Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarzania nowych pochodnych tetrahydrofunanu, posiadaja¬ cych wlasnosci chwastobójcze.Znane sa, np. z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4116 669, pochodne benzyloksymetylotetrahydrofuranu o dzialaniu chwastobójczym. Obecnie okazalo sie, ze grupa nowych zwiazków, rózniacych sie od wspomnia¬ nych wyzej bocznym lancuchem,, który stanowi me- toksyimetyl podstawiony heterocyklem zawieraja¬ cym azot, posiada znacznie wyzsza aktywnosc her¬ bicydowa.Nowe zwiazki wytwarzane sposobem wedlug wy¬ nalazku, stanowiace pochodne tetrahydrofuranu, a takze ich N-tlenki i sole, przedstawia ^vzór ogól¬ ny 1, w którym R1 i R* niezaleznie oznaczaja atom wodoru lub grupe alkilowa zawierajaca do 6 ato¬ mów wegla albo R1 i R2 razem tworza grupe alki- lenowa zawierajaca do 6 atomów wegla, kazdy z symboli R*, R4, R5 i R6 niezaleznie oznacza atom wodoru lub chlorowca, grupe fenyIowa albo grupe alkilowa lub alkoksy zawierajaca do 6 atomów we¬ gla, albo R* i R5 maja wyzej podane znaczenia, a R4 i R6 razem oznaczaja podwójne wiazanie we¬ giel-wegiel, R7 oznacza atom wodoru lub grupe al¬ kilowa zawierajaca do 6 atomów weglu, A zas ozna¬ cza atom wodoru lub chlorowca, albo grupe alkilo¬ wa zawierajaca do 6 atomów wegla.Korzystnie R1 i R* niezaleznie oznacza atom wo¬ doru lub grupe metylowa albo R1 i Rl razem ozna¬ czaja grupe pentametylenowa. Korzystnie R* ozna¬ cza grupe metylowa lub etylowa.Typowymi zwiazkami wytwarzanymi sposobem wedlug wynalazku sa pochodne o wzorze 1, w któ- 5 rym R4, R5 i R« oznaczaja atomy wodoru a pozo¬ stale symbole maja ponizsze znaczenia: Ri CH, CH, | R* CH« Cl£ -(CHa)*- CH3 CH3 CHj, CJ% R^ H fenylo H H H RT CaH, CA C*H, C3H5 CJh A H H H - ¦ 3-metylo Irmetylo Jak wspomniano, sposób wedlug wynalazku obej¬ muje takze wytwarzanie N-tlenków i soli zwiaz¬ ków o wzorze 1. Sola moze byc na przyklad, sol ad¬ dycyjna, albo czwartorzedowa sól amoniowa, np. 20 zwiazek o wzorze 2, w którym A oznacza grupe al¬ kilowa do 6 atomów wegla, zwlaszcza metylowa lub etylowa, a B" oznacza równowaznik anionu, zwla¬ szcza halogenku, np. jodku, albo równowaznik jo¬ nu siarczanowego. 25 W zaleznosci od podstawników obecnych w cza¬ steczce, zwiazki o wzorze 1 moga istniec w postaci izomerów geometrycznych i/lub w postaci izomerów optycznych. Wynalazek swym zakresem obejmuje równiez wytwarzanie takich izomerów i ich miesza¬ no nin, 124 8073 124807 4 Wedlug wynalazku, sposób wytwarzania zwiaz¬ kowi wyzej^zdefiniowanym wzorze 1, ewentualnie .w 'postaci- N^tlenków lub soli, polega na poddaniu ireakcji zwiazku o wzorze 3 ze zwiazkiem o wzorze 4, albo sola lub N-tlenkiem tego zwiazku, w któ- 5 ry*$h fi^ wzorach R* — RM A maja wyzej podane znaczenia, a jedch,| z syrriboli X i Y oznacza atom chlorowca, drugi zas oznacza grupe