Przedmiotem wynalazku jest urzadzenie do pre¬ cyzyjnego wzajemnego rozcienczania i dozowania plynów, takich jak próbki i odczynnika, zawierajace jeden lub kilka (równoleglych zespolów rozciencza¬ nia i dozowania, przy czyim zespól taki zawiera dwa cylindry o róznych objetosoiach i przekrojach poprzecznych, polaczone ze wspólna koncówka wlotowa i wylotowa, a takze tloki, umieszczone w tych cylindrach.Dotychczas do wzajemnego rozcienczania i dozo¬ wania plynów, takich jak próbki i odczynndki sto¬ sowano kilka pipet o róznych objetosoiach, co jest jednakze powolne i nieprecyzyjne w przypadkach duzych ilosci plynu. Poza tym opracowano takze uruchamiane recznie lub elektrycznie urzadzenia rozcienczajace i dozujace plyny, które to urzadzenia zawieraja jeden lub kilka kanalów.Urzadzenia tego rodzaju zawieraja kilka cy¬ lindrów i tloków, jak równiez jeden lub kilka za¬ worów pomiedzy nimi, które sprawiaja, ze sa one skomplikowane i kosztowne.W celu wyeliminowania tego rodzaju wad opra¬ cowano urzadzenie rozcienczajace, bedace przed¬ miotem obecnego wynalazku Urzadzenie to nie posiada w ogóle zaworów, zas precyzyjne dozowanie i mieszanie dwu róznych plynów, na przyklad odczynników i próbki, jest; dokonywane za pomoca dwu oddzielnych ruchów tloka w jednym i tym samym kanale wlotowym i wylotowym. Urzadzenie wedlug wynalazku cha- 10 15 20 25 30 rakiteryzuje sie tym, ze w kazdym zespole rozcien¬ czania i dozowania dolna czesc mniejszego cylindra tworzy koncówke wlotowa i wylotowa lub jest z nia polaczona, zas tlok w mniejszym cylindrze sklada sie z elementu rurowego, którego górna czesc jest otwarta lub polaczona z dolna czescia wiekszego cylindra przez co w kazdym zespole roz¬ cienczania i dozowania czesc rurki wlotowej do wiekszego cylindra dziala jako tlok mniejszego cy¬ lindra, i przez co przejscie zasysanego plynu do wiekszego cylindra jest tego rodzaju, ze przy wy¬ locie plyn przeplywa przez caly kanal wlotowy i wylotowy i obszar mniejszego cylindra.Urzadzenie wedlug wynalazku zostanie przedsta¬ wione w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. la i Ib przedstawiaja zaisade dzialania zespolu rozcienczania i dozowania w widoku z boku w urzadzeniu wedlug wynalazku, fig. 2 — schema¬ tyczny widok z boku urzadzenia wedlug wynalazku w wersji wielokanalowej, a fig. 3 — mikrometr ograniczajacy, kontrolujacy dlugosc skoku tloka i jednoczesnie objetosc próbek w urzadzeniu wed¬ lug wynalazku.Figura la przedstawia cylinder glówny 1 urza¬ dzenia rozcienczajacego, którego tlok 2 moze byc przesuwany w sposób ciagly lub skokowy recznie lub przy pomocy silnika, na przyklad elektrycznego silnika skokowego i sruby przekazujacej naped.W pierwszym etapie rozcienczania, tlok 2 jest na¬ pedzany z dolnego polozenia 3 do górnego poloze- 126 5203 ^ 126 520 4 nia 4, przez co plyn, na przyklad odczynnik 8, prze¬ plywa z naczynia 6, umieszczonego pod koncówka 5, do cylindra 1 i wypelnia praktycznie caly cy¬ linder.W tym wstepnym etapie do cylindra 1 jest za¬ sysane powietrze 13, zawarte w kanale wlotowym 7 i w koncówkach 5, przy czym jego ilosc jest bardzo mala w stosunku do calej objetosci cylindra 1. Na wstepie drugiego etapu rozcienczania, kanal wlo¬ towy 7 a takze tlok 9 sa wypelnione plynem 8 po pierwszym etapie. W trakcie drugiego etapu rozcienczania, plym pod koncówka 5 jest zastapiony nowym plynem (fig. Ib), na przyklad podsuwa sie rurke lub zestaw rurek 10 z próbka, na przyklad próbka 11, z których zasysa sie plyn do koncówki 5.Objetosc dirugoejloi ruchu jest tak dobrana, ze ilosc plynu, na przyklad próbki, jest nie wieksza niz od¬ powiadajaca wymiennym koncówkom 5 urzadzenia rozcienczajacego., i *'*W. trakcie^drugiego etapu rozcienczania tlok 9 jest przesuwany do góry, przy czym tlok ten sklada sie z czesci kanalu wlotowego 