Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia roztworu wodnego przydatnego w kosmetyce i medycynie.Juz od wieków stosowano zrace preparaty, zwla¬ szcza mocne kwasy, do „wypalania" wad skóry, brodawek i temu podobnych. Przy tym jednak nie wszystkie mocne kwasy znajduja jednakowe uzna¬ nie, a to prawdopodobnie ze wzgledu na rzeczy¬ wiscie rózny charakter ich dzialania na proteiny skóry. Tak zwlaszcza stezone postacie kwasu" azo¬ towego* dalejj kwas salicylowy oraiz pewne kwasy chlorowcooctowe [R. W. Felter, The Eclectic Mate¬ ria Medica Pharmacology and Therapeutics, John K. Scudder Publisher, Cincinnati (OH, USA), 1922, strona 133; A. L. Welsh, The Dermatologistfs Hand- bock, C. C. Thomas Publisher, Springfield (USA) 1957, strona 111; C. J. Lunsford i wspólpracowni¬ cy, Arch. Dermat and Syph. 68 (1953), 148] zy¬ skaly wsród srodków leczniczych w dermatologii wiecej lub mniej specyficzne miejsca, natomiast kwas solny stosowany jest rzadko.Do usuwania brodawek proponowano juz takze kwas mlekowy i szczawiowy (H. W. Felter, publi- . kacja przytoczona powyzej), jak równiez kwas octo¬ wy (F. P. Foster, Pracitcal Therapeutics, D. Apple- ton and Co., 1897, strona 226). Jednakze keratoli- tyczne dzialanie tych kwasów jest male i dlatego sa one uzywane prawie zawsze w mieszaninie z kwasem salicylowym (opis patentowy RFN DAS nr 1266 448), na przyklad preparat znany pod nazwa 10 19 Compound W Wart Remover, zawiera kwas octo¬ wy i salicylowy (Handbook of Nonprescription Drugs, 5 wydanie, American Pharmaceutical Asso- ciation 1977, strony 364 i 368). W opisach patento¬ wych Stanów Zjedn. Ameryki nr 3 920 635 i 3 988 470 zostal przedstawiony preparat skladajacy sie z kwasu glikolowego, cytrynowego, jablkowego, tar- tronowego, winowego, glikuronowego, pirogronowe- go, pirogronianu metylu, pirogronianu etylu, kwasu 2-hydroksyizomaslowego albo kwasu 3-hydroksy- maslowego, którym mozna leczyc choroby skóry, polegajace na nadmiernym tworzeniu sie keraty- ny, np. tradzik oraz dloniowe i podeszwowe nad¬ mierne rogowacenie.Ale, jak wiadomo, leczenie zracymi preparata¬ mi pozostawia czesto wiecej albo mniej brzydkie blizny (R. Volk und F. Winter, Lexikon der kosme- tischen Praxis, Verlag von Julius Apringer, Wie¬ den 1936, strona 677; K. O. Molier, Pharmakolo- gie, 2 niemieckie wydanie, Benno Schwabe und Co, Basel 1953, strony 167 i 584).Terapeutyczne stosowanie preparatów zracych do leczenia raka skóry zostalo wyraznie odrzuco¬ ne (R. Volk i F. Winter, publikacja przytoczona powyzej, strona 308), poniewaz zbyt wielkie jest niebezpieczenstwo niecalkowitego usuniecia raka, a widzi sie bardzo czesto, ze niedostatecznie wyle¬ czony rak niespodziewanie szybko zaczyna sie roz¬ rastac.Z drugiej strony w 19-tym wieku do usuwania 133 116133 116 3 brodawek oraz innych wad skóry proponowano rózne sole metali, miedzy innymi sole miedzi Jak octan albo sierczan, sole olowiu w polaczeniu z siarczanem cynku, siarczanem miedzi i octem, da¬ lej sole antymonu, arsenu, chromu, rteci i srebra (C. J. Lunsford, publikacja przytoczona powyzej), oraz sole kadmu (S. O. L. Potter, Therapeutic Ma¬ teria Medica and Pharmacy, P. Blakiston^ Son and Co., Philadelphia (Pa, USA), 1909, strona 185).Z tych wszystkich soli przejsciowe znaczenie zy¬ skal jedynie chlorek cynku w polaczeniu z kwasem trójchlorooctowym do leczenia metoda Mohsa ra¬ ka skóry.Wreszcie w swiadectwie autorskim ZSRR nr 229 744 opisany jest srodek do leczenia lagodnych guzów oraz stanów przedrakowych skóry, który sklada sie z azotanu miedzi i kwasu mlekowego.Wytwarza sie go przez zmieszanie kwasu azoto¬ wego zawierajacego azotan miedzi i kwasu mleko¬ wego w stosunku 1:2 i 3:1. Doswiadczalne wykan¬ czanie tego srodka wykazalo jego nietrwalosc, mo¬ gaca prowadzic do eksplozji naczynia.Obecnie opracowano sposób umozliwiajacy wy¬ twarzanie nowego roztworu zawierajacego kwas azotawy HN02 i inne produkty redukcji kwasu azotowego. Roztwór ten umozliwia skuteczne le¬ czenie powierzchniowych zmian skóry i blon slu¬ zowych lagodnego, przedzlosliwego i zlosliwego ro¬ dzaju, przy czym roztwór przejawia swoje dzia¬ lanie przy stosowaniu miejscowym.Zmiany te obejmuja przede wszystkim zmiany i narosla skóry oraz blon sluzowych, które sa nie¬ korzystne pod wzgledem cielesnej urody, jednak w jezyku ludowym nie sa chorobami, np. brodaw¬ ki, znamiona, znamiona barwnikowe, naczyniaki jamiste oraz starcze nagniotki, nastepnie lagodne choroby skóry, a wreszcie stany przedrakowe i zlosliwe guzy.Sposób wedlug wynalazku polega na tym, ze roztwór kwasu azotowego o stezeniu 6-^10 milimo- li/ml lub stezony roztwór kwasu azotowego podda¬ je sie reakcji z rozpuszczalnym w wodnym roztwo¬ rze kwasu azotowego azotynem metalu w ilosci odpowiadajacej 0,01—5 mg NO-2 na ml roztworu koncowego albo z dajacym sie utleniac kwasem azotowym organicznym kwasem karboksylowyrn w ilosci umozliwiajacej utworzenie z kwasu azoto¬ wego co najmniej 0,01 mg N02 na ml roztworu koncowego i w przypadku stosowania stezonego roztworu kwasu azotowego otrzymany roztwór roz¬ ciencza sie woda do zawartosci 6—10 milimoli kwa¬ su azotowego na ml i wartosci pH ponizej 1.Jako organiczny kwas karboksylowy korzystnie stosuje sie alifatyczny hydroksykwas, ketokwas lub kwas nienasycony, zwlaszcza kwas mlekowy, kwas szczawiowy i/lub kwas octowy.Korzystnie, do roztworu dodaje sie ponadto sól miedzi, srebra, kadmu i/lub cynku, rozpuszczalna w wodinym roztworze kwasu azotowego przy pH ponizej 1 i nietoksyczna w przypadku stosowania zewnetrznego.Otrzymany roztwór zawiera &—10 milimoli HNO, na ml, co swiadczy o tym, ze stosuje sie nadmiar kwasu azotowego pozostajacy w roztworze. Sposób wytwarzania roztworu przez reakcje kwasu azoto¬ wego z azotynem metalu albo z dajacym sie utle¬ niac organicznym kwasem karboksylowyrn mozna przykladowo zilustrowac nastepujacymi równania¬ mi: • HNO, + NaN02 - HNO, w nadmiarze - HN02 + NaNO, + nadmiar 10 HNO, + HOOC — COOH w nadmiarze + H20 + nadmiar HNO, HNO, + 2COt + Ze wzgledu na to, ze w przypadku nowego roz¬ tworu chodzi o silnie kwasowy roztwór, porówny¬ wano go z innymi kwasami lub silnie kwasowymi 15 preparatami, aby lepiej zrozumiec kazdorazowo role jego istotnych cech oraz podstawy jego zna¬ komitego dzialania. W tym celu specjalnie opraco¬ wano dwa charakterystyczne testy biologiczne. Jak