Przedmiotem wynalazku jest swietlik dachowy ze skrzydlem zamocowanym wychykiie w futry¬ nie wokolo poziomej osi.Znane sa i stosowane dwa typy swietlików jako okna w dachu. Jeden typ stanowi swietlik o skrzy¬ dle klapowym a drugi typ ma skrzydla wychyl- ne.W swietliku o skrzydle klapowym skrzydlo po¬ laczone jest z futryna na swojej górnej krawedzi.Ma to te zalety, ze przy oitwienaniu, skrzydlo nie wchodzi do wnetrza pomieszczenia, w którym swietlik jest wbudowany oraz, ze istnieje swobo¬ dne, bez przeszkód dojscie poniewaz skrzydlo -przy odchylaniu porusza sie wylacznie na zewnatrz i zapewnione jest swobodne przezen wygladanie, przy czym swietlik mozna zainstalowac dosc ni¬ sko.Istnieje równiez latwosc w poslugiwaniu sie nim, poniewaz klamka jest usytuowana na dolnej poziomej listwie skrzydla. Jednakze czyszczenie zewnetrznej strony skrzydla napotyka na trud¬ nosci.Natomiast w swietliku o oknie z uchylnym skrzydlem polaczonym przegubowo wokolo pozio¬ mej srodkowej osi, moze jego zewnetrzna strona byc tak dalece uchylona do srodka, ze umozliwia to wygodne oczyszczenie okna z wewnatrz pomie¬ szczenia.Wada jest jednak przede wszystkim to, ze przy otwarciu polowa skrzydla porusza sie do we- 10 15 25 30 wnatrz pomieszczenia. Wystajaca w pomieszczeniu polowa skrzydla stwarza takie zagrozenie, ze przez nieostroznosc mozna w nie uderzyc.Poza tym, szczególnie przy nisko wbudowanych swietlikach, skrzydlo przeszkadza patrzacemu bo przedziela pole widzenia jak równiez ogranicza mozliwosc swobodnego dostepu, poniewaz pod otwartym skrzydlem trzeba sie schylic. Poza tym polowa skrzydla wystajaca do wewnatrz pomie¬ szczenia przeszkadza dogodnemu zawieszaniu fi¬ ranek. Azeby ograniczyc zaklócenia widoku spo¬ wodowane przez wystajaca do pomieszczenia polo¬ we skrzydla, nalezy swietlik umieszczac powyzej podlogi pomieszczenia, co utrudnia swobode pa¬ trzenia osobom siedzacym jak równiez utrudnia obsluge, poniewaz klamka usytuowana jest prze¬ waznie na górnej poziomej listwie skrzydla i jest trudno dostepna dla reki.Znany jest z opisu wylozeniowego RFN nr 242191& swietlik o wychylnyim wokolo poziomej srodkowej osi skrzydle, w którym wystepuja pe¬ wne zalety okna o skrzydle klapowymi, dzieki te¬ mu, ze zastosowano pozioma os utworzona przez dwa sworznie umieszczone na skrzydle lub futry¬ nie przesuwalne w plaszczyznie futryny w podluz¬ nym kanalku znajdujacym sie w futrynie lub skrzydle. Skrzydlo zawiera urzadzenie otwieraja¬ ce, którego ramie usytuowane jest wychylnie na futrynie i skrzydle, przy czym koniec ramienia 121 607z 121 607 4 znajdujacy sie blisko dolnej, poziomej listwy skrzydla moze byc wizdluznie przesuwalny.Swietlik ten posiada poza tym przeslone, która przykrywa conajmmiej czesciowo szczeline miedzy skrzydlem i futryna, i która zamocowana jest odchylnie na górnej ramie futryny oraz przesuw¬ nie na wzdluznej listwie skrzydla. Klamka usy¬ tuowana jest na dolnej poziomej listwie skrzydla.Przy otwieraniu polowa skrzydla wchodzi do wewnatrz pomieszczenia, poniewaz skrzydlo od¬ chyla sie przy tym wokolo swojej prawie srod¬ kowej osi, a jednoczesnie dolna listwa skrzydla porusza sie po promieniu ustalonym przez dlu¬ gosc wysuwanego ramienia, podczas gd$n koniec przeslony od strony skrzydla slizga sie w kanal- ku skrzydla w kierunku jego dolnej poziomej li¬ stwy.Przy dalszym otwieraniu os skrzydla przesuwa sie do góry slizgajac sie przy tym w kanalku