Przedmiotem wynalazku jest zawór przelewowo-zwrotny, zwlaszcza do stojaków hydraulicznych stonowanych w górnictwie do roz¬ pierania i rabowania dolnego stopnia stojaka w zmechanizowanych obudowach górniczych oraz za¬ bezpieczenia stojaka przed zniszczeniem w przy¬ padku naporu górotworu.Stan techniki. Dotychczas znany zawór przele¬ wowo-zwrotny zwany w obudowach górniczych za¬ worem przedluzacza, sklada sie zasadniczo z zaworu zwrotnego i zaworu przelewowego, które umiesz¬ czone sa we wspólnym korpusie. Zawory te oddzie- lorie sa od siebie wspólna komora cisnieniowa, która polaczona jest ze stojakiem za pomoca zlacza wtykowego i przewodów gumowych. Zawór zwrot¬ ny wyposazony jest w grzybek na którym osadzona jest uszczelka dociskana wkretem z trzpieniem walcowym i przesuwa sie w tulei osadzonej w kor¬ pusie pod wplywem oddzialywania sprezyny i cis¬ nienia panujacego w komorze cisnieniowej. Tuleja unieruchamia wkladke zaworu przelewowego za pomoca przylacza wkretnego wkreconego do kor¬ pusu. Wkladka zaworu jest elementem wspólnym komory cisnieniowej zaworu zwrotnego i stanowi jednoczesnie podstawowy' element zaworu przele¬ wowego. Wkladka ma w osi wzdluznej otwór o bardzo malej srednicy, wewnatrz którego prze¬ suwa sie tloczek zakonczony glówka o ksztalcie odwróconego stozka, który swa podstawa styka sie z plaska uszczelka osadzona w sworzniu zakonczo- li 15 20 25 nym z drugiej strony powierzchnia kulista. Swo- rzen osadzony jest suwliwie w lozysku kulowym umieszczonym w obudowie lozyska, które zabudo¬ wane jest w korpusie zaworu. Sworzen dociskany pest do tloczka za pomoca gniazda w talerzyku dociskowym i sprezyny osadzonej w wybraniu sruby ustalajacej nacisk sprezyny.Wada opisanego zaworu przelewowo-zwrotnego jest duza bezwladnosc zamkniecia zaworu polega¬ jaca na duzej róznicy cisnienia pomiedzy cisnieniem otwarcia i zamkniecia zaworu. Róznice cisnien wy¬ nikaja z malego przekroju szczeliny przeplywowej wystepujacej pomiedzy otworem wkladki a tlo¬ czkiem. Ta bezwladnosc nie zapewnia zachowa-, nia wymagan warunków bezpieczenstwa, gdyz w [przypadku wystapienia naglego wzrostu cisnienia w komorze, spowodowanego naporem górotworu, powstaje duze dlawienie pomiedzy otworem wklad¬ ki a tloczkiem na skutek malej szczeliny. Ta mala szczelina nie umozliwia wymaganego spadku cis¬ nienia w dostatecznie krótkim czasie co prowadzi do zniszczenia stojaka hydraulicznego. Inna wada znanego zaworu jest wystepowanie w nim uszczel¬ nienia za pomoca powierzchni plaskich, przy czym wymagana równoleglosc powierzchni uszczelniaja¬ cych jest trudna technologicznie do uzyskania i przy niewielkich odchylkach równoleglosci nie jest zapewniona wymagana szczelnosc zaworu. Dotych- czaisowa budowa zaworu jest równiez skompliko¬ wana technologicznie poniewaz wykonanie tloczka 109 509109 509 o malej srednicy z zakonczeniem stozkowym, jak równiez wykonanie lozyska kulowego z zawaicowa- nymi kulkami wymaga wysokiej dokladnosci wy¬ konania. Przy niedostatecznej precyzji wykonania tych elementów nastepuje zakleszczenie sic sworz¬ nia kulistego oraz zawieszanie sie grzybka pod¬ czas pracy a tym samym zawór przestaje spelniac ' swoja funkcje.Celem wynalazku jest usuniecie wad wystepuja- «eych w znanym zaworze przez zastosowanie roz¬ wiazania posiadajacego zwiekszony przekrój prze¬ plywu oraz wyeliminowanie