O^, w której Z oznacza atom wodoru albo równowaznik metalu al¬ kalicznego tab metalu ziem alkalicznych, przy czym, gdyfZ oznacza atom wodoru, reakcje prowadzi sie w obecnosci zasady, i wytworzony produkt ó wzo¬ rze 1 ewentualnie przeprowadza sie w jego sól lub N-tlenek, albo wytworzony N-tlenek lub sól prze¬ prowadza sie w wolny zwiazek o wzorze 1 w zna¬ ny sposób. ' Gdy Z oznacza atom wodoru, reakcje prowadzi sie w obecnosci odpowiedniej zasady, np. w obec¬ nosci wodorotlenku, alkanolanu lub wodorku me¬ talu alkalicznego. Korzystne wykonanie sposobu po¬ lega na poddaniu reakcji zwiazku o wzorze 3, w którym Y oznacza grupe hydroksy, ze zwiazkiem o wzorze 4, w którym ^ oznacza atom chlorowca, w obecnosci zasady, korzystnie wodorku sodowego.Reakcje w sposobie wedlug wynalazku mozna prowadzic w obecnosci odpowiedniego rozpuszczal¬ nika, np. w benzenie lub toluenie. Reakcje mozna np. prowadzic w temperaturze w zakresie od 50 do 150°C. Dogodnie reakcje prowadzi sie w tempera¬ turze wrzenia uzytego rozpuszczalnika przy zawra¬ caniu par.Substraty o wzorach 3 i 4 wytwarza sie znanymi metodami.Zwiazki o wzorze 1 wykazuja aktywnosc herbi¬ cydowa. Wobec tego wynalazek obejmuje równiez srodek chwastobójczy zawierajacy co najmniej je¬ den nosnik i co najmniej jeden zwiazek.o wyzej zdefiniowanym wzorze 1.* Nosnikiem w srodku chwastobójczym wedlug wy¬ nalazku moze.byc dowolna substancja nadajaca sie do zestawiania ze skladnikiem aktywnym tak, aby otrzymac odpowiednia postac tego srodka do stoso¬ wania na zadane miejsca, np. ria rosliny, ziarno lub glebe, albo do transportu tego srodka i innych ma¬ nipulacji. Nosnik moze byc staly lub ciekly, w tym substancje skroplone pod cisnieniem, które w wa¬ runkach normalnych wystepuja w stanie gazowym, i. nadaja sie do tego celu wszystkie nosniki stoso- ^ajie dof zestawiania srodków chwastobójczych.Do odpowiednich nosników naleza: naturalne i „syntetyczne glinki i glinokrzemiany, np. natural¬ na krzemionka, jak ziemia okrzemkowa, krzemiany majgn.ezowe, np^ talk, krzemiany magnezosoglinowe, np. atalpulgtt--i wermikulit, krzemiany glinowe, np. kaolinit, montmorylonit i mika; weglan wapnia, siarczan wapnia; syntetyczne uwodnione tlenki i syntetyczne, przemiany wapnia lub glinu; pier¬ wiastki, Jalc wegiel tyczne zywice, np. zywice kumaronowe polichlorek winylu, polimery i kopolimery styrenu stale poli- chiorofenole;; bitum; .woski,, np. .wosk pszczeli, pa¬ rafina i chlorowane woski mineralne; a takze sta¬ le nazowy sztuczne, np. superfofast. - ,04gowiednii|tis ^snikami cieklymi sa: woda, al¬ kohole, np. izopropanol i glikole, ketony, np. ace¬ ton, keton metyloetylowy, keton metyloizobutylowy i cykloheksanon, etery, weglowodory aromatyczne i alkiloaromatyczne, np. benzen, toulen i ksylen; frakcje ropy naftowej, np. nafta i lekkie oleje