wzdluznym wpuszczonym w futryne albo skrzy¬ dlo. W Widoku skrzydlo znajduje sie mniej wiecej w poziomym, odchylonym wokolo srodkowej osi, polozeniu.Dzieki przesunieciu osi obrotu i skrzydla do góry uzyskuje sie lepsze mozliwosci widokowe zblizone do tych które daje skrzydlo o poziomej górnej osi obrotu. Duza niedogodnoscia, szczegól¬ nie przy swietliku wbudowanym na malej wyso¬ kosci w dach plaski, jest to, ze osoba znajdujaca sie w zasiegu futryny musi sie pochylac na po¬ czatku odchylania skrzydla, azeby nie zostac ude¬ rzona polowa skrzydla wchodzaca do wewnatrz pomieszczenia. Obsluga przy otwieraniu jest je¬ szcze dodatkowo utrudniona tym, ze aby przy otwieraniu okna przesunac skrzydlo do góry trze¬ ba sile nacisku skierowac w góre, co przy du¬ zych wymiarach i wadze skrzydla stwarza duze trudnosci. Dla ulatwienia obslugi jest dlatego nie¬ zbedne stosowanie dodatkowego, skomplikowane¬ go urzadzenia dla równowazenia ciezaru.Dalsza wada jest ukosne, do góry skierowane wzdluzne przesuwanie skrzydla w plaszczyznie fu¬ tryny, co zmniejsza przesloniecie otworu futryny przez skrzydlo, tak, ze deszcz przy polozeniu skrzydla w widoku moze dos/tac sie bez trudu do wnetrza pomieszczenia, W celu ustawienia skrzydla w polozeniu do oczy¬ szczenia, które mniej wiecej jest pionowe, przez co zewnetrzna strona skrzydla jest swobodnie do¬ stepna z wewnatrz pomieszczenia, trzeba zluzo¬ wac ramie wysuwane lub trzpien, co równiez jest utrudnieniem dla obslugi.Celem wynalazku jest opracowanie konstrukcji swietlika dachowego o polepszonej funkcjonalno¬ sci i lepszych warunkach ulatwiajacych obsluge swietlika z wzdluznie przesuwanymi od strony skrzydla trzpieniami a zwlaszcza wykonanie swie¬ tlika dachowego, który laczy zalety skrzydla od¬ chylanego wokolo poziomej srodkowej osi z zale¬ tami skrzydla klapowego odchylanego wokolo po¬ ziomej górnej osi, bez koniecznosci stosowania skomplikowanych technicznych rozwiazan i kosz¬ ów a równoczesnie o lepszej stabilnosci skrzy¬ dla.Cel wynalazku zostal osiagniety przez to, ze trzpienie sa umieszczone na górnej powierzchni czolowej futryny, zas przy przemieszczaniu skrzy¬ dla z polozenia zamkniecia do polozenia wychyl- nego lub polozenia czyszczenia sa przesuwane w 5 dól po powierzchni czolowej tak, ze górna pozio¬ ma listwa skrzydla jest polaczona z futryna dla utworzenia osi odchylania za pomoca zamocowa¬ nego na skrzydle wychylnego uchwytu. Przyslo¬ na jest zamocowana przegubowo na skrzydle, io przy czyim zderzak zamocowany na futrynie ogra¬ nicza kat miedzy dolna powierzchnia skrzydla i ramieniem w polozeniu wychylenia skrzydla, który jest mniejszy niz 9(0°.Przy wychylnym otwieraniu skrzydla, os obrotu 15 utworzona jest przez umieszczenie od strony skrzy¬ dla trzpieni przy wspóldzialaniu z zamocowanym na stale od strony skrzydla sworzniem przeslo¬ ny.W wyniku tego odchylnego ^laczenia przegubo- 20 wego przeslony na skrzydle umieszczonego ze wzgledów na zrównowazenie ciezaru w okolicy srodka dlugosci wzdluznej krawedzi skrzydla, po¬ rusza sie skrzydlo po pierwsze: wokolo tego swo¬ rznia, przy czyim luk zatacza sam sworzen, ponie- 25 waz przeslona dalej jest polaczona przegubowo z górna rama futryny, a po drugie: trzpienie za¬ mocowane na stale do skrzydla w obszarze mie¬ dzy sworzniami przeslony, poruszaja sie do dolu po górnej powierzchni czolowej futryny. 