nizej szczególowo opisano, roztwór wykazuje sku- 20 tecznosc kosmetyczna i terapeutyczna, a wyniki tych testów sa pozytywne.I. Test im vitro Jezeli do roztworu zanurzy sie bialy ludzki albo zwierzecy wlos, np. wlos szczura, zabarwia sie on 26 szybko na blyszczacy zólty kolor, natomiast sam roztwór pozostaje bezbarwny, przy czym wlos za¬ chowuje swa strukturalna nienaruszalnosc. To „unieruchomienie" wlosa z jednoczesna zmiana bar¬ wy widocznie odzwierciedla chemiczna raekcje, u zgodnie z która tkanka nie jest juz zdolna do zy¬ cia, ale jej anatomiczna budowa zostaje w bardzo duzym stopniu zachowana. Tkanka jest zatem zmu¬ mifikowana.W przeciwienstwie do tego kwas solny o steze- 39 niu 20—35% wagowych nie wywoluje zmiany bar¬ wy Wlosa, ale powoduje jego rozpuszczenie w cia¬ gu niewielu godzin, zaleznie od zastosowanego ste¬ zenia. Równiez 10% kwas octowy, uznany srodek do miejscowego leczenia brodawek, nie wywolu- 40 je zóltego zabarwienia.II. Test in vivo Jak z wlasnego doswiadczenia wie kazdy chemik, zetkniecie sie skóry ze stezonym kwasem azoto¬ wym wywoluje zóltobrunatne zabarwienie, które znika ctopiero po tygodniu albo pózniej. 33,4% kwas azotowy, przy czasie dzialania krótszym niz 1 mi¬ nuta, nie daje w ogóle albo ledwie dostrzegalna reakcje ze skóra. Jezeli kwas dziala przez 2 minu- ty, to zauwaza sie dolegliwe, trwajace kilka minut uczucie, ale zadnej natychmiastowej innej reakcji; po kilku minutach powstaje rumien, który po 15— 45 minutach osiaga swe maksimum, a potem po 1—2 godzinach znika bez sladu.Jezeli nowy roztwór naniesie sie na normalna skóre ludzka i pozostawi go na krótki czas, to zja¬ wia sie natychmiast potem charakterystyczne bru¬ natne zabarwienie (po angielsku: tan), które pozo- , staje przez dzien. Niekiedy w waskiej strefie brze- eo gowej wystepuje lekki, przemijajacy rumien. Odpo¬ wiednio 10 (xl (0,01 ml) roztworu nanosi sie na spód przedramienia i usuwa sie po okreslonym czasie dzialania, z reguly po 1—3 minutach.Jezeli w tych dwu testach porówna sie nowy ffi roztwór wytworzony sposobem wedlug wynalazku 45 55133 116 i roztwory kwasu azotowego o takich samych albo róznych stezeniach, uzyskuje sie obraz przedsta¬ wiony w tablicach 1 i 2.Tablica 2 (Ludzka skóra, dolna strona przedramienia) Tablica 1 (Wlos szczura) Kwas azotowy 33,4%* (6,2 normalny), sam Kwas azotowy 33,4% -f + 3 mg/ml NaNO, (we¬ dlug wynalazku) Kwas azotowy 33,4% + + 8,9 mg/ml Cd(NOl), (wedlug wynalazku) Kwas azotowy 33,4% + + 0,6 mg/ml NaNO, (wedlug wynalazku) 1 Kwas azotowy 17,8% 1 (3,1 normalny), sam 1 Kwas azotowy 17,8% + I + 3 mg/ml NaNO, (wedlug wynalazku) Kwas azotowy 6,1% (1,0 normalny), sam 1 Kwas azotowy 6,1% + 1 + 3 mg/ml NaNOa (we¬ dlug wynalazku) Kwas azotowy stezony (65%, 14,3 normalny), sam NaNOz, 10 mg/ml, sam zólte zabarwienie po co najmniej 30 minu¬ tach zólte zabarwienie w ciagu 1—2 minut zólte zabarwienie, 1—2 minuty xx zólte zabarwienie, 2—3 minuty brak zmiany barwy w 1 ciagu 48 godzin zólte zabarwienie, 1 10—13 minut brak zmiany barwy w ciagu 48 godzin bardzo slabe zólte za¬ barwienie, 116—134 mi¬ nut, brak wzrostu in¬ tensywnosci barwy w ciagu 48 godzin zólte zabarwienie w ciagu 1—2 minut szybkie rozpuszczenie wlosa z utworzeniem klarownego, zóltego roztworu brak zmiany barwy w ciagu 48 godzin • Wszystkie wartosci wyrazone w procentach oznaczaja •/e wagowe •• „Okresy czasu" w minutach oznaczaja kazdorazowo chwile ostaitniej negaitywnej obserwacji — chwile pierw¬ szej pozyitywnej obserwacji Z tablic 1 i 2 wyraznie wynika odrebne, dotych¬ czas calkowicie nieznane dzialanie biologiczne no¬ wego roztworu wytworzonego sposobem wedlug wynalazku oraz uderzajaca rola kwasu azotowego.Wobec porównawczego roztworu czystego kwasu azotowego testy wykazuja wyrazna róznice, która odzwierciedla sie dokladnie w wynikach badania klinicznego.Roztwór wywoluje, mierzona zmiane barwy wlosa i skóry, reakcje chemiczna równie szybka jak kwas azotowy, jednak bez silnie zracego, roz¬ puszczajacego wszystkie tkanki bez zróznicowania, 11 35 40 45 50 A. Czas dzialania: 3 minuty Kwas azotowy 33,4% Kwas azotowy 33,4% + -f 3 mg/ml (wedlug wynalazku) po minu¬ tach za¬ barwienie 1 rózowe (rumien) zabarwie- wienie brunatne po dniach 1 brak sla¬ dów 1 zabarwie- 1 nie jasno- brunatne | B. Czas dzialania: 2 minuty | Kwas azotowy 33,4% 1 ' na¬ tych¬ miast po¬ tem brak re¬ ak¬ cji 1| 1 " 1 1 Kwas azotowy 33,4% + + 8,9 mg/ml Cd(N02)2 (wedlug wynalazku) bru¬ nat¬ na pla¬ ma PO 1 go¬ dzi¬ nie po 2 i 3/4 go- dzi- po 7 go¬ dzi- 1 nach 1 ' nach ' I wy¬ raz¬ na ró¬ zo¬ wa pla- j ma (ru¬ mien) ró- zo- wa pla¬ ma led¬ wo wi¬ docz¬ na braki sla- | dów 1 utrzymuje sie brunatna pla- 1 max I 60 65 • Takze po 48 godzinach praktycznie nie zmieniona dzialania tego i innych kwasów. Przez dzialanie roztworu skórne proteiny zostaja natychmiast in situ zdenaturowane i anatomiczna struktura zosta¬ je bez uszkodzenia, przezyciowo unieruchomiona (mumifikacja).Godna uwagi funkcje kwasu azotawego w pre¬ paracie mozna wyraznie wykazac takze w ten spo¬ sób, ze do roztworu dodaje sie mocznik, który jak wiadomo, rozklada kwas azotawy. Przy ilosciowo wystarczajacym dodatku mocznika pozytywna reak¬ cja w przypadku testu in vitro zostaje calkiem powstrzymana, co przedstawiono w tablicy 3.Ujemny wplyw mocznika mozna stwierdzic takze w tescie in vivo. Jezeli mianowicie do wymienio¬ nego w tablicy 3 roztworu wytworzonego sposo¬ bem wedlug wynalazku doda sie przed naniesie¬ niem na ludzka skóre 10 mg/ml mocznika, wów¬ czas nie wystepuje reakcja barwna.Roztwór wodny wytworzony sposobem wedlug wynalazku korzystnie wykazuje równowaznik kwa-133 116 8 Tablica 3 (Wlos szczura) Kwas azotowy 33,4% + + 3 mg/ml NaN02 (wedlug wynalazku) Kwas azotowy 33,4% + + 3 mg/ml NaN02 + + 2 mg/ml mocznika Kwas azotowy 33,4% + + 3 mg/ml NaN02 + + 10 mg/ml mocznika zólte zabarwienie 1 do 2 minut zólte zabarwienie, 4—5 minut zólte zabarwienie 234—264 minut sowy okolo 8,0—9,5 milimoli/ml, a jego wartosc pH wynosi korzystnie okolo ponizej O. Z reguly roztwór wodny zawiera okolo 300 do okolo 600 mg czystego kwasu azotowego na ml. j Podczas gdy dolna granica kwasu azotowego obliczona jako azotyn (NOg), wynosi okolo 0,01 mg/ml, górnej granicy nie mozna jednoznacznie okreslic. Jak widac z tablicy 4, podwyzszenie za¬ wartosci N02 powyzej 3 mg/ml okazuje sie nie- 