NL1023447C1 - Ontwerp van sleepboot voorzien van een in het horizontale vlak 360 graden draaibare sleepinrichting. - Google Patents

Description

H Ontwerp van sleepboot voorzien van een in het horizontale vlak 360 graden I draaibare sleeninrichtina I De uitvinding heeft betrekking op het ontwerp van een sleepboot voorzien I 5 van een in het horizontale vlak 360 graden draaibare sleepinrichting, waarbij de verhouding van zowel de sleepbootromplengte als de zijdelingse afstand tussen de twee voortstuwers zodanige waardes hebben ten opzichte van de diameter van de draaibare sleepinrichting, dat het mogelijk is om de sleepboot zeer nauwkeurig te manouvreren en snel en gecontroleerd te laten 10 draaien bij hogere sleepsnelheden, met voldoende stabiliteit.

I Schepen worden in havens en vaargebieden met beperkingen veelal geas- sisteerd door één of meerdere sleepboten met krachtige voortstuwers. Om een grote trekkracht te bereiken worden de sleepboten standaard voorzien van 15 één of meerdere grote diameter schroeven en van zogenaamde straalbuizen rondom de schroef.

De moderne sleepbootontwerpen kenmerken zich door twee of meerdere draaibare voortstuwers onder de romp, waarbij de voortstuwers aan ofwel de achter- ofwel de voorzijde van de sleepboot zijn aangebracht en de 20 sleepinrichting aan de tegenovergestelde zijde is aangebracht. De romp van de sleepboot wordt tijdens het slepen voornamelijk in de richting van de sleepkabel gedraaid en middels de draaibare voortstuwers in de gewenste positie gemanouvreerd. Deze draaibare voortstuwers bieden weliswaar goede manouvreereigenschappen, maar combineren dit met hoge aanschaf- en 25 onderhoudskosten, een lager voortstuwingsrendement en door de complexiteit een verminderde betrouwbaarheid.

Een nieuwe ontwikkeling betreft sleepbootontwerpen voorzien van een in het horizontale vlak 360 graden draaibare sleepinstallatie. Het betreft 30 ontwerpen waarbij een vaste ring is bevestigd aan dek en waaromheen een draaiende ring kan roteren. Aan deze ring is de sleepkabel bevestigd middels een sleephaak, sleeplier of dergelijke. Kenmerkend voor deze sleepinstallatie is enerzijds de volledige 360 graden sleepvrijheid rondom en anderzijds het verplaatsen van het aangrijpingspunt van de sleepkracht 35 van het midden van de sleepboot naar de zijde van de romp. Hierdoor neemt het koppel van sleepkracht maal arm (het zogenaamde kenterend moment) af, waardoor de sleepboot minder snel zal omslaan.

Uit de praktijk blijkt echter dat conventionele rompvormen en voortstuwers 40 voor sleepboten met 360 graden draaibare sleepinstallaties niet de gewenste manouvreerbaarheid en stabiliteit opleveren die nodig is om snel en nauwkeurig te kunnen manouvreren in beperkt vaarwater en die het mogelijk «r I 2 maken om bij hogere sleepsnelheden de romp gecontroleerd van vooruit, naar I dwars, naar achteruit en vice-versa te laten draaien.

I Een eerste voorstel hiervoor is een schotelvormige sleepboot zoals 5 beschreven in DE 881 312 C. Het betreft een schotelvormige sleepboot I voorzien van een cirkelvormig profiel met daarin een karretje dat middels I rollen draait in het profiel. Aan dit karretje is middels een sleephaak de I sleepkabel verbonden. Dit ontwerp toont weliswaar een draaibare sleepinstallatie met twee voortstuwers, maar niet de specifieke verhouding I 10 van de sleepbootromplengte en de zijdelingse afstand tussen twee schroeven I ten opzichte van de diameter van de draaibare sleepinrichting. Verder heeft I deze sleepboot geen uitgesproken langsas, maar is schotelvormig met een gelijke lengte en breedte. Hierdoor kan het ontwerp slechts met geringe snelheid varen en heeft door de hoge weerstand een hoog brandstofverbruik.

