszenia wstrzasów. Urzadzenie wedlug wynalazku przestaje dzialac przy zasadniczo stalym stopniu sprezenia wyrazonym w procentach, a krzywa zaleznosci tego stopnia sprezenia od obciazenia przy duzych obciazeniach przebiega zasadniczo poziomo.Zdolnosc niezawodnego pochlaniania energii jest niezbedna zwlaszcza w sprzegach wagonów kolejowych, które sa narazone na silne uderzenia w róznych temperaturach, nawet w temperaturze do okolo —40°C.Sprezyste tworzywo poliuretanowe odpowiadajace tym warunkom wytwarza sie przez ksztaltowanie i utwardzanie tworzywa otrzymanego przez reakcje dwuaminy, takiej jak 4,4'-metyleno-dwu(o-chloroanilina) lub o-dwuchlorobenzydyna, z produktem reakcji co najmniej jednego dwuizocyjanianu, takiego jak 4,4'-dwuizocyja¬ nian dwufenylenometanu lub mieszanina 2,4— i 2,6-dwuizocyjanianów toluenu, zawierajaca 60—100, a korzyst¬ nie 70—90% wagowych 2,4-dwuizocyjanianu toluenu, z mieszanina zawierajaca polietery i poliestry alkoholi wielowodorotlenowych o calkowitym, przecietnym ciezarze czsteczkowym 900—1500. < Produkty o takim ciezarze czasteczkowym otrzymuje sie przez zmieszanie (1) 60—85% wagowych (a) co najmniej jednego polieteru glikolu tetrametylenowego o przecietnym ciezarze czasteczkowym 800—1200 lub (b) mieszaniny zawierajacej 30—80% wagowych co najmniej jednego takiego polieteru glikolu tetrametylenowego i 70—20% wagowych co najmniej jednego poliestru alkoholu wielowodorotlenowego o przecietnym ciezarze czasteczkowym 800-1500, a korzystnie 900-1400, z (2) 40—15% wagowych alkoholu wielowodorotlenowego o przecietnym ciezarze czsteczkowym 1800-2200, mianowicie (a) co najmniej jednego polieteru glikolu tetrametylenowego lub (b) co najmniej jednego poliestru alkoholu wielowodorotlenowego, przy czym te poliestry alkoholi wielowodorotlenowych 1 (b) i 2 (b) dobiera sie tak, aby co najmniej jeden z nich (x) byl poliestrem kaprolaktonu zawierajacego 6—8, a korzystnie 6 atomów wegla, i glikolu zawierajacego 4—7, a korzystnie 4—6 atomów wegla, co najmniej jeden (y) byl estrem kwasu adypinowego i glikolu o 4—7 a korzystnie 4—6 atomów wegla, i co najmniej jeden (z) byl estrem kwasu azelainowego i glikolu o,4-7 a korzystnie 4—6 atomach wegla.Korzystnie jest, jezeli poliester alkoholu wielowodorotlenowego 1 (b) zawiera takie same skladniki jak poliester 2 (W.Stosowane w opisie okreslenie „calkowity przecietny ciezar czasteczkowy 900—1500" oznacza ciezar czasteczkowy mieszaniny polieterów alkoholi wielowodorotlenowych (polieterów glikolu tetrametylenowego) i mieszanin polieterów i poliestrów glikoli wielowodorotlenowych. Na przyklad, mieszanina o calkowitym przecietnym ciezarze czsteczkowym 1400 moze zawierac alkohole wielowodorotlenowe o ciezarze czasteczko¬ wym 1000, 1250, 2000. Równiez polieter glikolu tetrametylenowego o przecietnym ciezarze czasteczkowym82792 \^ 3 1500, zmieszany z poliestrem alkoholu wielowodorotlenowego o ciezarze czasteczkowym 1000, moze miec taki sam ciezar czasteczkowy, jak