mi¬ neralne; chlorowane weglowodory, np -czterochlo¬ rek wegla, czterochloroetylen i trójchlóroetan. Cze¬ sto korzystne sa mieszaniny róznych cieczy. ; Srodki chwastobójcze czesto zestawia sie i tran¬ sportuje w postaci stezonej. Taki stezony srodek chwastobójczy uzytkownik sam rozciencza przed aplikowaniem. Obecnosc w srodku chwastobójczym niewielkich ilosci nosnika o charakterze powierzch- niowoczynnym procesu rozcienczenia wspomaga.Wobec tego w srodku chwastobójczym- wedlug wy¬ nalazku przynajmniej jeden nosnik" ma charakter substancji powierzchniowo-czynnej; Substancja powierzchniowo-czynna moze byc sro¬ dek emulgujacy, srodek dyspergujacy lub srodek zwilzajacy; przy tym moze to byc srodek .niejono¬ wy lub jonowy Przykladami odpowiednich srodków powierzchniow-czynnych sa sole sodowe lub wap¬ niowe kwasów poliakrylowych kwasów lignosulfo- nowych, produkty kondensacji kwasów tluszczowych albo amin lub amidów alifatycznych zawierajacych co najmniej 12 atomów wegla w czasteczce z tlen¬ kiem etylenu i/lub tlenkiem propylenu i estry kwa¬ sów tluszczowych gliceryny, sorbitu, sacharozy lub pentaerytrytu, ich produkty kondensacji z tlenkiem etylu iAub tlenkiem propylenu; produkty konden¬ sacji alkoholi tluszczowych lub alkilofenoli, np. p- -oktylofenolu lub p-oktylpkresolu, z tlenkiem ety¬ lenu iAub tlenkiem propylenu, siarczany lub sulfo¬ niany tych produktów kondensacji; sole metali al¬ kalicznych lub metali ziem alkalicznych, korzystnie sole sodowe, estrów kwasów siarkowego i sulfono¬ wego, zawierajacych co najmniej 10 atomów wegla w czasteczce, np. sól sodowa siarczanu laurylu, so¬ le sodowe siarczanów II-rzed-alkilów, sole sodowe sulfonowanego oleju rycynowego i sole sodowe sul¬ fonianów alkiloarylowych, np. dodecylobenzenosiil- fonian sodowy; a takze polimery tlenku etylenu3 i kopolimery tlenku etylenu i tlenku propylenu.Srodek wedlug wynalazku moze np. miec postac zwilzalnego proszku, pylu do opylania, granulatu, roztworu, koncentratu do emulgowania, emulsji, koncentratu zawiesinowego lub aerozolu.Zwilzalny proszek na ogól zawiera 25, 50 i 75% wagowych skladnika aktywnego i zwykle zawiera, obok stalego obojetnego nosnika, 3^10% wagowych srodka dyspergujacego i jesli to jest konieczne, 0—10%^ wagowych stabilizatora(ów) i/lub inne do¬ datki np- srodki: ulatwiajace przenikanie i srodki zwiekszajace .przylepnosc. Pyl do opylania na ogól wytwarza sie w postaci koncentraty do opylania posiadajacego, podobny sklad jak proszek zwilzal¬ ny, lecz z wylaczeniem srodka dyspergujacego; sa one rozcienczone w polu stalym nosnikiem zwykle do zawartosci 0,5—10% wagowych skladnika aktyw¬ nego. Granulat na ogól posiada ziarna w zakresie 1,676—0,152 mm i wytwarza sie go zwykle metoda aglomeracji lub impregnacji. Zwykle granulat za¬ wierz 0,5—25% wagowych skladnika aktywnego