I 15 Daarnaast levert de grote breedte van de romp ook grote beperkingen op in nauwe vaarwegen.

Een ander voorstel hiervoor is een sleepboot zoals beschreven in W00130650. Het betreft een sleepboot met een 360 graden draaibare 20 sleepinstallatie, maar toont niet de specifieke verhouding van de sleepbootromplengte en de zijdelingse afstand tussen twee schroeven ten opzichte van de diameter van de draaibare sleepinrichting.

Het doel van de onderhavige uitvinding is in een inrichting te 25 voorzien die de voldoet aan bovengenoemde eisen. D.w.z. een sleepbootontwerp met een 360 graden draaibare sleepinrichting, waarmee snel H en nauwkeurig gemanouvreerd, grote dynamische krachten in combinatie met voldoende stabiliteit gerealiseerd worden en waarbij ook bij hogere sleepsnelheden de romp gecontroleerd rondgedraaid kan worden.

Dit doel wordt verwezenlijkt door een sleepboot, voorzien van een in het horizontale vlak draaibare sleepinstallatie, waarbij de verhouding van zowel de sleepbootromplengte als de zijdelingse afstand tussen de twee schroeven zodanig gekozen zijn dat ten opzichte van de diameter van de H 35 draaibare sleepinrichting, het mogelijk is om de sleepboot zeer nauwkeurig te manouvreren en snel en gecontroleerd te laten draaien bij hogere sleepsnelheden, met voldoende stabiliteit.

Voor het ontwerp zijn de volgende kenmerkende parameters 40 gedefinieerd:

Romplengte (L): standaard definitie lengte loodlijnen van schepen (engels: Load Lines) zoals toegepast in maritieme regelgeving in meters.

H Dit is de lengte tussen, aan de voorzijde, de verticaal door het snijpunt van de waterlijn en, aan de achterzijde, de verticaal door de roeras of stuurinrichting. Hierbij is de parameter L kenmerkend voor het hydrodynamisch krachtenspel wanneer de romp zijdelings door het water wordt 5 gesleept (grotere L betekent grotere oppervlak en grotere kracht) en kenmerkend voor de manouvreerbaarheid van de romp (grotere L betekent slechtere manouvreerbaarheid)

Zijdelingse afstand tussen de schroeven (W): De zijdelingse horizontale afstand tussen de beide schroeven, gemeten loodrecht op de 10 lengteas in meters. Hierbij is de parameter (W) kenmerkend voor het sturend koppel tussen beide schroeven en de beschikbare manouvreerbaarheid van de I romp.

Diameter van de draaibare sleepinstallatie (D) = 2 x R: Hierbij is R

de horizontale afstand tussen de rotatie-as van de sleepinrichting en het I IS aangrijpingspunt van de sleepkabelkracht in meters. Hierbij is de parameter

(D) kenmerkend voor het stabiliteitsgedrag van de sleepboot (grotere D

I betekent kleiner kenterend moment en grotere stabiliteit).

I Uit onderzoek blijkt dat bij goed gekozen verhoudingen tussen L en D

I gunstige hydrodynamische krachten verkregen worden alsmede goede I 20 manouvreerbaarheid van de romp. Eveneens worden bij goede verhoudingen tussen W en D goede manouvreereigenschappen verkregen alsmede goede I stabiliteit tegen omtrekken. Hierdoor is het mogelijk om ook bij hogere sleepanelheden de rong? gecontroleerd rond te draaien. In de praktijk zal dit corresponderen tot asistentiesnelheden rond 6-8 knopen.

I 25 Als resultaat blijkt dat zeer goede resultaten worden verkregen bij I de volgende verhoudingen tussen de parameters, D, L en W.

I Li / D > 2 en L/D < 2.8 I W / D > 0.6 I Bovenstaande uitgaande van conventionele voortstuwingsvermogens.

30 Ook bij ruimere verhoudingen worden nog goede resultaten verkregen zoals hieronder weergegeven: L/D > 1.5 en L/D < 3.2 W / D > 0.5

Door hogere voortstuwingsvermogens te installeren wordt het mogelijk om ook 35 bij deze ruimere verhoudingen nog bij hogere snelheden gecontroleerd te kunnen manouvreren.

Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering worden de schroeven aangedreven middels conventionele vaste schroefassen. De motoren 40 worden daarbij op ruwweg halve lengte ingebouwd en drijven middels de schroefassen de schroeven aan onder het achterschip. De schroefassen lopen evenwijdig met de langsas van de sleepboot, mogelijk met een geringe hellingshoek omlaag (kleiner dan 10 graden}. Deze opstelling combineert I lage investerings- en onderhoudskosten met een hoog voortstuwingsrendement I en door de eenvoud van de installatie een grote betrouwbaarheid.

I Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering worden de I 5 schroeven voorzien van grote roeren om de stuurkrachten (stuurmoment) I verder te vergroten. Een bijzondere uitvoering hiervan betreft een I zogenaamd flaproer; hierbij is het achterste deel van het roer over de volle hoogte voorzien van een afzonderlijk draaibare flap. Tijdens het I draaien van het roer, neemt deze flap een grotere roerhoek aan. Door deze I 10 configuratie worden grotere liftcoefficienten bereikt waardoor de sleepboot I sneller stuurt / draait.

I Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering worden de I schroeven geplaatst in draaibare straalbuizen, mogelijk voorzien van een extra ingebouwd flaproer. Draaibare straalbuizen zijn voorzien van een 15 verticale as en draaien rondom het hart van de schroef. Deze zijn zeer effectief om de volle stroming van de schroef te sturen (aangezien de straalbuis de volledige schroef omsluit) en bieden tevens de mogelijkheid om ook bij achterwaartse stuwkracht de stroming te kunnen Bturen, dit in tegenstelling tot een (achter de schroef geplaatst) roer dat slechts effect 20 bij voorwaartse stuwkracht heeft.

volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering wordt de sleepboot voorzien vein grotere stuwkracht door het toepassen van grotere motoren en schroeven. Gangbare sleepboten met schroefasaandrijvingen en lengtes in de orde van 24-28 meter hebben een stuwkracht in de orde van 30-50 tonf H 25 (gemeten bij snelheid nul trekkracht aan een vaste paal, de zogenaamde H paaltrekwaarde), ruwweg 1-1.5 maal de lengte van de sleepboot. Door dit te verhogen tot waardes van 60 - 80 ton of hoger, ruwweg 2-3 maal de lengte van de sleepboot, neemt niet alleen de sleepkracht toe, maar volgens de voorgestelde configuratie ook de mogelijkheid om tot snelheden boven de 30 8 knopen veilig en nauwkeurig te manouvreren.

Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering wordt de sleepboot voorzien van zogenaamde verstelbare schroeven, waarbij de schroefbladen kunnen verdraaien ten opzichte van de schroefnaaf en traploos de stuwkracht van vooruit naar achteruit kunnen regelen. Hierdoor is het mogelijk om nog 35 sneller, nauwkeuriger en veiliger te manouvreren.

Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering worden de voortstuwers in de voorste 25% van de lengte ofwel de achterste 25% van de H lengte geplaatst om zodoende een zo groot mogelijk stuurmoment te realiseren ten opzichte van het zwaartepunt nabij 50% van de lengte.

40 Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering wordt de rompvorm H boven water voorzien van voldoende waterdicht drijfvermogen om bij het H ronddraaien op hogere sleepsnelheden te voorkomen dat het water aan dek opstuwt en de romp onder water wordt getrokken. Dit kan bereikt worden door de rompvorm boven water breder uit te voeren en het dek te verhogen. Door het stabilizerende effect van de draaibare sleepinstallatie levert deze verhoging van het aangrijpingspunt van de sleepkracht in tegenstelling tot S gewone sleepinstallaties geen probleem op. Uit modelproeven blijkt dat indien het waterdichte volume boven de waterlijn meer dan 60% van het waterdichte volume onder de waterlijn bedraagt, de romp voldoende drijfvermogen heeft om te voorkomen dat deze door de dynamische trekkrachten op hogere sleepsnelheden onder water wordt getrokken. Ook 10 waardes van 80 % en hoger leveren goede resultaten op. Om dit doel optimaal te bereiken dient dit drijfvermogen zo gelijk mogelijk verdeeld te worden over zowel het voor- als achterschip om te voorkomen dat het deel met minder drijfvermogen bij grote zijwaartse snelheden alsnog onder water wordt getrokken. Tevens biedt een hoger dek in het voorschip de 15 mogelijkheid om de bemanningsverblijven conform de maritieme regelgevingseisen boven de waterlijn te plaatsen onder het hogere dek. Dit betekent in de praktijk dat het dek ter plaatse van de verblijven minimaal H 2.30 m boven de waterlijn is.

I Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering neemt de breedte 20 van de romp boven de waterlijn in het middendeel van de boot aanzienlijk toe. Hiermee wordt bereikt dat onder de waterlijn de langscheepse weerstand I afneemt en boven water de stabiliteitsomvang en drijfvermogen toeneemt.

I Bovendien biedt de grotere breedte boven water ook bescherming van de I schroeven bij afmeren aan kades. Deze voordelen worden al gehaald bij een I 25 10% grotere breedte ter plaatse van het dek ten opzichte van de waterlijn, gemeten in dwarsdoorsnede tussen 40% en 60% van de lengte L. Daarnaast heeft deze vorm ook goede etromingseigenschappen bij hoge snelheden I dwarsuit, doordat de vorm het water onder de romp door leidt.

Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering wordt in het 30 voorschip een kleine hulpvoortstuwing aangebracht om bij lage snelheden nauwkeurig te kunnen manouvreren en bij hoge snelheden achteruit.

Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering wordt de lengte van de sleepboot net beneden de 24 m lengte gekozen, aangezien dit een internationale regelgevingsgrens is waaraan bepaalde eisen gerelateerd 35 zijn. De keuze net beneden deze lengte levert aanzienlijke bouw- en operationele kostenvoordelen op. Gunstige lengte waardes zullen tussen de 21 en 24 m liggen. Toepassing van de L / D en W / D verhoudingen levert een sleepbootontwerp op met de volgende afmetingen: L · 23.95 m, D = 9.30 m en W 7.00 m. (Verhouding L / D = 2.58 en verhouding W / D « 40 0.75)

Volgens een verdere van voordeel zijnde uitvoering wordt de romp voorzien van één of meerdere scheggen onder de romp om de hydrodynamieche I 6 I weerstand en krachten toe te laten nemen. Een goede oplossing wordt I gerealiseerd door deze in het middendeel toe te passen, waardoor wel de I weerstand toeneemt, maar de manouvreerbaarheid minimaal belemmerd wordt.

I De uitvinding zal hieronder aan de hand van de in de tekeningen afge- I 5 beelde uitvoeringsvoorbeelden nader verduidelijkt worden.

Figuur la en lb zijn schematische weergavee in zij- en bovenaanzicht I van een conventionele sleepboot.

I Figuur 2a tot 2d is een schematische weergave in respectievelijk zij- , boven-, voor- en achteraanzicht van de sleepboot volgens de uitvinding.

H 10 Figuur 3 is een schematische weergave van het krachtenspel van de I draaibare sleepinstallatie bij hellingshoek 0 graden in Fig. 3a en bij hellingshoek 15 graden in Fig. 3b.

Figuur 4 is een schematische weergave van het krachtenspel door de schroeven zonder roerwerking.

IS Figuur 5 is een schematische weergave van het krachtenspel bij toepassing van de roerwerking.

Figuur 6 is een schematische weergave van het krachtenspel bij toepassing van draaibare straalbuizen.

Figuur 7 is een schematische weergave in zij en frontaal aanzicht van 20 de romp voorzien van meer drijfvermogen.

H Figuur 8 is een schematische weergave in dwarsdoorsnede op halve lengte van de romp met een toenemende breedte boven de waterlijn.

In Fig. 1 is een conventionele dubbelschroefsleepboot weergegeven met 25 de volgende onderdelen: Romp 1, sleepkabel 2, sleephaak 3 vast verbonden aan dekhuis 4, voortstuwingsschroef 5, schroefas 6, roer 7, straalbuis 8 en hoofdmotor 9. Verder weergegeven de stuurhut 13 en de waterlijn 14. Daarnaast zijn voor deze sleepboot de lengte L en de zijdelingse afstand tussen de schroeven w getoond.