mieszanina poliestru alkoholu wielowodorotlenowego o ciezarze czasteczkowym 1000 ipolieteru glikolu tetrametylenowego o ciezarze czasteczkowym 2000. Takie mieszaniny odpowiadaja podanym wyzej warunkom, stawianym mieszaninom 1 (b) i 2 (a) odnosnie ich ciezarów czasteczkowych. « Korzystnie stosuje sie mieszanine polieteru i poliestru alkoholu wielowodorotlenowego skladajaca sie z (a) poI ieterów glikolu tetrametylenowego o przcietnym ciezarze czasteczkowym 900—1100 lub mieszanine o cieza¬ rze czasteczkowym 900-1100 i 1900-2100 oraz (b) z co najmniej jednego poliestru alkoholu wielowodorotleno¬ wego, takiego jak adypinian heksanodiolu iazelainian heksanodiolu o ciezarze czasteczkowym 800—1200, azelainian czterometylenu o ciezarze czasteczkowym 1800—2000 oraz poliestry kaprolaktonu i glikolu dwuetyle- nowego o ciezarze czasteczkowym 1100—1400 i 1800—2200. • Istotna cecha tworzywa jest to, ze stosunek grup izocyjanianowych dwuizocyjanianu do sumy grup wodorotlenowych polieteru alkoholu wielowodorotlenowego (polieteru glikolu czterometylenowego) i poliestru alkoholu wielowodorotlenowego wynosi okolo 1,7—2,5 i korzystnie okolo 1,8—2,2.Korzystnie stosuje sie dwuamine w ilosci wystarczajacej do uzyskania stosunku pierwszorzedowych grup aminowych do nadwyzki grup izocyjanianowych w dwuizocyjanianie nad suma grup wodorotlenowych polieteru i poliestru alkoholu wielowodorotlenowego (zdolne do reakcji zwiazki zawierajace wodór) wynoszacego 0,6—1, a korzystnie 0,7—0,95. W zwiazku z tym korzystnie dodaje sie np. 0,4—1,1 mola dwuaminy do produktu reakcji zawierajacego odpowiednio 1,7—2,5 mola, a korzystnie 1,8—2,0 mola dwuizocyjanianu i okolo 1 mol polieteru alkoholu wielowodorotlenowego lub mieszaniny polieteru i poliestru alkoholu wielowodorotlenowego. * Cecha tworzywa jest równiez to, ze polietery glikolu tetrametylenowego, poliestry kaprolaktonu, adypinia- ny, azelainiany i ich mieszaniny maja liczbe kwasowa mniejsza niz 1, korzystnie mniejsza niz 0,5, a zwlaszcza mniejsza niz 0,1. < Stosowany polieter glikolu tetrametylenowego jest zwiazkiem wytwarzanym w znany sposób z czterowodo- rofuranu i inicjatora w postaci tlenku alkilenu o 2—4 atomach wegla, np. tlenku etylenu. Poliestry kaprolaktonu sa zasadniczo polimerami liniowymi, majacymi w pozycji koncowej grupy wodorotlenowe i otrzymuje sie je przez reakcje kaprolaktonu o 6-8 korzystnie o 6 atomach wegla w pierscieniu, z glikolem o 4—7, korzystnie o 4—6 atomach wegla. Mozna stosowac rózne k&prolaktony, np -kaprolakton, zeta-kaprolakton i eta-kaprolakton, a takze kaprolaktony podstawione rodnikami alkilowymi o 1 lub 2 atomach wegla, np. metylo- -kaprolakton.Korzystnie jest stosowac poliestry kaprolaktonu o ciezarze czasteczkowym 800—2200, zwlaszcza 1200—2100, o liczbie wodorotlenowej odpowiednio 140—45 lub 95—55. Adypiniany i azelainiany stosuje sie korzystnie takie, które maja ciezar czasteczkowy 800—2200 i liczbe wodorotlenowa 140—50.Sprezyte tworzywo