i 0—10% wagowych dodatków takich jak stabiliza¬ tory, srodki spowalniajace uwalnianier skladnika aktywnego i srodki wiazace. Koncentrat do emul- 15 20 25 30 35 4* 45 50 55 605 1HSM 6 gowania oprócz rozpuszczalnika i w razie potrzeby korozpuszczalnika zwykle zawiera 10—-30% wago¬ wo/objetosciowych skladnika aktywnego, 2—20% wagowo/objetosciowych emulgatorów i 0—20% wa¬ gowo/objetosciowych innych dodatków, jak stabili¬ zatory, srodki ulatwiajace przenikanie i inhibitory korozji. Koncentrat zawiesinowy zwykle jest tak zestawiony, aby stanowil trwaly, niesedymentujacy produkt plynny i zawieral na ogól 10—75% wago¬ wych skladnika aktywnego, 0,5—15% wagowych dy- spergatorów, 0,1—10% wagowych srodków supendu- jacych, jak koloidy ochronne i srodki tiksotropowe, 0—10% wagowych innych dodatków, jak srodki ulatwiajace przenikanie, srodki przeciwpieniace, in¬ hibitory korozji, stabilizatory, srodki zwiekszajace przylepnosc, a takze wode lub ciecze organiczne, w których skladnik aktywny jest nierozpuszczalny.W koncentracie moga byc takze rozpuszczone, sta¬ le, organiczne lub nieorganiczne, sole, które zapo¬ biegaja sedymentacji lub zamarzaniu wody.Wyznalazek obejmuje srodek chwastobójczy w postaci wodnych dyspersji i emulsji, które zo¬ staly otrzymane np. przez rozcienczenie zwilzalne- go proszku lub koncentratu. Moga to byc emulsje typu woda w oleju lub olej w wodzie i moga miec konsystencje gestego majonezu.Srodek wedlug wynalazku moze dodatkowo za¬ wierac i inne skladniki, np. inne zwiazki o wlasno¬ sciach szkodnikobójczych, chwastobójczych lub grzybobójczych.Wynalazek ilustruja ponizsze przyklady. - Przyklad I. Wytwarzanie 2,2-dwumetylo-5- -etylo-5^(2-pirydylometoksymetylo)oksolanu o wzo¬ rze 5.Do 20 ml suchego toluenu, podczas mieszania, do¬ dano 0,67 g 50% wagowych zawiesiny wodorku so¬ dowego w oleju, a nastepnie 2,0 g 2,2-dwumetylo-5- -etylo-5-hydroksymetylooksolanu i calosc ogrze^ wano pod chlodnica zwrotna do zaniku wydziela¬ nia sie wodoru. 3,1 g chlorowodorku 2-chloromety- lopirydyny zobojetniono przy pomocy wodnego roz¬ tworu wodoroweglanu sodowego i ekstrahowano przy uzyciu CH2C1. Po odparowaniu tego ekstraktu otrzymano olej, który rozpuszczono w 5 ml toluenu i wkroplono do schlodzonej mieszaniny rekacyjnej zawierajacej oksolan, po czym ogrzewano przez noc pod chlodnica zwrotna. Mieszanine schlodzono, wy¬ lano do eteru etylowego, przemyto raz woda, wysu¬ szono i odparowano. Surowy produkt oczyszczono na kolumnie wypelnionej krzemionka^ stosujac ja¬ ko eluent chlorek metylenu zawierajacy 3% acetonu.Zadany produkt otrzymano w postaci oleju z wy¬ dajnoscia 41%.Wyniki analizy: Wyliczone dla CjfHfiNÓ* znaleziono C 72,3 72,2 H W 9,6 5,6 5,3 Przyklad II. Wytwarzanie N-tlenku zwiazku o wzorze 5 opisanego w przykladzie I. 3,4 g chlorowodroku N-tlenku 2-chlorometyIopi- rydyny