niepewnego w dzia¬ laniu uszczelniania plaskiego jak równiez opraco¬ wanie zaworu przelewowo-zwrotnego, który umoz¬ liwi bezwzgledna szczelnosc konstrukcji oraz za¬ pewni równomierny i szybki przelew w przypad¬ kach naglego wzrostu cisnienia w komorze cisnie¬ niowej polaczonej z obudowa stojaka hydraulicz¬ nego.Istota wynalazku. Zawór przelewowo-zwrotny wedlug wynalazku charakteryzuje sie tym, ze jest zbudowany z zaworu zwrotnego i z zaworu prze¬ lewowego które umieszczone sa we wspólnym kor¬ pusie i oddzielone od siebie wspólna komora cis¬ nieniowa polaczona ze stojakiem hydraulicznym za pomoca zlacza wtykowego i przewodów gumo¬ wych. Zawór zwrotny ma grzybek na którym osa¬ dzona jest uszczelka z wkretem dociskowym i sa wspólnie umieszczone w korpusie oraz. sa dociskane do przylacza wkretnego za pomoca sprezyny opartej z drugiej strony na wkladce. Zawór prze¬ lewowo-zwrotny posiada miedzy komora cisnie¬ niowa a komora przelewowa zespól bezpieczenstwa utworzony z wkladki i umieszczonego w nim suw- liwie tloczka, stykajacego sie punktowo z docisko¬ wym talerzykiem, przy czym wkladka posiada do¬ datkowo rowek do osadzenia w nim pierscienia uszczelniajacego. Suwliwy tloczek zaworu przele¬ wowego posiada, najkorzystniej wspólsrodkowo usytuowany podluzny kanal, który jest polaczony z kanalami poprzecznymi, przy czym pole prze¬ kroju podluznego kanalu jest funkcja sumy pól przekrojów kanalów poprzecznych.Zaleta zaworu przelewowo-zwrotnego wedlug wynalazku: jest mniejsza bezwladnosc zamkniecia zaworu wynikajaca z zastosowania tloczka, który stwarza mozliwosc uzyskania wiekszych przekro¬ jów szczelin przeplywowych a tym samym posiada mniejsze dlawienie co w przypadku naglego warostu cisnienia w komorze cisnieniowej jest znacznie korzystniejsze, gdyz zapewnia szybszy s^dek cisnienia w krótszym czasie, co ma istotne znaczenie dla zapewnienia bezpiecznej pracy sto- jlfków hydraulicznych. Inna zaleta rozwiazania wedlug wynalazku jest zastosowanie uszczelnienia obwodowego za pomoca pierscienia okraglego co zapewnia calkowita szczelnosc zaworu przelewo¬ wego, jak równiez eliminuje wystepujace zaklesz¬ czenia sworznia kulistego, przy czym jest ono znacznie prostrze w wykonaniu, poniewaz nie po¬ siada tloczka z zakonczeniem stozkowym oraz lozyska z zawalcowanymi kulami.Przyklad wykonania wynalazku. Przedmiot wy¬ nalazku przedstawiony jest w przykladzie wykona¬ nia na rysunku w przekroju wzdluznym. Jak uwidoczniano na rysunku zawór przelewowo- -zwrotny wedlug wynalazku, sklada sie z kor¬ pusu 1, w którym osadzony jest zespól bszpie- I czenstwa 2 zawierajacy wkladke 3 oraz umieszczo¬ nego w niej suwliwie tloczka 4. Zespól bezpie¬ czenstwa 2 uszczelniony jest od strony korpusu 1 uszczelka 5, zas od strony tloczka 4 uszczelka 6 umieszczona w rowku 7 wykonanym we wkladce 3. io Tloczek posiada wewnatrz kanal podluzny 8 oraz kanaly poprzeczne 9 i jest zakonczony kulista czasza, która wspólpracuje z plaska powierzchnia talerzyka dociskowego 10 dociskanego za pomoca sprezyny 11 do tloczka 4. Sila nacisku sprezyny 11 u umieszczonej w komorze przelewowej 12 regulo¬ wana jest wkretem 13, który posiada otwór odply¬ wowy 14, przy czym wkret 13 ustalony jest w kor¬ pusie 1 za pomoca pierscienia sprezystego 15.Wkladka 3 dociskana jest do gniazda korpusu 1 za 20 pomoca przylacza wkretnego 16 poprzez