poliuretanowe wytwarza sie poddajac najpierw polieter alkoholu wielowodorotlenowe¬ go lub polieter i poliester alkoholu wielowodorotlenowego reakcji z,dwuizocyjanianem, w srodowisku zasadniczo bezwodnym i w temperaturze 100—150°C w ciagu 30—60 minut, pod cisnieniem atmosferycznym lub zwiekszo¬ nym, albo zmniejszonym.W celu przyspieszenia reakcji mozna stosowac dodatek katalizatora, przy czym jezeli stosuje sie katalizator, wówczas zwykle dodaje sie go do mieszaniny przed dodaniem dwuizocyjanianu lub równoczesnie z nim. Jako katalizatory stusuje sie np. zwiazki aminowe, takie jak trójetyloamina, n-metylomorfina i n-etylomorfolina.Nastepnie dodaje sie dwuaminowy skladnik utwardzajacy i miesza go z produktem reakcji, zwanym niekiedy wstepnym polimerem. Proces ten prowadzi sie w srodowisku bezwodnym i otrzymana mieszanine zawierajaca poliuretan formuje w odpowiedni sposób i utwardza, otrzymujac tworzywo stosowane do wytwarzania elemen¬ tów wedlug wynalazku. Mieszanine te mozna utwardzac w temperaturze 20—50°C, aczkolwiek szybsze utwardzenie uzyskuje sie w temperaturze wyzszej, np. 50—200°C. Przewaznie utwardza sie w temperaturze 135°C w ciagu 16-24 godzin.Uksztaltowane, sprezyste elementy z tworzywa poliuretanowego wytwarza sie przez wlewanie mieszaniny otrzymanej w wyniku reakcji wytwarzania poliuretanu do formy majacej zadane ksztalty i nastepnie utwardza¬ nie. Przed wlaniem masy mozna do formy wlozyc metalowe plyty, które maja spelniac role plyt odbierajacych uderzenia w urzadzeniu wedlug wynalazku. W celu zwiazania metalowych plyt z tworzywem poliuretanowym mozna stosowac odpowiedni skladnik wiazacy, taki jak poliizocyjanian fenolu lub poliestru.Takie srodki wiazace sa opisane np. w opisie patentowym Stanów Zjed.Am. nr 2 992 935 i w australijskim opisie patentowym nr 256 373. Przy utwardzeniu mieszaniny poliuretanowej w obecnosci tych metalowych plyt, plyta taka zostaje przymocowana do co najmniej jednej powierzchni czlona poliuretanowego urzadzenia wedlug wynalazku, tworzac urzadzenie uwidocznione np. na fig. 1 < i fig. 2.< Przewaznie stosuje sie plyty metalowe odpowiadajace plaskim wymiarom powierzchni urzadzenia przyjmujacej uderzenia, przy czym grubosc tych plyt wynosi 1,6-12,7 mm, korzystnie 3,2-6,3 mm lub 2,5-5,0 mm. Do wyrobu tych plyt korzystnie stosuje sie walcowana na goraco miekka stal o zawartosci wegla 10/15-10/30 wedlugnormy Society of Automotive Engineers' (SAF).4 82 792 Urzadzenie wedlug wynalazku jest uwidocznione na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia widok elementu amortyzacyjnego, fig. 2<- przekrój podluzny tego elementu, a fig. 3«- podluzny przekrój urzadzenia zawieraja¬ cego elementy uwidocznione na fig. 1 < i 2, umieszczone wtulei wstanie scisnietym do okolo 40% ich poczatkowej wysokosci.Element 1 amortyzacyjny wykonany z poliuretanu ma ksztalt dwóch stozków scietych polaczonych ze soba mniejszymi podstawami. W bocznej scianie elementu 1 jest wyciecie 4 w ksztalcie