zmieszano z 20 ml nasyconego roztworu wo¬ dorku sodowego i ostroznie dodano 5 g bezwodne¬ go weglanu sodowego. Po ustaniu wydzielania sie gazu wodna mieszanine ekstrahowano trzykrotnie chlorkiem metylenu, ekstrakty polaczono, wysuszo- 10 15 20 no i odparowano, otrzymujac wolny N-tlenek-2- -chlorometylopirydyny W 30 min suchego toluenu zawieszono 0,8 g 50% zawiesiny wodorku sodu w oleju i podczas miesza* nia wkroplono xoetwór 2*5 g i^-dwumetylo-S-etyló- -5-hydroksymetylooksolanu w 5 ml suchego tolue¬ nu, po czym calosc przez 2 godziny ogrzewano pod chlodnica zwrotnica i schlodzono. Da roztworu te¬ go wkroplono cieply roztwór 2,6 g 2-chlorometyld- pirydyny w 20 min suchego toluenu i ogrzewano przez noc pod chlodnica zwrotna. Nastepnie zimna mieszanine wylano do eteru etylowego, roztwór przesaczono i odparowano, otrzymujac 4,35 g suro¬ wego produktu. Produkt ten oczyszczono na kolum¬ nie z krzemionka, stosujac jako eluent naljpierw 3%, a nastepnie 5% roztwór alkoholu izopropylowe- geo w chlorku metylenu. Otrzymano 1,15 g zadane¬ go zwiazku.Przyklad III. Wytwarzanie czwartorzedowej soli amoniowej zwiazku o wzorze 5 w postaci jod¬ ku metylu. 0,6 g zwiazku o wzorze 5, otrzymanego jak opisa¬ no w przykladzie I, oraz 1 ml jodku metylu do¬ dano do 5 min suchego eteru etylowego i miesza¬ ninie ogrzewano przez 2 dni pod chlodnica zwrotna.Nastepnie mieszanine poddano saczeniu, uzyskujac 0,3 g zadanego produktu w postaci zóltawego ciala stalego. Przesacz odparowano i pozostalosc przez" 6 dni ogrzewano z jodkiem metylu, otrzymujac do¬ datkowo 0,2 g zadanego produktu w postaci jasno- zóltego ciala stalego.Przyklad IV. Postepujac podobnie jak opisa¬ no w przykladzie I otrzymano 2,2-dwumetylo-3-fe- nc4o-5-(2-pirydylometoksymetylo)oksolant 35 40 45 Wyniki analizy: wyliczone dla 0211*210^ znalezione Wyniki NMR: 0,9 ppm 1,1—2,0 ppm 3,35 ppm 4,65 ppm 6,9—7,2 ppm 7,3—7,8 ppm 8,5 ppm 55 60 Q 77,3 76,5 H a,* 8,5 N 4,3 4,4 3H (tryplet) 16H (kompleks) 2H (singiet) 2H (singiet) 1H (multiplet) 2H (multiplet) 1H (rozszerzony dublet) Przyklad V: Postepujac podobnie, jak opisa¬ no wyzej, otrzymano 2-spirocykloheksano-5~etylo- -5-{2-pirydyIometoksyraetylo)-oksolaru Wyniki analizy: wyliczone dla CuHnOiN • otrzymano Wyniki NMR: 0,9 ppm 0,9—1,3 ppm 1,5 ppm 1,9 ppm 2.5 ppm 3,4—3,7 ppm 3,65 ppm 4,8 ppm 7,4 ppm 7,7 ppm 8.6 ppm C 74,7 731,6 I* 9,3 N 4,8 4,7 3 H (singiet) 3 H (kompleks) 3 H (singiet) 2 H (kwartet) 2 H (podwójny kwartet) 1 H (kompleks) 2 H (singiet) 2 H (singiet) 6 H (rozszerzony singiet) 2 H (multiplet) 1 H (rozszerzony dublet)Tabela 1 Zwiazek z przy¬ kladu I II III IV*) V VI VII Wskaznik fiotoksycznosci Przed wzejsciem zraszanie gleby 10 kg/ha Mz | R BG 9 8 0 8 8 6 7 V. 7 0 8 5 5 9 8 0 9 8 7 O L 8 7 5 8 7 — 7 4 3 6 6 3 M 7 3 0 6 6 2 SB 6 3 0 5 5 2 S 7 6 0 5 5 3 