7, uszczelnionego w koncówce 5 za pomoca srodka uszczelniajacego 15.Cylinder 1 lacznie z tlokiem 2 przesuwaja sie wzdiuz wraiz z tlokiem 9, tak ze nie przemieszczaja sie wzgledem siebie, przez co ilosc plynu 8 w cy¬ lindrze 1 pozostaje stala. Tlok 9 moze takze byc podlaczony dio dolnej czesci obszaru cylindryczne¬ go 1 za pomoca gietkiegio przewodu lub rurki, co oczywiscie jest wystarczajace, aby tlok 9 poruszal sie samodzielnie.W trzecim etapie irozcienczaima próbka 11 jest usuwana z koncówki 5 do wlasciwego naczynia, na przylklaid do zestawu miseczek laboratoryjnych (nie pokazanych na rysunku) poprzez zawrócenie tloka 9 z powrotem do dolnego polozenia 12.W czwartym etapie tlok 2 cylindra glównego 1 jest przesuwany o odleglosc stanowiaca pozadany, regulowany skok 14 w dól, przez co plyn 8, na przyklad odczynnik, przeplywa przez caly kanal wlotowy, tlok 9 i koncówke 5 i do naczynia, na przyklad do zestawu miseczek, przeplukujac jedno¬ czesnie koncówke 5 z próbki. Rozcienczenie za¬ chodzi w naczyniu, gdzie plyny 8 i 11 mieszaja sie ze soba. Stosunek rozcienczania moze byc usta¬ wiany precyzyjnie za pomoca stosunku powierzchni tloka 2 i skoku 14 do powierzchni tloka 9 i dlu¬ gosci suwu 16. Nastepnie rozcienczenia mozna uzys¬ kiwac po tym pierwszym przez kazdorazowe prze¬ suwanie tloka 2 cylindra glównego 1 w dól o od¬ leglosc dokladnego skoku 14.Zasadnicze dla wynalazku jest to, ze kanal wlo¬ towy 7 dziala jako jeden tlok 9 urzadzenia i ze koncówka 5 z próbka jest zawsze przeplukiwana za pomoca odczynnika 8, dozowanego skokowo. Zasade wynalazku latwo jest zastosowac w wersji wielo¬ kanalowej, zajmujacej bardzo malo miejsca, przez -co otrzymuje sie wydajne urzadzenie rozciencza¬ jace próbki w duzych ilosciach. Fig. 2 przedstawia wielokanalowa wersje rozwiazania urzadzenia wed¬ lug wynalazku, uruchamianego elektrycznie.Cylinder glówny 1, przylaczony do statywu 30, tworzy zespól, w którym tloki 2 sa poruszane za pomoca silnika elektrycznego 22 i mechanizmu przekazywania napedu, skladajacego sie z kól zeba¬ tych 20, 21 o zebach wstawianych, ze sruby 18 i na¬ kretki 19, zamocowanej na srubie 18. Gdy silnik elektryczny 22 obraca kolo zebate 21, wówczas przekazuje ono naped na kolo zebate 20, któro 5 nastepnie obraca srube 18. Gdy sruba 13 obraca sie, wówczas napedza nakretke 19 w góre l.ib w dól zaleznie od kienuniku obrotu silnika elektryczr_e;p 22, który to kierunek moze byc zmieniany.Tloki 2 sa polaczone z nakretka 19 poprzez ra¬ miona 17, skutkiem czego poruszaja sie ruchem wzdluznym wraz z nakretka 14. Obroty silnika elektrycznego lub sruby sa zliczane w znany spo¬ sób, tak ze odleglosc przebyta przez tlok 2 i odpo¬ wiednio zassana lub wytloczona z cylindra 1 obje¬ tosc plynu jest dokladnie znana. Gdy tloki 2 znaj¬ duja sie w górnym polozeniu, jak pokazano na fig. 2, wówczas cylindry 1 moga byc latwo zdjete i wymienione w statywie 30 w razie potrzeby za pomoca uchwytu unieruchamiajacego 29, na przy¬ klad w celu umycia lub dla zastosowania innego rodzaju odczynnika.Ruch tloków 9 odbywa sie za pomoca silnika elektrycznego z wykorzystaniem mimosrodu 26 na jego osi. Gdy silnik elektryczny 25 obraca mimo- sród 26, wówczas przesuwa on pret 24, slizgajacy sie po prowadnicach 27, zamontowanych na ramie 28. Statyw 30 z cylindrem glównym 1, silnik elek¬ tryczny 22 i mechanizm przekazywania napedu sa przylaczone do preta 24. Kanaly wlotowe 7, odcho¬ dzace od dolnego konca cylindra 1 w statywie 30, tworza zestaw tloków 9 w koncówkach 5 przymo¬ cowanych do ramy 28 urzadzenia, w których to koncówkach tloki 9 sa uszczelnione za pomoca srodka uszczelniajacego 15.Tak wiec, gdy siiniik 25 obraca sie, wówczas sta¬ tyw 30 z calym przylaczonym do niego wyposaze¬ niem przesuwa sie lacznie z tlokaimd 9 poruszaja¬ cymi sie wewnatrz koncówek 