10 celowe, gdyz przez to nie uzyskuje sie szybszej zmiany barwy wlosa szczura. Korzystnie nie po¬ winno sie przekraczac ilosci okolo 5 mg/ml.Tabela 4 (Wlos szczura) Dodatek azotynu sodu do kwasu azotowego 33,4%, NaNOz w mg/ml Zólte zabarwie- | nie (w minutach) 0 202—242 0,08 146—205 0,5 15—22 1,5 2—3 3,0 1—2 4,0 1—2 5,0 1—2 Z tablicy 4 wynika minimalna skutecznosc roz¬ tworu przy zawartosci azotynu w zakresie 0,1—0,5 mb/inl, mierzona reakcja zdrowej i twardej tkan¬ ki! (wlos szczura). Jak wykazano jeszcze pózniej, reakcja uszkodzonej skóry albo patologicznie zmie¬ nionej tkanki nastepuje szybciej i silniej niz reak¬ cja normalnej skóry. Z tego wzgledu minimalnej skutecznosci w tescie in vitro moze odpowiadac optymalna skutecznosc przy stosowaniu klinicznym i w kosmetyce. Dlatego roztwór korzystnie zawie¬ ra azotyn w ilosci okolo 0,1—0,5 mg/ml.Zgodnie z drugim wariantem sposobu wedlug wynalazku roztwór wytwarza sie przez redukcje kwasu azotowego za pomoca dajacego sie utleniac organicznego kwasu karboksylowego. Jako takie kwasy nadaja sie zwlaszcza alifatyczne hydroksy- kwasy, ketokwasy oraz nienasycone kwasy kar¬ boksylowe, jak np. kwas mlekowy, szczawiowy, glikolowy, glioksalowy, ja/blkowy, winowy, piro- gronowy, maleinowy, fumarowy, dwumetylomalei- nowy, 2-hydroksymaslowy, tartronowy, mezoksalo- wy, cytrynowy, cytrakonowy i kwas glikuronowy.Takie kwasy organiczne tworza z kwasem azo¬ towym produkty redukcji, jak gazy nitrozowe i kwas azotawy, w ilosci wystarczajacej aby zapew¬ nic wymagane najmniejsze stezenie N02 w roz¬ tworze, a przez to utrzymac w kazdym razie odpo¬ wiedni sklad chemiczny. Jak wiadomo, szybkosc utleniania dajacych sie utleniac kwasów organi¬ cznych jest rózna, zaleznie od ich chemicznej bu¬ dowy, i tak przykladowo kwas pirogronowy jest utleniany przez kwas azotowy szybko, natomiast kwas szczawiowy powoli, podczas gdy kwas mle¬ kowy zajmuje posrednie miejsce miedzy nimi. Ko¬ rzystnie, reakcji z kwasem azotowym poddaje sie mieszanine kwasów organicznydh o róznej szyb¬ kosci utleniania, zwlaszcza kwasu pirogronowego, mlekowego i szczawiowego, dzieki czemu zapew¬ nia sie. przez dluzszy czas pozadana zawartosc azotynu. 30 35 40 25 Roztwór mozna latwo wytworzyc przez reakcje rozpuszczalnego w wodnym roztworze kwasu azo¬ towego azotynu metalu z roztworem kwasu azoto¬ wego. Jako azotyny metali nadaja sie miedzy in¬ nymi azotyn sodu i potasu, ze wzgledu na ich latwa dostepnosc i latwosc dozowania.Korzystny jest wariant sposobu polegajacy na redukcji kwasu azotowego, gdy jony N02 tworza sie w roztworze w wystarczajacej ilosci nie przez rozklad azotynu metalu, lecz przez utlenienie orga¬ nicznych kwasów karboksylowyoh. Powstaja przy tym z organicznych kwasów karboksylowych i ga¬ zów nitrozowych wzglednie kwasu azotowego pro¬ dukty kondensacji w dostatecznej ilosci, aby za¬ pewnic uprzednio omówione dzialanie stabilizuja¬ ce albo samoregenerujade.W kazdym przypadku roztwór wodny poddaje sie reakcji tak dlugo, az stanie sie on klarowny i bezbarwny, wykaze wartosc pH ponizej okolo 1 i praktycznie nie beda sie juz wydzielaly peche¬ rze gazu, co na ogól trwa 2—3 miesiace. Potem oddziela sie roztwór znad powstalego osadu, który odrzuca sie.Roztwór otrzymany sposobem wedlug wynalazku jest klarowny i bezbarwny. Jezeli przechowuje sie go w otwartym naczyniu w temperaturze pokojo¬ wej, po mniej niz dwu tygodniach biologiczne te¬ sty wypadaja ujemnie, widocznie na skutek roz¬ kladu kwasu azotowego. Praktycznie nieograniczo¬ na trwalosc uzyskuje sie przy przechowywaniu roz¬ tworu w temperaturze 0 do 10°C, np. w lodówce, korzystnie w temperaturze okolo 4°C i w luzno zamknietym naczyniu.Pod wzmiankowana trwaloscia nie nalezy przy¬ padkiem rozumiec liczbowej stalosci zawartosci kwasu azotowego i N02 a jeszcze mniej zawar¬ tosci innych skladników: decydujacy dla dowie¬ dzionego w kosmetyce i klinice dzialania jest za¬ sadniczo sklad roztworu wytworzonego sposobem gg wedlug wynalazku, odnosnie kwasu azotowego i 55 609 133 116 10 NO-2. O ile skladniki te wystepuja w podanych zakresach i z biegiem czasu moga doznac zmian zawartosci w obrebie podanych zakresów, dziala¬ nie roztworu jest zapewnione.Oczywiscie jest równiez mozliwe oferowanie roz¬ tworu w postaci dwu ampulek, z których, jedna zawiera roztwór azotynu sodu, a druga roztwór innych skladników, albo z których jedna zawiera kwas azotowy, a druga kwas mlekowy, etanol oraz dalsze skladniki, przy czym zawartosc obu ampu¬ lek miesza sie ze soba przed uzyciem.Nowy roztwór zbadano w doswiadczeniu na kró¬ likach na jego miejscowa tolerancje. Nie wywolu¬ je on godnej uwagi reakcji poza miejscem stoso¬ wania; na uprzednio ostrzyzonych, leczonych miej¬ scach skóry porosly znów wlosy, jak u zwierzat kontrolnych, nie leczonych. Do tego nie mozna bylo stwierdzic dzialania ukladowego.Roztwór mozna stosowac z jednej strony w ko¬ smetyce, a z drugiej strony w medycynie. Kosme¬ tyczny zakres wskazania rozciaga sie na wszystkie lagodne, pod wzgledem kosmetycznym przeszkadza¬ jace zmiany skóry, o ile sa one powierzchowne i nie przekraczaja okreslonej wielkosci. W zakresie kosmetyki ten roztwór moga stosowac tylko takie sily fachowe, które na specjalnym kursie szkole¬ niowym zostaly wprowadzone w jego sposób sto¬ sowania i dzialania.Glównymi zakresami stosowania w medycynie sa odpowiednie wskazania w dermatologii, onko¬ logii, urologii, oftalmologii i ginekologii. Roztwór moze byc stosowany tylko zewnetrznie i przez lekarza albo na jego polecenie oraz pod jego kon¬ trola przez wyksztalcony personel lekarski, a w zadnym przypadku nie moze go stosowac sam pacjent.Stosowane dotychczas metody leczenia róznych guzów skóry, a mianowicie elektroakustyka, krio- chirurgia, jak równiez leczenie promieniami oraz chemioterapia albo chirurgia plastyczna, ciagle nie sa w pelni zadawalajace. Zlosliwe guzy albo guzy podejrzewane jako zlosliwe sa usuwane ope¬ racyjnie daleko w zdrowej tkance, czesto po uprzed¬ nim pobraniu wycinka próbnego. Takie postepo¬ wanie oraz moze konieczne zabiegi plastyczno-chi- rurgiczne sa szczególnie w okolicy oczu albo w obrebie nosa trudne albo nawet przy mnogich uszkodzeniach oraz przy nawrotach, np. w uprzed¬ nio naswietlanym zakresie, niemozliwe. Metoda Mohsa, która po uprzednim leczeniu kwasem trój- chlorooctowym i chlorkiem