Opryskiwanie roslin 5 kg/ha Mz 8 8 2 6 8 8 4 R 6 7 0 3 7 4 5 BG 8 8 0 7 8 9 7 O L 7 7 4 7 8 7 6 8 7 2 7 7 6 8 M 6 5 3 6 7 7 7 SB 3 7 2 4 8 5 5 S 5 7 4 5 7 5 7 Po wzejsciu 5 kg/ha Mz 9 6 5 5 9 9 4 R 9 9 3 — 8 8 5 BG 9 9 3 9 9 9 8 O 8 4 5 4 7 8 2 L 8 2 3 5 7 6 3 M 6 3 0 3 5 4 6 SB 5 2 3 4 4 6 5 S 8 8 2 4 7 7 0 Tabela 2 Badany zwiazek a) wg wynalazku 2,2-dwumetylo-5-etylo-5- (2-pirydylometoskymety- lo)-oksolan 2) wg opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4 116 669 2-etylo-5,5-dwumetylo-2- benzyloksymetylotetra- hydrofuran 2-etylo-2-(2-fluorobenzylo- ksymetylo(tetrahydrofura- no-5-spirocykloheksan 2-etylo-5,5-dwumetylo-2- (2-chlorobenzyloksymetylo) tetrahydrofuran GID50 Pedy 1 Korzenie VL P,43 |0,11 1,37 0,28 PR 0,6 0,36 GG 0,15 0,06 OA 0,06 0,20 0,30 0,016 MZ \ BG <0,01 0,03 0,11 Q,038 <0,001 0,001 <;0,03 0,007 VL 0,14 0,48 3,47 1,31 PR 0,0i95 1,14 GG A024 0,17 OA 0,059 0,50 0,22 0,30 MZ q,046 0,38 0,41 0,96 BG 0,018 0,04 0,05 05,25Tablica 4 Zwiazek z przy¬ kladu Nr ,X XI XII XIII XtfV xv XVI XVII XVIII XIX XX XXI XXII Wskaznik fil Po wzejsciu Zraszanie gleby 10 kg/ha MZ 9 8 9 6 9 9 X 6 9 9 8 6 9 R 8 8 9 4 8 8 X 4 9 8 5 5 8 BG O 9 | 8 9 | 8 9 7 1 8 1 9 8 5 7 7 X | X 4 9 9 8 7 9 4 8 7 7 0 8 L 5 4 8 3 3 6 X 0 4 4 6 3 6 M 5 3 8 5 4 5 X 0 5 5 6 2 SB 6 3 6 6 4 6 X 0 5 4 5 2 5 | 5 S 3 4 6 0 2 6 X 0 4 4 5 3 5 totoksy cznosci Opryskiwanie roslin 5 kg/ha MZ 1 R 7 i 5 7 | 6 9 | 7 4 | 3 8 | 7 BG O 8 7 9 8 9 9 j 8 | 9 9 | 7 5 9 6 8 4 8 0 7 5 9 5 8 8 4 | 9 3 | 7 6 | 8 6 7 8 4 7 8 7 4 7 6 7 6 7 L 7 6 8 5 7 7 6 5 6 5 6 8 6 M 7 6 7 7 9 7 6 4 7 8 7 9 6 SB 8 3 7 8 9 6 5 4 8 5 5 5 7 S Przed wzejsciem i 5 kg/ha MZ 6 ¦ | 9 4 ! 9 6 | 8 5 8 7 I 9 7 5 6 7 5 5 7 8 9 9 9 R 9 9 8 X 9 9 9 7 9 | 9 9 | x 9 1 8 4 i 5 9 | 7 BG 9 9 9 ~~9~ 9 9 9 9 9 9 9 8 * O I L 7 9 8 3 7 8 8 0 9 8 8 2 6 4 6 7 0 6 5 5 0 6 4 6 3 6 M 2 ~ 4~ 6 3 4 6 5 0 5 3 4 6 6 SB 5 5 5 4 3 3 5 0 4 4 6 5 4 S 0 6 7 0 0 7 8 0 5 5 7 0 5 ; |in ser II 12 Przyklad VI. Postepowano*. jak w przykla¬ dzie I, otrzymujac jako produkt 2,2-dwumetylo-5- ^3-metylo-2-pirydylometoksymetylo)oksolan.NMR: 0,6^1,0 (3H, t), 1,25 (6H, s, 1,4—2,0 (6H, c), 2,4 (3E, s), 3,35 (2H, s), 4,7 (2H, s), 7,0—7,55 (2H, c), 8,25—8,5 (1H, d).Przyklad VII. Postepowano jak opisano w przykladzie I, otrzymujac 2,2-dwumetylo-5-etylo- -5-(6-metylo-2-pirydylometoksymetylo)-oksolan.NMR: 0,7—1,1 (3H, t), 1,25 (6H,s), 1,45—2,1 (6H, c), 2,55 (3H, s), 3,45 (2H, s), 6,15—7,75 <3H, c).Przyklad VIII. Aktywnosc herbicydowa.Aktywnosc herbicydowa zwiazków wytwarzanych sposobem wedlug wynalazku oceniano na podstawie testów, w których jako reprezentatywne rosliny stosowano: kukurydze — Zea mays (Mz) ryz — Oryza sativa (R)(^ chwastnice jednostronna ^- Echinochloa crusgalli (BG) - -- -- owies — Avena sativa (O) len — Linum usitatissimum j(L) . - gorczyce — Sinapsis alba (M) burak cukrowy — Beta vulgaris (SB) soje — Glicsine max. (S) Przeprowadzono testy w dwóch kategoriach przed wzejsciem i po wzejsciu. Testy przed wzejsciem po¬ legaly na opryskaniu cieklym srodkiem, zawieraja¬ cym badany zwiazek, gleby, w której uprzednio umieszczono nasiona wyzej podanych rosKn. Testy po wzejsciu obejmowaly badania-dwojakiego rodza¬ ju: testy polegajace na zraszaniu gleby i testy po¬ legajace na opryskaniu roslin. W obu rodzajach te¬ stów stosowano ten sam srodek zawierajacy bada¬ ny zwiazek.W badaniach stosowano glebe stanowiaca wyja¬ lowiona dzialaniem pary, zmodyfikowana mieszan¬ ke John Innes Compost* w której polowe zawarte¬ go luznego torfu zastapiono wermikulitem.Srodek chwastobójczy do- bWan przygotowywa¬ no przez rozcienczenie! woda roztworu badanego zwiazku w acetonie z dodatkiem 0,4% wagowych kondensatu alkilofenolu z tlenkiem etylenu, dostep¬ nego w handlu pod zastrzezona nazwa TRITON X-155. W testach polegajacych na opryskiwaniu gle¬ by i opryskiwaniu roslin roztwór acetonowy roz¬ cienczano taka sama Sóscia wódy i aplikowano w dawce odpowiadajaceiJ.kg-skladnika aktywne¬ go na hektar w objetosci... odpowiadajacej 400 l/ha.W testach polegajacych na zraszaniu gleby 1 obje¬ tosc roztworu acetonowego rozcienczano woda do 155 objetosci i tak otrzymany *roztwór stosowano w dawce odpowiadajacej 10 kg_skladnika aktyw¬ nego na 1 hektar w objetosci odpowiadajacej okolo 3 tysiecy litrów na 1 hektar.Jako porównanie sluzyly: w-testach" przed wzej¬ sciem — obsiana gleb nie traktowana srodkiem chwastobójczym, a w testach po wzejsciu — nie traktowane srodkiem rosliny.Dzialanie herbicydowe testowanych zwiazków oceniano wizualnie po siedmiu dniach od opryska¬ nia roslin i od zraszania gleby po jedenastu dniach od opryskania gleby. Wyntt^iiiebrace w tebeli I po* dano w skali od 0 do 9^ przy czyni Q oznacza brak efektu potraktowania roslin, % oznacza obnizenie okolo 25% wagi swiezych lodyg i lisci, 5 oznacza obnizenie o okolo 55%, a 9 oznacza obnizenie o 95%.Przyklad IX. Porównanie aktywnosci herbi¬ cydowej nowych zwiazków wedlug wynalazku 5 i zwiazków znanych z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 4116 669.Metoda badania. Do badan stosowano zwiazki aktywne w postaci gotowych srodków, które roz¬ cienczono woda destylowana. Srodek chwastobój- 10 czy przygotowano w mieszaninie acetonu i wody (1:1) z dodatkiem 0,2% Tritonu X-155.Badane zwiazki aplikowano, w dawkach odpowia¬ dajacych 650 litrów na hektar, do 20 mm warstwy gleby gliniastej drobno sproszkowanej i dokladnie 15 wymieszanej przed uzyciem. Glebe potraktowana srodkiem chwastobójczym, nasiona i glebe nie trak- - towana umieszczono w plastykowych pojedynczych doniczkach o srednicy 70 mm, jak pokazano na za¬ laczonym rysunku. Na wierzchu doniczek umie- 20 szczono warstwe bardzo