5. Mimosród 26 ko¬ rzystnie jest przekrecany tam i z powrotem pomie¬ dzy dwoma okreslonymi polozeniami granicznymi, powodujac tym samym ruch podnoszacy i opuszcza¬ jacy o stalej wielkosci, przenoszony na pret 24. Ten podnioszacy i opuszczajacy ruch moze byc w latwy sposób nastawiany i ograniczany do 'krótszej dlu¬ gosci przez zastosowanie pomiedzy rama 28 a sta¬ tywem 30 srodka ograniczajacego, korzystnie nas¬ tawnego w sposób ciagly, takiego jak mikrometr ograniczajacy (fig. 3).Rozcienczanie jest przeprowadzane w urzadzeniu wedlug wynalazku w sposób opisany powyzej przez uruchamianie na przemian silników elektrycznych 22 i 25.Na figurze 3 jest przedstawiony mikrometr ogra¬ niczajacy, sterujacy dlugoscia suwu tloków 9 i jed¬ noczesnie sluzacy do nastawiania objetosci próbek.Do ramy 28 urzadzenia jest przymocowana podsta¬ wa 35. Unieruchomienie sruby 34 we wlasciwym polozeniu jest mozliwe za pomoca srub 38, nale¬ zacych do podstawy.W tym szczególnym przykladzie sruba ta jest podniesiona o 1 mm. Na tej srubie obraca sie tu¬ leja 33, której dolny koniec jest nagwintowany dla .mozliwosci piizymocowainia do sruby 34. Górny ko¬ niec tulei 33 w tym szczególnym przypadku posiada gwtait o skoku 1,4 mm. Sruba 32 parachoded przez 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60126 520 ten gwint, zas obrót tej sruby jest uniemozliwiony poprzez tuleje 31. Gwint o skoku 1,4 mm jest tak, dobnany, ze gdy tuleja 33 obraca sie, wówczas sru¬ ba 32 podinosi stie w strone ramy 28 i podstawy 35 na wysokosc równa róznicy pomiedzy wartosciami podniesienia srub 32 i 34, to jest w tym szczegól¬ nym przypadku na 0,4 mm.Mozliwe jest zaopatrzenie tulei 33 w linie 37, za pomoca której jest mozliwe odczytywanie sikali 36 Skala 36 jest ulozona zgdni2 z przemieszczeniem rzeczywistym. Liinia 37 przechodzaca wokól tulei 33 moze byc wyposazona w czesciowa skale odpowia¬ dajaca jednemu obrotowi.W celu zgrania ruchu sruby 32 ze sikala, uklad rowka i tulei moze byc nastawny w taki sposób, ze sruba 32 w trakcie przesuwania ukladu moze troche sie obrócic powodujac podniesiende gwintu na srubie 32. Tym sposobem jest dokonywana kali¬ bracja. Urzadzenie to moze oczywiscie byc opraco¬ wane w inny sposób nie rózniac sie funkcjonalnie od rozwiazania opisanego.Zastrzezenia patentowe 1. Urzadzenie do precyzyjnego wzajemnego roz¬ cienczania i dozowania plynów, takich jak próbki i odczynniki, zawierajace jeden lub kilka zespolów rozcienczania i dozowania, z których kazdy posiada dwa cylindry o róznych objetosciach i przekrojach poprzecznych, podlaczone do wspólnej koncówki wlotowej i wylotowej, a takze tloki umieszczone wewnatrz tych cylindrów, znamienne tym, ze w 5 kazdym zespole rozcienczania i dozowania dolna czesc mniejszego cylindra (5) tworzy koncówke wlotowa i wylotowa wzglednie jest podlaczona do koncówki wlotowej i wylotowej, zas tlok (9) w ^mniejszym cylindrze sklada sie z elementu ruro- 10 wego, którego górna czesc jest otwarta wzglednie podlaczona do dolnej czesci wiekszego cylindra (1), przez co w kazdym zespole rozcienczania i dozowa¬ nia czesc rurki wlotowej do wiekszego cylindra (1) dziala jako tlok (9) mniejszego cylindra (5) i przez 15 co przejscie plynu (8), zasysanego do wiekszego cy¬ lindra (1), jest tak usytuowane, ze przy wytlaczaniu plyn przeplywa przez caly kanal wlotowy i wylo¬ towy (7) oraz mniejszy cylinder (5). 2. Urzadzenie wedlug zastrz. 1, znamienne tym, 20 ze mechanizm poruszajacy tlok (2) wiekszego cy¬ lindra (1) niezaleznie od nuchu tloka (9) mniejszego cylindra (5). 3. Urzadzenie wedlug zastrz, 1 albo 2, znamienne 25 tym, ze cylindry (1), (5) sa zamocowane w uchwy¬ tach unieruchamiajacych i sa latwo wymienialne.Pg/a. &4./Ó.126 520 IlllllrfliJIJJIIIIII iifl|iiiiH na OZGraf. Z.P. Dz-wo, z. 1010 (85+15) 6.85 Cema IM il PL PL PL