litery „V" bedace dopelnieniem do pelnego walca. Z« podstawami o wiekszej srednicy stozków elementu 1 polaczone sa plyty 2 i 3, z których plyta 2 ma wypuklosc w ksztalcie czaszy, a plyta 3 ma wglebienie w ksztalcie czaszy. Stosunek objetosci wyciecia 4 do sumy czesci stalej elementu 1 i wyciecia 4 pomnozony przez 100 jest w przyblizeniu równy zalozonemu stopniowi sprezania elementu 1 wyrazonego w procentach, na fig. 3 uwidoczniono przyklad wykonania sprzegu wagonów kolejowych, zlozonego z czterech elementów 1 uwidocznionych na fig. 1j Sprzeg ten przedstawiono w stanie czesciowo scisnietym, przy czym poliuretanowe elementy 1 ulegaly odksztalceniu mianowicie ich boczne sciany zostaly wypchniete poprzecznie przyjmujac ksztalt oznaczony 5* < . Elementy amortyzacyjne wedlug wynalazku wytwarza sie wedlug nastepujacego przykladu,,w którym o ile nie zaznaczono inaczej, procenty i czesci oznaczaja procenty i czesci wagowe.Przyklad. Przeprowadza sie 6 prób, umieszczajac w reaktorach A—F, zasadniczo wsrocowisku bezwodnym, rózne ilosci polieterów i poliestrów alkoholi wielowodorotlenowych, mianowicie polieterówglikolu tetrametylenowego o ciezarze czasteczkowym 1000—2000, adypinianu heksanodiolu-1,6 i azelainianu heksano- diolu-1,6, o ciezarze czsteczkowym okolo 1000, azelainianu tetrametylenu o ciezarze czasteczkowym okolo 2000 i poliestrów— kaprolaktonu z glikolem dwuetylenowym o ciezarze czasteczkowym 1250—2000. PoMestry alkoholi wielowodorotlenowych maja liczby kwasowe mniejsze niz 0,5. ¦ Mieszaniny alkoholi wielowodorotlenowych miesza sie pod zmniejszonym cisnieniem w temperaturze okolo 110°C w celu usuniecia wilgoci, po czym dodaje sie rózne ilosci 4,4'-dwuizocyjanianu dwufenylenometanu (MDI) lub mieszaniny 2,4— lub 2,6-dwuizocyjanianu toluenu (TDI), zawierajace okolo 80% 2,4-dwuizocyjanianu toluenu. Mieszaniny A—E miesza sie w ciagu 15 minut w temperaturze 100—120°, a nastepnie umieszcza sie pod zmniejszonym cisnieniem zas mieszanine F traktuje sie podobnie, lecz niezwlocznie stosuje zmniejszone cisnienia. Stosowanie zmniejszonego cisnienia ma na celu usuniecie produktów ubocznych, takich jak woda i produkty gazowe.Nastepnie do kazdej mieszaniny dodaje sie okreslone ilosci stopionej o-dwuchlorobenzydyny (ODCB) i metyleno-dwu-)-o-chloroaniliny (MOCA) w celu wytworzenia poIKiretanu. W niektórych przypadkach dodaje sie nieco polieteru glikolu tetrametylenowego o ciezarze czasteczkowym okolo 1000 lub poliestru -kaprolaktonu o ciezarze czasteczkowym okolo 1250, w celu zmniejszenia lepkosci metylena-dwufo-chtoroanifiny) i zmniejsze¬ nia predkosci procesu utwardzania mieszaniny. Mosci poszczególnych skladników w próbach podano w tablicy I.Tablica! Skladnik 1 Polieter glikolu tetram etylenowego (1000) Adypinian heksanodiolu (1000) Azelainian heksanodiolu (1000) Poliester kaprolaktonu (1250) Polieter glikolu tetram etylenowego (2000) Poliester -kaprolaktonu (2000) Azelainian tetrametylenu (2000) I 80/20 dwuizocyjanianu