tulejke 17 osadzona suwliwie w korpusie 1. Komora cisnienio¬ wa 18 oddziela zawór przelewowy od zaworu zwrot¬ nego. Zawór zwrotny utworzony jest z grzybka 19 zakonczonego z jednej strony czopem walcowym ** a z drugiej strony otworem nagwintowanym, w którym osadzony jest wkret dociskowy 20 zabez¬ pieczajacy uszczelke 21. Na czopie walcowym grzybka 19 prowadzona jest sprezyna 22 opierajaca sie o wkladke 3 i dociskajaca szczelnie grzybek 30 19 do przylacza wkretnego 16. Przylacze wkretne 16 zawierajace uszczelke 23 oraz przylacze wty¬ kowe 24 umieszczone szczelnie w korpusie 1 maja polaczenie z komora cisnieniowa 18 i sluza do do¬ prowadzenia za pomoca wezy gumowych cisnienia 3i do nieuwidocznionego stojaka. Komora cisnieniowa 18 posiada droznosc ze stojakiem poprzez otwory 25 znajdujace sie w tulei 17.Zasada dzialania. Dzialanie zaworu przelewowo- -zwrotnego wedlug wynalazku jest nastepujace: cisnienie medium podawane poprzez podlaczone przewody gumowe do przylacza wkretnego 16 po¬ woduje ugiecie sprezyny 2$ i otwarcie zaworu zwrotnego. Przez wytworzona szczeline cisnienie medium dostaje sie do komory cisnieniowej 18 i dalej przez otwory 25 i gniazdo wtykowe 24 prze¬ dostaje sie do stojaka hydraulicznego, powodujac jego ugiecie. Po przerwaniu podawanie cisnienia, sprezyna 22 dociskajac uszczelke 21 do przylacza wkretnego 16, zamyka szczelnie zawór zwrotny.Wzrost cisnienia w komorze cisnieniowej 18, spo¬ wodowany naporem górotworu, dziala na tloczek 4, który przesuwajac sie powoduje ugiecie sie spre¬ zyny 11, za posrednictwem talerzyka 10. Przesu- 5g niecie tloczka 4 i przejscie kanalów poprzecznych 9 polaczonych z kanalem podluznym 8 poza pierscien uszczelniajacy 7 powoduje wyplyw cieczy hydra¬ ulicznej do komory przelewowej 12 a tym samym spadek cisnienia w komorze cisnieniowej 18, co 90 umozliwia obnizenie sie stojaka hydraulicznego w przypadku zbyt duzego naporu górotworu. Po spadku cisnienia w komorze cisnieniowej 18, sila dzialajaca na tloczek 4 jest mniejsza od sily dzia¬ lania sprezyny 11, która powoduje powrót tloczka 4 i zamkniecie zespolu bezpieczenstwa 2. 40 45 50109 50S 5 6 Zastrzezenie patentowe 1. Zawór przelewowo-zwrotny zbudowany z za¬ woru zwrotnego i z zaworu przelewowego, które umieszczone sa we wspólnym korpusie i oddzielone od siebie wspólna komora cisnieniowa, polaczona ze stojakiem hydraulicznym za pomoca zlaczki i przewodów gumowych, przy czym zawór zwrotny ma grzybek w którym osadzona jest uszczelka z wkretem dociskowym i sa wspólnie umieszczone w korpusie oraz sa dociskane do przylacza wkret- nego za pomoca sprezyny opartej z drugiej strony na wkladce znamienny tym, ze- posiada miedzy komora cisnieniowa (18) a komora przelewowa £&):-- zespól bezpieczenstwa (2) utworzony z wkladki (3) i umieszczonego w nim suwliwie tloczka (4) styka¬ jacego sie punktowo z talerzykiem dociskowym (10) przy czym wkladka (3) posiada dodatkowo rowek (7) dla osadzenia w nim znanego pierscienia uszczel¬ niajacego (6). 2. Zawór wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze tloczek (4) posiada, usytuowany najkorzystniej wspólsrodkowo, podluzny kanal (8), który jest po¬ laczony z kanalami poprzecznymi (9), przy czym pole przekroju podluznego kanalu (8) jest funkcja sumy pól przekrojów poprzecznych (&). *109 501 ÓZGraf. Z.P. Dz-wo, z. 1265 (110+20) 3.31 Cena 45 zl PL