cynku pozwala na suk¬ cesywne usuwanie patologicznej tkanki i kazdo¬ razowo na nastepna kontrole histologiczna, nie zy¬ skala uznania, przede wszystkim z powodu znacz¬ nego bólu. Natomiast roztwór wytwarzany sposo¬ bem wedlug wynalazku mozna jeszcze uzywac wówczas, gdy innych terapeutycznych mozliwosci, mianowicie leczenia promieniami i zabiegów chi¬ rurgicznych, w ogóle albo juz wiecej nie mozna stosowac.Istotnie roztwór przy mieiscowym stosowaniu prowadzi do bezposredniego przyzyciowego unie¬ ruchomienia tkanki, z która wchodzi w kontakt.Jego zakres dzialania jest scisle ograniczony do le¬ czenia miejsca. Bezposrednie dzialanie objawia sie w bialozóltawym do szarego zabarwieniem leczo¬ nego miejsca. Tak zdewitalizowana czesc tkanki wysycha i zabarwia sie ze zwiekszajaca mumifi- kacja. Zmumifikowany strup odpada samorzutnie po 2—5 tygodniach. Wygojenie nastepuje na ogól bez komplikacji, mianowicie bez wtórnej infekcji, szybko i nie pozostawia brzydkich blizn czy na¬ ciagniecia tkanki.Wspomniane przyzyciowe unieruchomienie bada¬ no metoda elektsronowo-mikroskopowa w Labora¬ tories des Recherches sur les Tumeurs de la Peau humaine, Department de Dermatologie der Fobda- tion Adolphe de Rothschild, Paryz, stosujac pre¬ parat z przykladu VII. Mozna bylo przy tym wy¬ kazac, ze nastepuje ono bardzo szybko i o wy¬ sokiej jakosci. Struktury Stratum corneum i Stra- tum malphighi zostaja przy tym calkowicie za¬ chowane, wlaczajac tak wrazliwe organelle jak desmosomy i keratynosomy. Te zawieraja liczne enzymy, które w przypadku opóznienia zachodza¬ cego unieruchomienia, moglyby prowadzic do ich czesciowego trawienia.Wydaje sie, ze roztwTór wywiera specyficzne dzia¬ lanie na hiperplastyczna, metaplastyczna i neopla- styczna tkanke. Specyficznego dzialania przeciwra- kowego roztworu wodnego albo szczególnej wrazli¬ wosci komórek rakowych wobec roztworu wodnego nie mozna bylo dotychczas wykazac. Pozorna spe¬ cyficznosc moze siegac do odrebnosci tkanki nowo¬ tworowej, która jest luzniejsza oraz mniej zwarta i trwala, niz normalna zdrowa tkanka. Luzniejsze polaczenie komórek nowotworowych moze pozwa¬ lac na szybsza i latwiejsza penetracje roztworu, niz bardziej zwarte polaczenie komórek zdrowej tkanki. To, i szczególnie podskórny kolagen moga dzialac jako bariera, która przeszkadza " wnikaniu preparatu. Tak mozna wytlumaczyc fakt, ze zdrowe komórki otaczajace nie zostaja uszkodzone w ogóle albo tylko w nieznacznej mierze. Reparatywna zdol¬ nosc otaczajacej, zdrowej tkanki nie tylko zostaje utrzymana, lecz prowadzi przez fagocytoze i reak¬ cje plazmocytowa w polaczeniu z rozrostem mezen- chymalnych komórek do szybkiej regeneracji i do zastapienia powstalej wady tkanki.Jony metali widocznie odgrywaja wazna role odnosnie szybkosci penetracji i glebokosci wnika¬ nia roztworu w skóre. Przez te parametry, ewen¬ tualnie takze bezposrednio, moga one przynajmniej czesciowo wplywac na reakcje zwilzonego miejsca oraz na reakcje tkanki otaczajacej i przez to tak¬ ze na mumifikacje wzglednie szybkosc gojenia.Wskazaniami do stosowania roztworu wytworzo¬ nego, sposobem wedlug wynalazku sa powierzchow¬ ne albo dostepne z zewnatrz lagodne, przedzlosli¬ we i zlosliwe zmiany skóry i blon sluzowych, na przyklad: — bazaliomy, szczególnie przy nawrotach w obre¬ bie blizny po naswietlaniach albo zabiegach chirurgicznych, w poblizu nosa albo uszu oraz w przypadku mnogiego zakazenia; — inne guzy skóry, o ile nie maja sklonnosci do przerzutów na inne narzady niz skóra; — lagodne uszkodzenie szyjki macicy, np. nadzer¬ ka czesci pochwowej; 10 15 20 26 30 35 40 43 50 55 GO133 116 11 — naskórkowe znamiona, wlókniaki skóry i blon sluzowych; -^ starcze nadmierne rogowacenie naskórka, piegi starcze, piegi przedzlosliwe; — brodawki lojotokowe (Yenrucae seniles) oraz bro¬ dawki mlodociane (Verrucae planae); — brodawki zwykle i Condylomata acuminata.Roztwór nalezy stosowac scisle miejscowo, przez miejscowe nalozenie albo inne formy leczenia miej¬ scowego, patologicznie zmienionych czesci tkanki, które nalezy usunac. Wychodzac ze srodka uszko¬ dzenia do jego obwodu rozprowadza sie jedna lub kilka kropelek roztworu i przez lekkie nakluwa¬ nie wrabia sie go w uszkodzenie. Ten szczególny rodzaj miejscowego stosowania odgrywa dla wy¬ ników leczenia znaczna role.Jako aplikatory szczególnie niezawodne okazaly sie ostre preciki drewniane, np. wykalaczki do ze¬ bów, oraz cienkie, porowate preciki z tworzyw sztucznych, albo filcowe koncówki piszace, miedzy innymi z polietylenu lub polipropylenu. Jak juz wzmiankowano, roztwór moze wystepowac w po¬ staci dwu ampulek o róznej zawartosci. Wymienio¬ ne aplikatory umozliwiaja drugie, równiez proste wykonanie zasady stosowania. Mozna mianowicie porowate preciki zanurzyc do roztworu azotynu metalu i potem ostroznie wysuszyc, a na krótko przed stosowaniem zanurzyc do roztworu pozosta¬ lych skladników.W ten sposób zwykle wykalaczki z drewna i zaostrzone preciki z tworzywa sztucznego, np. z polipropylenu, pojedynczo lub zwiazane razem, za¬ nurzono w roztworze azotynu kadmu o stezeniu 13% wagowych i wysuszono. Nasyconymi precikami mieszano 6,2 normalny roztwór kwasu azotowego o stezeniu 33,4% wagowych i potem poddano te¬ stowi in vitro z wlosem szczura. Wlos zabarwial sie na zólto w czasie krótszym niz 1 do 2 minut; roztwór kwasu azotowego zawieral dostateczna ilosc NOz, odpowiadajac zadanemu skladowi. Te same preciki mozna bylo potem zamoczyc w roz¬ tworze zawierajacym NO2 i uzyc jako aplikatory do nanoszenia tego swiezo wytworzonego roztwo¬ ru na miejsce uszkodzenia.Taki; sposób postepowania ma nastepujaca za¬ lete* Roztwór rozpuszczalnego w wodnym kwasie azotowym azotynu metalu, przykladowo 10%-owy wodny roztwór azotynu sodu, znajduje sie w na¬ czyniu, np. plytce Petriego, w którym mozna usta¬ lic glebokosc zanurzenia. Preciki — aplikatory za¬ nurza sie pionowo w roztworze azotynu metalu przykladowo na glebokosc 1 cm w ciagu 15 minut, a potem wyciaga i suszy pozostawiajac w pozycji pionowej.W tescie in vitro na wlosie szczura wykazano, ze tego rodzaju impregnowane preciki — aplika¬ tory, czy z drewna czy z twardego, w powszech¬ nie przyjetym rozumieniu nieporowatego tworzy¬ wa sztucznego albo mocno porowatego tworzywa sztucznego, spelniaja cel. Mianowicie, gdy preciki zanurzono cztery tygodnie