30 In Fig. 2 de sleepboot volgens de uitvinding weergegeven, met de romp 21, sleepkabel 22, dekhuis 24, voortstuwingsschroef 25, schroefas 26, roer 27, straalbuis 28, hoofdmotor 29, stuurhut 33 en waterlijn 34. Daarnaast H zijn de 360 graden draaibare sleepinstallatie 30 weergegeven met binnenring H 31, buitenring 32 met daaraan verbonden de sleephaak 23 en verder nog de H 35 tandwielkast 36 en de optionele Bcheggen (vinnen) 35 in het middendeel om de zijdelingse weerstand en dynamische krachten te vergroten. De figuur toont de lengte L en de zijdelingse afstand tussen de schroeven W. Voor de duidelijkheid zijn in Fig. 2c en 2d de opbouw 24 en de stuurhut 33 niet getoond.

40 In Fig. 3 is een dwarsdoorsnede getoond van de onderhavige uitvinding met de waardes voor D, R en W. Weergegeven zijn de binnenring 31, de buitenring 32, waaraan bevestigd de sleephaak 23 en daaraan bevestigd de sleepkabel 22. Daarnaast is ook weergegeven ter vergelijk de sleepkabel 43 bevestigd op de middenas 45 van de sleepboot. Duidelijk zichtbaar is zowel bij hellingshoek 0 als bij hellingshoek 15 graden het lagere aangrijpingspunt van de sleepkracht door de draaibare sleepinstallatie en 5 daardoor het kleinere kenterend moment. Bij grotere hellingshoeken (30 graden en meer) wordt het getoonde effect versterkt. Het aangrijpingspunt van de sleepkracht wordt bepaald door de snijlijnen van sleepkabel 44 (bij 0 graden hellingshoek) en 46 (bij 15 graden hellingshoek).

H In Fig. 4 wordt de sleepboot volgens de uitvinding getoond met de 10 stuwkracht 37 opgewekt door de schroeven 25. De roeren 27 staan beide in de H middenstand. Ten opzichte van het draaipunt 38 oefenen beide stuwkrachten van de afzonderlijke schroeven een arm wl en w2 uit, een koppel 42, waardoor de Bleeepboot gaat draaien. Duidelijk is hierbij te zien dat door toenemende afstand W, de armen wl en w2 evenredig toenemen en daardoor het 15 beschikbare draaimoment.

in Fig. 5 zijn opnieuw zowel de conventionele- als de sleepboot volgens de uitvinding getoond, echter nu in combinatie met roerwerking.

Door het verdraaien van het rechter roer 27 verandert de richting van de I stuwkracht en de arm wl en w2 ten opzichte van het draaipunt bij I 20 voorwaartse stuwkracht. Bij achterwaartse stuwkracht heeft het achter de schroef geplaatste linker roer geen sturende werking.

I In Fig. 6 wordt het effect van een draaibare straalbuis 39 getoond I bij de onderhavige uitvinding. Door het verdraaien van de buis wordt zowel I een sturende werking bij voorwaartse als bij achterwaartse stuwkracht I 25 geleverd. Duidelijk is opnieuw de grote toename van de arm w3 te zien ten opzichte van de arm wl in Fig. 5. Eenzelfde werking kan ook bereikt worden I door zowel een of meerdere roeren achter de schroef alsmede ook voor de schroef te plaatsen. Uit de figuren blijkt verder dat naarmate de schroef I verder weg geplaatst is van het draaipunt 38, de arm w2 en w3 evenredig 30 toenemen. Daarom is een goede positie van de schroef / roer / straalbuis tussen 0 en 25% van de lengte gemeten vanaf de voor- ofwel achterzijde.

In Fig. 7 wordt het waterdicht volume boven de waterlijn 34 getoond. Weergegeven zijn het waterdicht volume onder de waterlijn 48 en het waterdicht volume boven de waterlijn 49. Duidelijk is ook weergegeven de 35 gelijkmatige verdeling van het waterdicht volume boven de waterlijn zowel in het voor- als in het achterschip.