30 W celu odchylenia skrzydla wokolo poziomej górnej osi, dla stworzenia tej osi laczy sie, w po¬ lozeniu zamknietym skrzydla, pozioma górna li¬ stwe skrzydla z futryna. Polaczenie to powoduje, ze skrzydlo jest dociskane do przeslony, tak, ze 35 przy odchylaniu skrzydlo porusza sie zawsze ró¬ wnolegle wzgledem tej przeslony, do której przy¬ lega. Przy czym os odchylania tworza, po pierw¬ sze os odchylania przeslony przy futrynie a po drugie miejsce polaczenia skrzydla i futryny, któ- 40 re daje sie luzowac. W ramach wynalazku istnie¬ ja równiez inne sposoby unieruchamiania skrzy¬ dla w stosunku do przeslony, np. za pomoca kol¬ ka osadzonego w skrzydle, który jest wsuwany w otwór przeslony. 45 Celem ustawienia skrzydla w pozycje do czy¬ szczenia, nalezy skrzydla, odchylone uprzednio w polozenie widokowe wokolo poziomej srodkowej osi, pociagnac do dolu za jego pozioma górna li¬ stwe. W ten sposób trzpienie, lezace na górnej 50 powierzchni czolowej futryny, zeslizguja sie je¬ szcze bardziej do dolu a skrzydlo odchyli sie wo¬ kolo przegubu przeslony tak, ze strona skrzydla lezaca na zewnatrz w czasie jego zamkniecia, sta¬ nie sie dostepna z wewnatrz pomieszczenia. 55, Tym sposobem zostal zaprojektowany swietlik dachowy, którego skrzydlo, zaleznie od zyczenia, odchyla sie wokolo górnej osi na zewnatrz, przy czym przy otwieraniu skrzydlo porusza sie calko¬ wicie na zewnatrz albo tez wychyla sie wokolo eo poziomej srodkowej osi z jednoczesnym przesu¬ waniem skrzydla na jego osiowych sworzniach po powierzchni futryny. Zachowane zostaje przy tym swobodne dojscie do swietlika, poniewaz swo¬ rznie umieszczone sa w górnej polowie skrzydla. 65. Tym samym wiec polaczono w jednym swietliku121607 5 6 zarówno zalety swietlika klapowego odchylanego wokolo poziomej górnej oisi, jak równiez zalety swietlika odchylanego wokolo poziomej srodkowej osi przy osiagnieciu jednoczesnie poprawy state¬ cznosci przy otwarciu.Poniewaz trzpienie osi umieszczone sa w gór- neij powierzchni czolowej futryny, moga one w przypadku otwierania skrzydla uniesc sie bez przeszkód. Wskutek uzycia tej powierzchni czolo¬ wej futryny jako prowadnicy i podpory dla swo¬ rzni, staje sie zbedne przy odchyleniu wokolo po¬ ziomej srodkowej osi wymagane dotychczas, do¬ datkowo wykonanie wzdluznego kanalka, dla ulo- zyskowania sworzni, w szerokim boku futryny albo w skrzydle. Tym samym konstrukcja swie¬ tlika bardziej sie upraszcza, przy jednoczesnym ulatwieniu osadzania skrzydla w futrynie.Nastepna zaleta swietlika wedlug wynalazku jest to, ze wskutek usytuowania przy skrzydle sworzni lezacych na górnej czolowej powierzchni futryny, w obszarze sworznia przeslony, znajduja¬ cego sie zwlaszcza posrodku skrzydla, górna czesc skrzydla, mianowicie jego górna pozioma listwa i z nia polaczone czesci listew wzdluznych, naci¬ skaja na przeslone (przy zamknietyim za pomoca klamki skrzydle) przez co powstaje naprezenie, dzieki któremu zapewnione jest lepsze uszczelnie¬ nie skrzydla, zwlaszcza przy duzym naporze na przyklad silnego wiatru.W dotychczasowych swietlikach odchylanych wokolo poziomej srodkowej osi obrotu, przy ob¬ ciazeniu wiatrem, deformuje sie przy zamknie¬ tym skrzydle, jego górna polowa w kierunku wnetrza pomieszczenia, co pogarsza szczelnosc swietlika. Takiej deformacji górnej czesci skrzy¬ dla przeciwdziala sila wywolana naprezeniem po¬ wstalym w przeslonie.Dzieki ternu mozna zrezygnowac z czlonów ry¬ glujacych, koniecznych do poprawienia szczelnosci, stosowanych