pózniej w ciagu 15 se¬ kund w 0,3 nil 6,2 normalnego roztworu kwasu azotowego, roztwór ten wykazal zawartosc NOa zgodna z wynalazkiem (tablica 5).Tablica 5 12 (Wlos szczura) 10 1 Material aplikatora Drewno nietraktowane Drewno traktowane NaNOs (kontrola) Drewno traktowane NaN02 Nieporowate tworzywo sztuczne nietraktowane Nieporowate tworzywo sztuczne traktowane NaNOs (kontrola) Nietraktowane tworzywo sztuczne traktowane NaN02 Porowate tworzywo sztuczne nietraktowane Porowate tworzywo [ sztuczne traktowane NaN02 Zólte zabarwienie (w minutach) * 207—297 119—204 4^6 293—383 ] 95—170 4—5 180—270 1—3 20 * Chwila ositaitiniej negatywnej obserwacji — chwila m pierwszej pozytywnej obserwacji Przy ustalaniu dozowania i czasu stosowania roz¬ tworu nalezy brac pod uwage umiejscowienie, wiei^" kosc i grubosc uszkodzenia skóry oraz stopien je- 30 go zrogowacenia. Najczesciej do leczenia stosuje sie 0,05—0,1 ml roztworu. Zmiany skóry o sred¬ nicy wiekszej niz 10 mm powinny byc dopiero wówczas leczone, gdy istnieje gwarancja, ze zmia¬ ny dotycza tylko powierzchownej czesci skóry. Licz- 35 ba równoczesnie leczonych uszkodzen nie powin¬ na przekraczac 4—5, a ich calkowita powierzchnia nie powinna przekraczac 5 cm*. Podczas jednego posiedzenia nie powinno sie stosowac wiecej niz 0,25 ml roztworu. Przy zadawalajacej mumifikacji 40 mozna po 3—4 dniach stosowac drugie traktowa¬ nie. W przypadku wiekszej liczby uszkodzen skó¬ ry leczenie przeprowadza sie w kilku posiedze¬ niach, w odstepach okolo 4-tygodniowyoh.Poleca sie najpierw traktowac tylko przez kilka 45 minut, krótki czas odczekac na reakcje i potem, zaleznie od intensywnosci reakcji, traktowanie kontynuowac, az miejscowa zmiana zabarwienia bedzie calkowicie wyrazna i rozpocznie sie lekkie marszczenie uszkodzenia. Zmiana zabarwienia ao uszkodzenia przebiega z rózna szybkoscia. Podczas gdy bazaliomy wywoluja szybkie zabarwienie na kolor zólty, nadmierne zrogowacenie naskórka i wlókniaki potrzebuja dluzszego czasu traktowania.Szybka reakcja bazaliom jest tak uderzajaca, ze 55 moze byc oceniana jako rózniczkowo-diagnostycz- na wskazówka i moze sluzyc jako podstawa do rózniczkowej diagnozy bazaliom. Po widocznym wygojeniu bazaliomy mozna, przez dalsze profilak¬ tyczne stosowanie roztworu, odkryc ewentualne 60 reszty bazaliomu i dalej leczyc.Nastepujaca przez leczenie dewitalizacja zmie¬ nionych czesci skóry jest na ogól bezbolesna; przy¬ padkowo odczuwane jest lekkie, trwajace kilka minut palenie. Przy silniejszej reakcji powierzchni gg otaczajacej albo swedzeniu mozna miejscowo na-133 116 13 14 lozyc krem steroidowy albo masc znieczulajaca.Pacjent moze myc sie; kapac albo brac prysznic nastepnego dnia po traktowaniu roztworem wod- n^m. Roztwór nie ulega resorpcji i nie wykazuje dzialania ukladowego. Nie zaobserwowano uczu¬ lenia albo reakcji alergicznych.Zalety roztworu wytwarzanego sposobem wedlug wynalazku oraz korzysci wynikajace z jego stoso¬ wania w metodzie przyzyciowego unieruchomienia przedstawiaja sie nastepujaco: Leczenie jest ograniczone do patologicznie zmie¬ nionych czesci tkanki, która powinna byc usunie¬ ta.Wynikajacy defekt tkanki mozna ograniczyc do koniecznego minimum.Pozostala blizna przewaznie nie rzuca sie w oczy.Tkanka otaczajaca nie zostaje uszkodzona.Leczenie jest z reguly bezbolesne.Leczenie mozna prowadzic ambulatoryjnie i nie ogranicza ono aktywnosci pacjenta.Leczenie jest szczególnie korzystne, gdy wyste¬ puja liczne uszkodzenia albo gdy przebyte ope¬ racje lub naswietlania wykluczaja ponowne le¬ czenie chirurgiczne.Wynalazek ilustruja ponizsze przyklady, przy czym, jezeli nie podano inaczej, roztwory wodne przechowywano w temperaturze pokojowej i pod luznym zamknieciem.Przyklad I. W kolbie miarowej o pojemnosci 250 ml umieszcza sie 750 mg azotynu sodu i za¬ lewa 100 ml wody, rozpuszczajac krysztaly i otrzy¬ mujac roztwór o temperaturze 22,5°C. Nastepnie dodaje sie 128,5 ml 65% kwasu azotowego, przy czym temperatura wzrasta do okolo 40°C. Roztwór zabarwia sie na kolor jasnozólty i wydzielaja sie gazy nitrozowe. Calosc chlodzi sie w kapieli wod¬ nej do temperatury okolo 25°C i dopelnia woda do objetosci 250 ml.W buteleczkach z tworzywa sztucznego o pojem¬ nosci 10 ml i z nakretkami umieszcza sie próbki po 10 ml otrzymanego roztworu, w celu oznacze¬ nia zawartosci azotanu i azotynu w róznych odste¬ pach czasu. Czesc buteleczek zamyka sie, a czesc pozostawia otwarte w temperaturze pokojowej.Wyniki analiz podano w tablicy 6.Tablica 6 Próbki zamkniete 1 Czas przechowywania roztworu wodnego Zawartosc azotanu mg/ml Zawartosc azotynu mg/ml 70 mi nut 502 1,03 1 dzien 499 1,26 7 dni 458 0,59 Próbki otwarte Czas przechowywania roztworu wodnego Zawartosc azotanu mg/ml Zawartosc azotynu mg/ml 165 mi¬ nut 518 1,10 1 dzien 485 0,25 7 dni 493 1 0,0031 10 15 Przyklad II. W temperaturze okolo 20°C miesza sie 0,077 g trójwodzianu azotanu miedzi (II), 8,64 g czterowodzianu azotanu kadmu, 118,5 g dwuwodzianu kwasu szczawiowego, 26,5 ml 90% kwasu mlekowego, 0,85 ml kwasu pirógronowego, 80,1 ml lodowatego kwasu octowego i 500 ml wo¬ dy. Podczas mieszania krysztaly przechodza stop¬ niowo do roztworu. Po uplywie 30 minut dodaje sie 1014 ml 65% kwasu azotowego. Mieszanina ogrzewa sie do temperatury okolo 45°C. Rozcien¬ cza sie ja 200 ml wody i miesza przez 18 godzin, chlodzac stopniowo do temperatury 22°C. Nastep¬ nie calosc rozciencza sie do objetosci 2000 ml przez dodanie wody.Analiza roztworu przechowywanego przez 5 mie¬ siecy dala nastepujace wartosci: GO 65 Gestosc Równowaznik kwasowy Zawartosc suchej masy* Zawartosc Cd2+ Zawartosc Cu2+ Zawartosc szczawianu Zawartosc mleczanu Zawartosc azotanu Zawartosc azotynu Zawartosc kwasu octowego 1250 9,15 779 1,62 0,012 33 6,8 464 0,15 42 mg/ml mmoli/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml 25 x kazdorazowo po zobojetnieniu i liofilizacji * Po uplywie 6 miesiecy od wytworzenia równo¬ waznik kwasowy wynosil 8,88 mmoli/ml, a zawar¬ tosc suchej masy 755 mg/ml. 9 miesiecy po wy¬ tworzeniu zawartosc azotanu: 442 mg/ml. 10 miesiecy po wytworzeniu zawartosc azotynu: 35 0,015 mg/ml 15 miesiecy po wytworzeniu zawartosc azotynu: 0,018 mg/ml.Przyklad III. W 600 ml wody o temperatu- 40 rze okolo 20°C rozpuszcza sie 0,086 g trójwodzianu azotanu miedzi (II), 113,5 g dwuwodzianu kwasu