toluenu j MDI | MOCA j ODCB Poliester-kaprelaktonu (1250) Polieter glikolu tetrametylenowego (1000) A 2 56 22 - - 22 - - 34,4 — 19,8 - - 9,9 i B I, 3 75 - ' - - - - 25 30,4 - 8,74 8,28 - — C 4 75 - - - - - 25 30,4 - 117 I 5,54 I - — i D 5 56 - 22 - 22 - - 34,4 i - 19,8 - - 9,9 E 6 31,6 - - 52,6 15,8 - - 29,9 - 17,2 - ; 5,3 — F 7 67,2 - - - - 32,8 - - 46,5 18,6 - - 9,3.82 792 5 Mieszaniny poreakcyjne wlewa sie niezwlocznie do form, przy czym w kazdej formie umieszcza sie dwie kolowe plyty z miekkiej stali, walcowane na zimno, o zawartosci wegla 10/20 wedlug normy SAE majace srednice 165 mm i grubosc 3,5 mm. Plyty te uprzednio pokryto powloka poliestru polizocyjanianowego w celu zwiekszenia ich przylegania do tworzywa poliuretanowego. Mieszaniny utwardza sie w formach w temperaturze okolo 135°C wciagu 24 godzin, otrzymujac zespolony element z poliuretanu i stali, jak uwidoczniony na rysunku, srednica czlona z tworzywa poliuretanowego wynosi 156 mm a grubosc 38 mm. Sciany boczne tego elementu maja wglebienie w ksztalcie litry V, przy czym objetosc tego wklesniecia stanowi okolo 2/3 objetosci tworzywa poliuretanowego. •• ' Elementy te poddaje sie próbom sciskania pod dzialaniem sily 126 kG/cm2 rozlozonej równomiernie na powierzchnie stalowych plyt Sciskaniu poddaje sie po dwa zestawione elementy w temperaturze 25°C.Calkowity stopien ich sprezenia wynosi w tych warunkach 22,2—28,0 mm, to jest kazdy z elementów zostaje scisniety o 11,1=14,0 mm. < Urzadzenia wykonane zgodnie z wynalazkiem, lecz z tworzywa zawierajacego zbyt niski stosunek molowy dwuizocyjanianu do spolimeryzowanego poliestru, poddane opisanej wyzej próbie, ulegaja zwykle scisnieciu o wiecej niz 15 mm i uzyte w sprzegach wagonowych niedostatecznie wchlaniaja energie i zostaja scisniete calkowicie zanim wchlona dostateczna ilosc energii. Urzadzenia wykonane z tworzywa poliuretanowego o zbyt wysokim stosunku dwuizocyjanianu do poliestru ulegaja w tych warunkach scisnieciu o mniej niz 7,6 mm i uzyte w sprzegach wagonowych równiez niedostatecznie wchlaniaja energie i przesnosza ja przy sprzeganiu na wagon, a takze pekaja podczas pracy. < Próbki z kazdej z wymienionych wyzej mieszanin poliuretanowych utwardza sie i formuje w postaci tarcz o srednicy 28 mm i grubosci 12,7 mm i w temperaturze —40° poddaje dzialaniu sily, skierowanej na ich plaskie powierzchnie. Badania wykazuja, ze aby scisnac te próbki o okolo 40% ich pierwotnej grubosci trzeba stosowac nacisk od 400—510 kG/cm2, zas w temperaturze 24°C odpowiednio 140—175 kG/cm2 przy czym maksymalny nacisk zadany wynosi 190 kg/cm2. Wyniki te swiadcza o tym, ze elementy wytworzone w sposób opisany w przykladzie maja zdolnosc sprezania odpowiednia przy stosowaniu ich do wyrobu sprzegów wagonowych i podkladek podpór mostowych w szerokich granicach temperatury.Urzadzenia amortyzacyjne poddaje sie badaniu metoda mlotowa w temperaturze —35°C. Metoda ta polega na tym, ze w tulei sprzegu umieszcza sie