In Fig. 8 wordt de doorsnede op halve lengte getoond, weergegeven zijn de waterlijn 34 en de scheepszijde 50 die boven de waterlijn toeneemt in breedte en op dekhoogte een waarde b heeft die minimaal 10% breder is 40 dan op de waterlijn.

I 8 I Hoewel de uitvinding hierboven beschreven is aan de hand van een I voorkeursuitvoering, kunnen talrijke wijzigingen worden aangebracht zonder buiten het bereik van de onderhavige aanvrage te geraken. De definitie van I de romplengte is gekozen als maat voor de draaibaarheid van de romp, omdat I 5 deze een gebruikelijke maat is in de scheepvaart, maar ook andere lengte I definities kunnen gehanteerd worden mits deze maar gerelateerd zijn aan de I weerstand en draaibaarheid van de romp. Hierbij valt ook te denken aan de veelgebruikte maritieme lengtemaat gerelateerd aan 96% van de lengte lastlijn op 85% van de kleinste holte. Verder is het ontwerp niet beperkt 10 tot conventionele schroefaandrijvingen, maar kunnen ook andere willekeurige aandrijfssystemen (zoals Voith Schneider aandrijvingen) gebruikt worden.

I Bovendien is het niet essentieel dat de schroeven op exact dezelfde lengtepositie zijn geplaatst, zolang er maar voldoende zijdelingse afstand is om een groot sturend koppel op te wekken.

IS Voor de diameter (D) is uitgegaan van de afstand van de aangrijpende sleepkracht ten opzichte van de middenas, omdat afstand kenmerkend is voor de afname van het kenterend moment bij grotere hellingshoeken. Ook andere configuraties gerelateerd aan deze afstand vallen binnen het bereik van H deze uitvinding.

Claims (13)

1. Sleepbootontwerp voorzien van een in het horizontale vlak 360 graden H draaibare sleepinstallatie, bestaande uit een vaste binnenring 31 en een 5 draaiende buitenring 32 waaraan de sleepkabel 22 is bevestigd, een H romplengte 21 , vastgelegd in de lengte loodlijnen (L) en voorzien van H een tweetal schroeven 25, met het kenmerk dat deze schroeven op een H zijdelingse afstand (H) ten opzichte van de lengte-as uit elkaar geplaatst zijn en waarbij de verhouding ten opzichte van de diameter D 10 van de draaibare sleepinrichting voldoet aan de volgende formules: H W / D > 0.5 L / D > 1.5 en L / D < 3.2

2. Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusiee met de H volgende verhoudingen tussen D, M en L: I 15 W / D > 0.6 L / D > 2.0 en L / D < 2.8

3. Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies waarbij beide schroeven zijn voorzien van flaproeren.

4. Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies waarbij beide H 20 straalbuizen draaibaar zijn uitgevoerd.

5. Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies waarbij verstelbare spoed schroeven worden toegepast.

6. Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies, waarbij het waterdicht volume van de romp boven de waterlijn minimaal 60 % is van 25 het waterdichte volume van de romp onder de waterlijn is.

7. Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies, waarbij de breedte van de romp boven de waterlijn ter plaatse van het dek minimaal 10% breder ie dan de breedte van de romp onder de waterlijn.

8. Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies, met een 30 lengte L tuseen 21 en 24 m.

9. Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies, waarbij de stuwkracht in tonf groter is dan 2x de Lengte L in meters.

10.Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies, waarbij de rompvorm aan de voorzijde en/of achterzijde een afgeronde vorm heeft (in 35 het horizontale vlak) om minder weerstand op te leveren bij het draaien.

11.Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies waarbij de het dek een zodanige hoogte boven de waterlijn heeft dat de bemanningsverblijven (hutten) boven de waterlijn zijn aangebracht.

12.Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies waarbij (in de 40 boeg) een kleine hulpvoortstuwing is aangebracht. I 10 I

13.Sleepbootontwerp volgens een van de voorgaande conclusies waarbij de I voortstuwers geplaatst zijn in ofwel de voorste 25% van lengte ofwel de I achterste 25% van de lengte. ^ **********