szczawiowego, 41,1 ml 90% kwasu mlekowego, 34,4 ml lodowatego kwasu octowego i 0,85 ml kwa¬ su pirógronowego. W ciagu 10 minut dodaje sie 45 982 ml 65% kwasu azotowego. Mieszanine ogrzewa sie do temperatury okolo 30—35°C. Po 2 godzinach uzupelnia sie ja woda do objetosci 2000 ml.Roztwór wytworzony w dniu 13.07.1978 r. prze¬ chowywano przez 3,5 miesiaca, po czym poddano 59 analizie. Analize przeprowadzono ponownie po uply¬ wie 13 miesiecy od wytworzenia roztworu. W mie¬ dzyczasie zmienil on barwe na bielona i po zdje¬ ciu przykrycia wydzielal brunatne opary N02. Wy¬ niki analiz podano w tablicy 7.Przyklad IV. Miesza sie 124,4 g dwuwodzia¬ nu kwasu szczawiowego, 27,9 ml 90% kwasu mle¬ kowego, 0,9 ml kwasu pirógronowego, 84,1 ml lodowatego kwasu octowego i okolo 500 ml wody o temperaturze 20°C. Stale mieszajac, w ciagu 10 minut dodaje sie 1065 ml 65% kwasu azotowego, przy czym temperatura wzrasta do 30°C. Otrzyma¬ ny bezbarwny i klarowny roztwór pozostawia sie przez noc w temperaturze pokojowej. Tworza sie przy tym duze krysztaly. Calosc ogrzewa sie do133 116 15 Tablica 7 Data oznaczenia Gestosc mg/ml Równowaznik kwaso¬ wy mmoli/ml Zawartosc suchej ma¬ sy mg/ml Zawartosc Cu2+ mg/ml Zawartosc szczawianu mg/ml Zawartosc mleczanu mg/ml Zawartosc azotanu mg/ml Zawartosc azotynu mg/ml Zawartosc kwasu octowego mg/ml 25.10.1978 r. 1246 8,66 738 0,015 34 11 381 0,0013 21 23.08.1979 r. 1237 10,06 1 840 0,014 46 < 0,02 415 4,15 22 1 1255 9,13 800 1,00 34 12 483 0,0009 26 mg/ml mmoli/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml 15 20 temperatury 25°C i miesza, przy czym stopniowo rozpuszczaja sie krysztaly. Nastepnie dodaje sie wody do objetosci 2000 ml, przy czym tworza sie bezbarwne male krysztaly. Mieszanine pozostawia sie przez tydzien w temperaturze pokojowej. Od¬ staly roztwór (A) jest klarowny i bezbarwny. W kolbie miarowej rozpuszcza sie w wodzie 8,843 g szesciowodzianu azotanu cynku i roztwór rozcien¬ cza do objetosci 100 ml. 5 ml tego roztworu azo¬ tanu cynku miesza sie z taka objetoscia wymie¬ nionego roztworu (A), aby uzyskac objetosc 100 ml.Analiza preparatu przeprowadzona natychmiast po jego wytworzeniu dala nastepujace wartosci: Gestosc Równowaznik kwasowy Zawartosc suchej masy Zawartosc Zn2+ Zawartosc szczawianu Zawartosc mleczanu Zawartosc azotanu Zawartosc azotynu Zawartosc kwasu octowego Pó uplywie 6 miesiecy od wytworzenia zawar¬ tosc azotynu wynosila tylko jeszcze okolo 0,0001 mg/ml. Aby roztwór doprowadzic do zawartosci co najmniej 0,01 mg/ml azotynu, rozpuszczono 10 mg azotynu sodu w 100 ml roztworu koncowego, przy czym natychmiast wydzielal sie gaz nitrozowy, a roztwór pozostawal bezbarwny. Z roztworu pobra¬ no próbke, natychmiast ja rozcienczono i po uply¬ wie 30 minut poddano analizie. Zawartosc azotynu, obliczona na nie rozcienczony roztwór, wynosila 0,019 mg/ml, to znaczy 30%, w odniesieniu do uzy¬ tego azotynu sodu.Pr zy kl ad V. Do mieszaniny zlozonej z 4,812 g azotanu srebra, 59,867 g dwuwodzianu kwasu szcza¬ wiowego, 40 ml lodowatego kwasu octowego i 13,23 ml 90% kwasu mlekowego dodaje sie 300 ml wody o temperaturze 20°C. Krysztaly rozpuszcza¬ ja sie czesciowo. W ciagu 5 minut, ciagle miesza¬ jac, wkrapla sie 507 ml 65% kwasu azotowego, przy czym temperatura wzrasta do 31°C. W 15 minut po dodaniu kwasu azotowego wszystkie kryszlamy 30 35 40 50 255 8,31 707 3,17 34 12 420 0,0037 32 mg/ml mmoli/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml mg/ml 16 ulegly rozpuszczeniu, a roztwór jego klarowny i bezbarwny. Rozciencza sie go woda do objetosci 1Ó00 ml i nastepnie pozostawia w temperaturze po¬ kojowej. W ciagu nastepnych 3 dni tworza sie du¬ ze, bezbarwne krysztaly, które usuwa sie przez saczenie.Analiza preparatu natychmiast po jego wytwo¬ rzeniu (26.01.1979) dala nastepujace wartosci: Gestosc Równowaznik kwasowy Zawartosc suchej masy Zawartosc Ag+ Zawartosc szczawianu Zawartosc mleczanu Zawartosc azotanu Zawartosc azotynu Zawartosc kwasu octowego W ciagu pól roku dalo sie zauwazyc minimalne zabarwienie zielone. Po uplywie 217 dni od wy¬ tworzenia nowe oznaczenie zawartosci azotynu da¬ lo wartosc 1,32 mg/ml.Przyklad VI. W kolbie miarowej o pojem¬ nosci 2000 ml umieszcza sie 285,2 g kwasu L-wi- nowego i 8,330 g szesciowodzianu azotanu cynku i dodaje okolo 600 ml wody. Czesc krysztalów roz¬ puszcza sie. Potem, w ciagu 15 minut dodaje sie 1013,2 ml 65% kwasu azotowego. Przez chlodzenie w kapieli wodnej nalezy starac sie, aby tempera¬ tura zawartosci kolby nie przekroczyla 25°G. Wre^ szcie calosc uzupelnia sie woda do 2000 ml i za pomoca mieszadla magnetycznego miesza sie tak dlugo, az rozpuszcza sie wszystkie krysztaly. Pow¬ staly roztwór jest klarowny i bezbarwny.' W ciagu roku, przechowywany w zamknietej kolbie miaro¬ wej, zabarwia sie na kolor zielony i po zdjeciu zamkniecia wydziela sie brunatne opary N02. Po¬ tem wydzielaja sie powoli male bezbarwne krysz¬ taly.Analiza roztworu wytworzonego w dniu 22.05.1978 r. przeprowadzona w róznych okresach od wytworzenia dala wartosci zestawione w tabli¬ cy 8.Tablica 8 60 Data oznaczenia Gestosc mg/ml Równowaznik kwasowy mmoli/ml Zawartosc suchej masy mg/ml Zawartosc Zn*+ mg/ml Zawartosc szcza¬ wianu mg/ml Zawartosc azo¬ tanu r_:g/ml Zawartosc azo¬ tynu mg/ml 31.05. 1978 r. 1296 9,47 884 1,07 — 530 — 20.06. 1978 r. — 9,42 884 — 0 523 — 16.08. 1979 r. 1238 7,79 667 0,83 39 | 369 4,45133 116 17 It Przyklad VII. W 1000 ml 65% kwasu azoto¬ wego rozpuszcza sfe 1,5 g metalicznego kadmu i 22,5 g metalicznej miedzi. Energicznie mieszajac i lagodnie chlodzac za pomoca kapieli wodnej, w temperaturze okolo 20°C, w ciagu 30 minut wkrap- la sie 230 g 80% kwasu mlekowego. Nastepnie w ciagu 20 minut, wkrapla sie 50 ml 40% etanolu.W czasie dodawania etanolu temperatura mieszani¬ ny reakcyjnej wzrasta do okolo 35—40°C. krótko po dodaniu etanolu powstaje osad o zabarwieniu jasnoniebieskim. Po uplywie 3 godzin od dodania etanolu dodaje sie 1 g dwuwodzianu kwasu szcza¬ wiowego, 10 minut pózniej 1 g kwasu maleinowe¬ go i dalsze 10 minut pózniej 15 ml kwasu pirogro- nowego. Teraz temperature kapieli wodnej ustawia sie na 35—40°C. Gdy tylko równiez mieszanina reakcyjna osiagnie te temperature, wkrapla sie w ciagu 10 minut 20 ml lodowatego kwasu octowego.Otrzymana mieszanine utrzymuje sie przez tydzien, ciagle mieszajac, w