pionowo 10 elementów 1 tak, aby metalowe plyty 2 i 3 poszczególnych elementów 1 stykaly sie ze soba. Na koniec pionowo ustawionej tulei opuszcza sie mlot o masie 12300 kg i mierzy stopien scisniecia. Wlasciwy stopien scisniecia mierzy sie wtedy, gdy element 1 zostaly scisniete calkowicie, to znaczy, gdy urzadzenie zaczyna przenosic uderzenia bezposrednio, bez pochlaniania energii. < Zazwyczaj nastepuje to, gdy wspomniany wyzej mlot opuszcza sie z wysokosci 45,7 cm to znaczy energia uderzenia wynosi okolo 5620 kgm. Nastepnie chlodzi sie badane urzadzenie do temperatury —35°C i w tej temperaturze opuszcza trzykrotnie mlot o masie 12300 kg. Nastepnie rozbiera sie urzadzenie i bada elementy 1.Za urzadzenie nie spelniajace warunków tej próby uwaza sie urzadzenie takie, którego elementy 1 po próbie prowadzonej w temperaturze —35°C w sposób wyzej opisany wykazuja uszkodzenia, np. pekniecia lub gdy badane w temperaturze 25°C przestaje wchlaniac energie przy obciazeniu wynoszacym 5620 kym. « Urzadzenia te poddaje sie równiez próbom na zmeczenie metoda American Association of Railroads. Próbe te prowadzi sie w sposób podobny do opisanej wyzej próby mlotowej w temperaturze —35°C, lecz badanie rozpoczyna sie w temperaturze 25°C. Mlot o masie 12300 kg opuszcza sie pionowo z róznych wysokosci od 2,5 cm do 75 cm tyle razy, az badane urzadzenie otrzyma energie 3456250 kgm. Zwykle bada sie urzadzenie zawierajace 10 elementów 1. Mierzy sie objetosc urzadzenia na poczatku próby, podczas próby i po jej zakonczeniu, co pozwala ustalic zmiany, jakie zachodza w urzadzeniu. Nastepnie rozbiera sie urzadzenie i ocenia stopien uszkodzenia elementów 1 przy czym nadmierne ich zuzycie, pekanie itp. swiadcza o tym, ze badane urzadzenie nie spelnia stawianych mu wymagan. Pozadane jest aby urzadzenie skladajace sie z 10 elementów 1 moglo przyjac w temperaturze 25°C energie 5620 kgm zanim zacznie przenosic wstrzasy bezposrednio. Dla jednego elementu 1 granica ta wynosi odpowiednio 562kgm. Uderzenia mlotem w tej próbie prowadzi sie w ciagu pewnego okresu czasu, aby uniknac zbytniego rozgrzania sie badanego urzadzenia.Urzadzenia wytwarzane sposobem wedlug wynalazku nadaja sie bardzo dobrze do stosowania w sprzegach wagonowych jako urzadzenia lagodzace wstrzasy. W praktyce takie urzadzenie zawiera 8—14, korzystnie 10 elementów 1 w postaci tarczy o srednicy 165 mm i grubosci 38 mm, z bocznym wycieciem 4, w ksztalcie litery V. Elementy 1 sa wykonane z poliuretanu i umieszcza sie je w zestawie pod dzialaniem sily okolo 9100 kg. < W praktyce korzystnie jest do tworzywa poliuretanowego stosowanego do wyrobu elementów 1 wedlug wynalazku dodawac pewna ilosc, np. 0,6—3, zwlaszcza 1—2% wagowych antyulteniacza, np. typu aminowego lub fenolowego. Antyutleniacz miesza sie z dwucyjanianem diolu lub korzystnie z alkoholem wielowodorotleno- wym. Dodatek antyulteniacza przedluza czas, w ciagu którego tworzywo zachowuje pozadane wlasciwosci. <6 92 792 PL PL