w górnej czesci skrzydla, szczególnie przy duzych skrzydlach swietlików dachowych od¬ chylanych wokolo poziomej srodkowej osi, ponie¬ waz napór wiatru przejmowany jest dodatkowo przez trzpienie umieszczone w futrynie w górnej polowie skrzydla. W ten sposób skrzydlo przy sil¬ nym naporze równiez w górnej czesci jest szczel¬ nie zamkniete.Sworzen przeslony umiejscowiony na skrzydle zapewnia stabilne polozenie skrzydla, a tym sa¬ mym zapobiega, wykonaniu przez skrzydlo nie¬ kontrolowanego ruchu. Przy czesciowym odchyle¬ niu, sworzen ten zapobiega ruchowi skrzydla do dolu, w plaszczyznie futryny.Dzieki sworzniom usytuowanym na futrynie i polaczeniu przegubowemu przeslony ze skrzydlem, prowadzenie skrzydla podczas kazde} fazy odchy¬ lania nastepuje w sposób pewny i prawidlowy.Wedlug korzystnej postaci wykonania, ramie podpierajace jest napinane przez dzialajaca w kie¬ runku skrzydla sprezyne, i oddzialywuje na spod¬ nia powierzchnie wzdluznej listwy skrzydla, przy; czym droga odchylenia ramienia podpierajacego jest ograniczona. Tego rodzaju ramie podpieraja¬ ce jest znane i stosowane do zrównowazania cie¬ zaru oraz w celu lulatwienia otwierania slkrzydla wokolo poziomej górnej osi. Ramie to spelnia jednakze dodatkowe funkcje, poniewaz nie tylko ulatwia obsluge poprzez kompensacje ciezaru przy odchylaniu wokolo poziomej górnej listwy, lecz 5 takze przy odchylaniu wokolo poziomej srodkowej osi.Przy tym, swobodny koniec wysuwanego ra¬ mienia podpierajacego od strony skrzydla porusza sie pod wplywem dzialania sprezyny po spodniej 10 powierzchni wzdluznej listwy skrzydla, w kie¬ runku trzpieni, az do momentu kiedy ruch ten zo¬ stanie przez ogranicznik zatrzymany, przy czym zazwyczaj ramiona wystepuja po obu stronach futryny. 15 Ogranicznik jest usytuowany na futrynie w ten sposób^ ze skrzydlo odchylone wokolo poziomej srodkowej osi, znajdujac sie w polozeniu widoko¬ wym, zajmuje pozycje prawie pozioma, lekko po¬ chylona do dolu, w kierunku dolnej poziomej li- 20 stwy skrzydla, tak aby padajacy deszcz mógl lat¬ wo splywac.Polozenie skrzydla odchylonego wokolo poziomej srodkowej osi, jest szczególnie stabilne i prawi¬ dlowe, poniewaz skrzydlo jest podparte w dwóch 25 miejscach na kazdej z jego wzdluznych listew przez ramie podpierajace oraz przez trzpien.To polozenie spoczynkowe skrzydla, w którym przeslona jest znacznie odciazona, jest szczególnie dobrze ustawione, poniewaz te dwa punkty pod- 30 parcia leza daleko od siebie. Przy zmianie poloze¬ nia skrzydla z widokowego w polozenie do czysz- ctefiltnl skrzydlo podnosi sie z ramienia podpiera¬ jacego, bez potrzeby uzycia dodatkowych srod¬ ków rozlaczajacych skrzydlo od ramienia, ponie- 35 waz skrzydlo lezy swobodnie swoja spodnia stro¬ na na ramieniu podpierajacym, a droga odchylania ramienia jest ograniczona.Dalsza wazna zaleta dociskanego przez sprezy¬ ne ramienia podpierajacego jest to, ze przy cofa- 40 niu skrzydla z polozenia przeznaczonego do czy¬ szczenia w polozenie zamkniete lub widokowe, skrzydlo zostaje przejete lagodnie przez ramie. Ma to szczególne znaczenie, w przypadku, gdy skrzy¬ dlo zostanie nieuwaznie puszczone przez osobe ob- 45 slugujaca w momencie zmiany polozenia skrzy¬ dla w pozycji czyszczenia. Opadajace skrzydlo zo¬ staje elastycznie przejete przez ramie podpieraja¬ ce co zapobiega uderzeniu skrzydla jego dolna poizioma listwa w futryne i nie dopuszcza do 50 uszkodzenia