drobnego piasku i przykry¬ to plytkami Petriego w celu zmniejszenia parowa- _nia* W trakcie .calego badania stosowano nawad¬ nianie podglebowe przy uzyciu mat kapilarnych.Doniczki umieszczone byly w szklarni. Dla kazdej 25 rosliny przeprowadzano 2 lub 3 próby. Rosliny, na których przeprowadzono badanie byly nastepujace: zaslaz Awicenny — Abutilon theoprasti (VL) portulaka — Portulaca oleracea (PR) przytulia czepna — Eleusine indica (GG) 30 owies — Avena sativa (OA) kukurydza — Zea mays (MZ; chwastnica jednostronna — Echinochloa crusgalli (BG) Wyniki badania: Fitotoksycznosc oceniano stosu- 35 jac jedna lub obie ponizsze techniki: a) ocerte wizualna wedlug standardowej skali 0—9 (0-brak efektu, 9-calkowite zniszczenie), b) wazenie* swiezych pedów.Wszystkie wyniki poddano analizie probitow 40 i otrzymano GID60 (dawka potrzebna do uzyskania 50% efektu) w typowym komputerowym wyliczeniu.Wyniki zawiera tabela 2.Wyniki z tabeli 2 wykazuja, ze srodek wedlug wynalazku posiada wyzsza aktywnosc herbicydowa 45 poprzez korzenie, co podnosi ich aktywnosc prze¬ ciwko chwastom szerokolistnym (Abutilon theop¬ rasti i Portulaca oleracea).Przyklady X—XXII. Postepowano podobnie, jak opisano w przykladzie I i otrzymano zwiazki 5Q o wzdrze 6, zestawione w tabeli 3. Aktywnosc her¬ bicydowa tych zwiazków podaje tabela 4.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób wytwarzania nowych pochodnych te- 55 trahyóiofuranu, ewentualnie w postaci N-tlenków lub soil, o wzorze ogólnym 1,, w którym R1 i R* nie¬ zaleznie oznaczaja' atom wodoru lub grupe alkilo¬ wa zabierajaca do 6 atomów wegla albo R1 i R2 razem, tworza grupe alkilenowa zawierajaca do 6 •° atomów wegla, kazdy sposród R8, R4, R5 i R« nie¬ zaleznie oznacza atom wodoru, atom chlorowca, grupe fenylowa ano grupe alkilowa, lub alkoksy ^ • zawierajaca do 6 atomów wegla, albo R8 i R5 maja wyzej podane znaczenia, a R4 i Rs razem oznaczaja 65 podwójne wiazanie wegiel-wegiel, R7 oznacza atom13 nr807 14 Przy¬ klad nr v- K v XI XII XIII :XIV XV XVI XVII XVIII_ XIX XX XXI XXII Ra fi V 1 ^SaHe V-CH3 R* -ch3:; \ r ? wzfir 7 -t:H31 -CH3 -CH3 -CH3 r \ -CH3 -'-CAi -CH3 -CH3 -nC^j -CH3 ktC^I* „ -chj: -CH3 -CH3 -CH3 -CH3 -CH5 wzór 7 R R H H H H $ H H H ** H H H R* \ H H H H ^ -nC4H9 H H H -C2H5 ,^OCH3 V H H H Tabela , R* C2H5 -CjH^ -C*H« -C2H5 -C2H5 -CaH* -CaHc -CaHi -C2P6 -C2H5 -CzHb -C^Hs -CH3 5 A H V^ H 3-metylo H H H 3-bromo:; 5-bromav "H.H 3-metylo 6-metylo H Wyniki analizy ODir~C!7333r Htft8 N:5,l Zhal. C:71,6 H:10,z N:4,8 Obi. C:73,0 H:9 N:5,3 Znal. C:71,8. H:10,l N:5,l ' j Obi. CL'75,2 H:9,5 N;4^ Znal. C:72,6 H:9,4 Nr4,7 " / | Obi. C:74,2 H:10,(TN:4,8 ZnaL 0:73,4 P:10,8 N:4,3 Obi. C:74,8 H:10,2 N:4,6 Znal. C:74,4 ^1:10,6 N:4,5 Obi. C:71,7 H:10,0 N:5,4 Znal. C:73,0 H:9,6 N:5,3 Obi. C:54,9 H:6,7 N:4,3 Znal. C:54,8 H:6,8 N:4,3 t