temperaturze 35—40°C, a po¬ tem przechowuje w temperaturze pokojowej. Przy tym powinna ona byc lekko zamknieta, poniewaz takze jeszcze teraz tworza sie pecherze. Przez do¬ rywcze wstrzasanie ulatwia sie pecherzom gazu uchodzenie z cieczy i przez to przyspiesza proces dojrzewania. Proces dojrzewania uwaza sie za zakonczony, gdy ciecz stanie sie klarowna i bez¬ barwna i nie tworza sie pecherze gazu. Nastepnie dekantuje sie ustala ciecz znad osadu i tylko ona znajduje zastosowanie jako srodek leczniczy.Przyklad VIII. Do 1798 ml 65% kwasu azoto¬ wego dodaje sie, mieszajac, 137 ml wody, 171 g trójwodzianu azotanu miedzi (II) i 8,23 g cztero¬ wodzianu azotanu kadmu. Bezposrednio po rozpu¬ szczeniu tych soli, w ciagu 30 minut wkrapla sie 338 ml 90% kwasu mlekowego, a w ciagu nastep¬ nych 30 minut wkrapla sie mieszanine zlozona z 47 ml absolutnego etanolu i 56 ml wody. Po uply¬ wie 15 minut od zakonczenia dodawania etanolu nastepuje wydzielanie sie gazu i roztwór ogrzewa sie. Gdy tylko roztwór osiagnie temperature 40°C, chlodzi sie go z zewnatrz zimna woda i lodem, przy czym temperatura spada stopniowo do okolo 30°C.W 3 godziny plo dodaniu etanolu dodaje sie w cia¬ gu 10 minut 2 g dwuwodzianu kwasu szczawiowe¬ go, 2 g kwasu maleinowego i 30 ml kwasu pirogro- nowego, a po przerwie 10-minutowej takze 40 ml lodowatego kwasu octowego. Temperature utrzymu¬ je sie stale w poblizu 30°C. Calosc miesza sie przez dalsze 24 godziny, a nastepnie pozostawia w temperaturze pokojowej i przerabia dalej w spo¬ sób podany w przykladzie VII.Przyklad IX. Do 18,7 ml wody dodaje sie 40,9 g 90% kwasu mlekowego, 5 ml absolutnego etanolu, 3 ml kwasu pirogronowego, 0,2 g dwuwo¬ dzianu kwasu szczawiowego, 0,2 g kwasu maleino¬ wego, 4 ml lodowatego kwasu octowego, 0,823 g czterowodzianu azotanu kadmu i 17,11 g trójwo- dzianu azotanu miedzi (II). Calosc miesza sie i ogrzewa do temperatury 50°C. W tych warunkach rozpuszczaja sie krysztaly po wiekszej czesci. W ciagu 30 minut wkrapla sie 180 ml 65% kwasu azo¬ towego. Powstaje klarowny roztwór o zabarwieniu ciemnoniebieskim, który chlodzi sie do temperatu- 10 34 35 ry okolo 20°C i pozostawia na 3 dni. W tym cza¬ sie nie obserwuje sie zadnej reakcji. Czwartego dnia od rozpoczecia wytwarzania roztwór ogrzewa sie do temperatury 50°C, przy czym zaczyna sie. on pienic i wydzielac gazy nitrozowe. W ciagu 10 minut temperatura wzrasta do 78°C i powstaje drobnoziarnisty osad o barwie jasnoniebieskiej. Mie¬ szanine chlodzi sie zimna woda do temperatury okolo 50°C i przez dalsze 8 godzin utrzymuje, ciag¬ le mieszajac, w tej temperaturze, a nastepnie po*- zostawia w temperaturze pokojowej i przerabia da¬ lej sposobem opisanym w przykladzie VII. -' Przyklad X. Wytwarza sie mieszanine z 20,5 g 90% kwasu mlekowego, 2,5 ml absolutnego etanolu, 1,5 ml kwasu pirogronowego i 0,1 g kwa¬ su maleinowego. W ciagu 30 minut w temperatu¬ rze 20°C wkrapla sie 90 ml 65% kwasu azotowe¬ go. Roztwór pozostaje klarowny i bezbarwny. Po¬ tem dodaje sie 0,1 g dwuwodzianu kwasu szcza¬ wiowego, 2,0 ml lodowatego kwasu' octowego, 0,412 g czterowodzianu azotanu kadmu, 8,55 g trój- wodzianu azotanu miedzi (II) i 9,4 ml wody. Pow¬ staje roztwór o barwie ciemnoniebieskiej. Miesza sie go przez godzine w- temperaturze 55°C, przy czym nie zachodzi zadna reakcja. Nastepnie pozo^ stawia sie roztwór przez 16 godzin w temperatu¬ rze pokojowej. Przy nastepnym ogrzewaniu do temperatury 50°C rozpoczyna sie wydzielanie ga¬ zów nitrozowych i wytracanie drobnoziarnistego osadu o barwie jasnoniebieskiej. Calosc miesza sie przez 4 godziny w temperaturze 55°C i nastepnie pozostawia w temperaturze pokojowej, a potem przerabia dalej w sposób podany w przykladzie VII, Wyniki analiz podano w tablicy 9.Tablica 9 40 50 56 60 1 Przyklad Czas przechowywania 1 roztworu dni Gestosc mg/ml 1 Równowaznik kwaso- 1 wy mmoli/mg Zawartosc suchej ma- | sy mg/ml Zawartosc Cd**- mg/ml Zawartosc Cu2+ mg/ml Zawartosc szczawianu mg/ml Zawartosc mleczanu mg/ml Zawartosc azotanu mg/ml Zawartosc azotynu mg/ml Zawartosc kwasu octowego mg/ml | | VII 385 1 1236 8,38 778 1,52 0,013 40 4,7 381 0,099 38 | VIII| IX /x | 1 195 1 1244 8,64 740 1,50 0,011 39 14 349 0,10 41 24 1268 9,21 797 2,15 0,055 35 20 428 | 0,28 32 20 1270 | 9,46 826 1,51 0,014 1 33 37 460 0,68 28133 116 lt Przyklad XI. Roztwór wytworzony jak w przykladzie VII droga reakcji utleniania wykazy¬ wal po jednorocznym staniu, przy luznym zamknie¬ ciu nastepujace wartosci: Gestosc Równowaznik kwasowy Zawartosc suchej masy Zawartosc Cu*+ Zawartosc OP+ Zawartosc sKzawianu Zawartosc mleczanu Zawartosc azotanu Zawartosc azotynu Zawartosc kwasu octowego 1246 mg/ml 8,62 mmoli/ml 787 mg/ml 0,011 mg/ml 1,50 mg/ml 42 mg/ml 12 mg/ml 394 mg/ml 0,179 mg/ml 44 mg/ml Próbke tego roztworu, w okolo 15 miesiecy po wytworzeniu, umieszczono w buteleczce z tworzy¬ wa sztucznego z nakretka i pozostawiono w tem¬ peraturze pokojowej i pod hermetycznym zamknie¬ ciem, uzyskanym przez calkowite dokrecenie na- krftki.Po 3 tygodniach zawartosc buteleczki za¬ barwila sie na kolor zielony i przy usunieciu zakret¬ ki wydzielaly sie obficie pecherze gazu, które za¬ wieraly NO* wedlug barwy brunatnej i zapachu.Przez zgniatanie tworzywowej buteleczki, wstrza¬ sanie i przedmuchiwanie mozna bylo usunac duza czesc gazu rozpuszczonego w cieczy. Ponownie za¬ krecono butteleczke wstrzasnieto ja, przy czym wewnatrz podnioslo sie cisnienie i przy zdjeciu na¬ kretki spienil sie roztwór z uwolnienia NOs. Ozna¬ czanie azotynu w próbce znajdujacej sie w bute¬ leczce, nawet po wielokrotnym wstrzasaniu i wy¬ dmuchiwaniu gazu, wykazalo zawartosc azotynu 25,93 mg/ml, podczas gdy glówna ilosc roztworu przechowywana pod luznym zamknieciem zawie¬ rala azotyn w ilosci 0,089 mg/ml. Zarówno zawar¬ tosc buteleczki jak tez glówna ilosc roztowru pod¬ dano drugiemu oznaczaniu na azotyn w ten spo¬ sób, ze male próbki obydwu tych cieczy pozosta¬ wiono na 24 godziny w otwartych naczyniach i po¬ tem oznaczono zawartosc azotynu. Próbka z butele¬ czki posiadala po 24 godzinach stania w otwartym naczyniu jeszcze 0,015 mg/ml azotynu, a próbka z glównej ilosci cieczy jeszcze 0,001 mg/ml azotynu.Zmiana, jakiej doznala zawartosc buteleczki, przy staniu pod hermetycznym zamknieciem, sprowadza sie do tego, ze hermetyczne zamknie¬ cie przeszkadza ulatnianiu sie calkiem wolno wy¬ dzielajacym sie gazom i prowadzi wewnatrz bu¬ teleczki do zwiekszenia cisnienia, które wedlug wszeMdego prawdopodobienstwa przyspiesza utle¬ niajacy rozklad utlenialnych czesci, az do uzy¬ skania równowagi..Odpowiednich zmian, którym towarzyszy zmia¬ na barwy na niebieskozielona i wydzielanie ga¬ zów nitrozowych, doznaja takze roztwory wy¬ tworzone droga reakcji kwasu azotowego z azoty¬ nem metalu. To zaobserwowano miedzy innymi na roztworach wytworzonych wedlug przykladu III i VI i zostalo .poparte analitycznymi oznacze¬ niami. Obydwa roztwory pierwotnie byly bezbar¬ wne i w pierwszych miesiacach po wytworzeniu ich nie wydzielaly pecherzy gazów. Roztwór z przykladu III, po 3,5 miesiaca od wytworzenia lt 30 40 50 55 wykazywal zawartosc mleczanu 11 mg/ml i za¬ wartosc azotynu 0,0013 mg/ml. Okolo 8 miesiecy po jego wytworzeniu po raz pierwszy zaobserwo¬ wano zielone zabarwienie. 10 miesiecy po pierwszym oznaczaniu roztwory teraz wyraznie zabarwiony na kolor zielony, po¬ nownie poddano analizie. Tym razem wykazy¬ wal on zawartosc azotynu wynoszaca 4,15 mg/ml, zas mleczanu, w przeciwienstwie do pierwszego oznaczenia, zasadniczo nie mozna bylo wykazac.Wyrazne, chociaz mniej skrajne róznice stwier¬ dzono porównujac równowaznik kwasowy (zwiek¬ szenie), zawartosc suchej masy (zwiekszenie) i za¬ wartosci szczawianu (zwiekszenie), podczas gdy 15 nieznaczne podwyzszenie zawartosci azotanu nie uchodzi za znaczaca zmiane.Roztwór z przykladu VI, wytworzony z kwasu winowego, azotanu cynku i kwasu azotowego,, pierwotnie byl równiez bezbarwny i nie wykazy- ao wal tendencji do wydzielania gazów. Oznaczanie przeprowadzone po uplywie 1 miesiaca od wytwo¬ rzenia dalo takie same wartosci, jak oznaczenie przeprowadzone w 10 dni od wytworzenia. Przy badaniu po 1 miesiacu nie wykazano kwasu 5 szczawiowego. Po uplywie 5 miesiecy od wytwo¬ rzenia stwierdzono nieco nizszy rów nowaznik kwa¬ sowy; od tego czasu nie zaobserwowano jeszcze rzucajacej sie w oczy zmiany barwy. 15 miesiecy po wytworzeniu roztwór mial wyraznie barwe zielona. Zawieral on szczawian w ilosci 39 mg/ml i azotyn w ilosci 4,45 mg/ml. Wyrazne zmiany wykazywaly poza tym równowaznik kwasowy (zmniejszenie), zawartosc suchej masy {zmniejsze¬ nie) oraz zawartosc azotanu (zmniejszenie).Przedstawione zmiany, rozpoznawalne po zmia¬ nie barwy na zielona i uwalnianiu sie gazów ni¬ trozowych, wystepuja nie zawsze z jednakowa szyibkoscda. Taka zmiana w przypadku roztworu z przykladu VII, umieszczonego w buteleczce z tworzywa sztucznego, nastepowala w obrebie kil¬ ku tygodni i prowadzila do zawartosci azotynu,- która przed otworzeniem znajdujacej sie pod wy¬ sokim cisnieniem wewnetrznym buteleczki mu¬ siala byc wyzsza niz 25,93 mg/ml. Jednak w przy¬ padku dwu innych roztworów, z przykladów III i VI, zmiana barwy byla rozpoznawalna dopiero po kilku miesiacach. Róznice, takze róznie wy¬ sokie zawartosci azotynu w zabarwionych roztwo¬ rach, widocznie sprowadzajac sie do tego, ze je¬ den roztwór styka sie tylko z bardzo mala prze¬ strzenia powietrzna we wnetrzu hermetycznie zamknietego naczynia, natomiast dwa inne roztwo¬ ry maja nad soba wzglednie duza przestrzen ga¬ zowa. Poza tym wydaje sie, ze szybkosc zmiany zalezy od szczelnosci zamkniecia. Tak w przy¬ padku roztworu z przykladu II nie obserwuje sie zmiany barwy na zielona i wydzielania gazów, chociaz byl on przechowywany w takim samym naczyniu, jak roztwory z przykladów III i VI; nalezy przyjac, ze naczynie szklane z roztworem z przykladu II nie tylo zamkniete hermetycznie.Wreszc'e zaobserwowano, ze zawartosc szcza¬ wianu we wszystkich roztworach wynosila okolo- 40 mg^ml. Równiez roztwór z przykladu VI, pierwotnie nie zawierajacy szczawianu, wykazuje21 133 ne 21 zawartosc szczawianu o takim rzedzie wielkosci; przypuszczalnie chodzi tu o zawartosc nasycone¬ go roztworu.Zawartosc azotynu w próbce zalezy nie tylko od zamkniecia i przez to od szybkosci powstawa¬ nia gazów nitrozowych, lecz takze od szybkosci ulatniania. To widac wyraznie, gdy porówna sie roztwory z jednej strony z przykladów III, VI i VII (buteleczka) i z drugiej strony z przykladu I. W tym celu ciecze bogate w azotyn pozosta¬ wiono iprzez noc w plaskich miseczkach, które ustawiono w eksykatorze bez zamkniecia; pary mogly bez przelszkody uchodzic z cieczy, wypel¬ niac eksykator i stopniowo przez jego otwarcie wychodzic. Natomiast w przypadku przykladu I jedynie odkrecona byla nakretka buteleczki i uchodzenie gazu z cieczy bylo trudniejsze. W za¬ wartosciach azotynu okazuja sie wyrazne te róz¬ nice, które stwierdzono po 24 godzinach stania.W przypadku trzech cieczy, które staly w plaskich miseczkach, zawartosc ta spadla do okolo jednej tysieczne} pierwotnej wysokosci, a mianowicie z 4,15 na 0,005, z 4,45 na 0,004, z 25,93 na 0,015, na¬ tomiast w przypadku przykladu I (w buteleczce) spadla tylko do jednej czwartej a do dalszego spadku trzeba bylo jeszcze jednego tygodnia.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania roztworu] wodnego przy¬ datnego w kosmetyce i medycynie, zawierajacego kwas azotowy i inne produkty redukcji kwasu azotowego, znamienny tym, ze roztwór kwasu azo¬ towego o stezeniu 6—10 milimoli/ml lub stezony roztwór kwasu azotowego poddaje sie reakcji z rozpuszczalnym w wodnym roztworze kwasu azo¬ towego azotynem metalu w ilosci odpowiadajacej 0,01—5 mg NOj na ml roztworu koncowego albo z dajacym sie utleniac kwasem azotowym orga¬ nicznym kwasem karboksylowym w ilosci umozli¬ wiajacej utworzenie z kwasu azotowego co naj¬ mniej 0,1 mg NOt na ml roztworu koncowego i w przypadku stosowania stezonego roztworu kwa¬ su azotowego otrzymany roztwór rozciencza sie woda do zawartosci 6—10 milimoli kwasu azoto¬ wego na ml i wartosci pH ponizej 1. 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako organiczny kwas karboksylowy stosuje sie alifatyczny hydroksykwas, ketokwas lub kwas nie¬ nasycony. 3. Sposób wedlug zastrz. 2, znamienny tym, ze jako organiczny kwas karboksylowy stosuje sie kwas mlekowy, kwas szczawiowy i/luj) kwas octo- 4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze do roztworu dodaje sie ponadto sól miedzi, srebra, kadmu i/lub cynku, rozpuszczalna w wodnym roz¬ tworze kwasu azotowego przy pH ponizej 1 i nie* toksyczna w przypadku stosowania zewnetrznego. 10 15 30 PL PL PL