swietlika.Ograniczenie odchylenia ramienia podpierajace¬ go nastepuje w prosty sposób, przez ogranicznik usytuowany na futrynie tak, ze kat miedzy spo¬ dnia strona skrzydla a ramieniem, w widokowym 55 polozeniu skrzydla, jest mniejszy od 90°. Tym samym ustawienie sie ramienia podpierajacego w martwym punkcie w stosunku do skrzydla jest uniemozliwione, i nie jest wymagane od razu aby przy zamykaniu przylozona byla duza sila przez w osobe obslugujaca.Korzystnie jest, jesli w odchylonym wokolo po¬ ziomej srodkowej osi skrzydle, odleglosci pomie¬ dzy swobodnym koncem ramienia podpierajace¬ go a pozioma dolna listwa byla taka sama jak 65 odleglosc trzpieni od poziomej górnej " listwy iT skrzydla. Natomiast odleglosc miedzy swobodnym koncem raimienia podpierajacego i trzpieniami po¬ winna byc dwa raizy wieksza od wyzej podanych odleglosci.Dzieki temu, w polozeniu widokowym, szczegól¬ nie przy skrzydlach o malo sztywnych wzdluz¬ nych listwach, zmniejsza sie znacznie ich wygina¬ nie i zapewniona jest lepsza statecznosc. Maksy¬ malne mozliwe wygiecie poszczególnych odcin¬ ków skrzydla, to znaczy miedzy punktami podpar¬ cia i na swobodnych koncach za punktami pod¬ parcia jest zawsze jednakowe.Usytuowanie trzpieni w obszarze miedzy sworz¬ niami przeslony sprawia, ze co najmniej w polo¬ zeniu widokowym skrzydlo nie wystaje albo wy¬ staje bardzo malo poza futryne do wnetrza po¬ mieszczenia. Szczególnie jest korzystnie, gdy odle¬ glosc trzpieni od górnej poziomej listwy i skrzy¬ dla równa sie mniej wiecej wysokosci futryny, pirzez co skrzydlo nawet w polozeniu do czyszcze¬ nia nie wychodzi poza futryne do wnetrza pomie¬ szczenia i nie przeszkadza. / Poza tym skrzydlo w polozeniu widokowym umozliwia latwy dostep, przy swobodnym usta¬ wieniu wysoko glowy osoby obslugujacej, ponie¬ waz os obrotu utworzona przez trzpienie znajduje sie w górnej czesci futryny. Dzieki temu swietlik moze byc wbudowany równiez w dach plaski.Przy ustawianiu skrzydla w polozenie przezna¬ czone do czyszczenia, trzpienie slizgaja sie do dolu po górnej czolowej powierzchni futryny, przy czym skrzydlo utrzymywane jest przez przeslone.Dla uzyskania zadanej pozycji skrzydla dla polo¬ zenia przeznaczonego do czyszczenia, celowe jest zastosowanie wystepu, który ogranicza przesunie¬ cie trzpieni. Wystep moze byc umieszczony na górnej czolowej powierzchni futryny albo na jej szerokim boku na drodze przesuwania trzpieni.Zastosowanie tego wystepu zapewnia stabilna po¬ zycje skrzydla w polozeniu czyszczenia.Azeby zapewnic lekkie przesuwanie skrzydla przy zamykaniu wzglednie odchylaniu wokolo po¬ ziomej srodkowej osi, jest celowe zastosowanie na futrynie w obszarze przesuwania trzpieni, na¬ kladki z materialu o niskim wspólczynniku tarcia, na przyklad z tworzywa sztucznego. Dla dalszego poprawienia latwosci przesuwania, trzpienie wy¬ konane sa jako toczne.Korzystnie, jest jesli wyistep przeznaczony do ustalania skrzydla w polozeniu czyszczenia, usy¬ tuowany jest bezposrednio na nakladce, zwlaszcza wtedy gdy wykonany jest jako jedna calosc z na¬ kladka, co ulatwia montaz, poniewaz nie potrze¬ ba dodatkowych elementów do mocowania go na futrynie. Powierzchnia szyby, która przy zamknie¬ tym skrzydle znajduje sie na zewnatrz, w poloze¬ niu przeznaczonym do oczyszczania zwrócona jest do wnetrza pomieszczenia.Podczas czyszczenia zewnetrznej strony skrzydla latwo dostepnej od wewnatrz pomieszczenia wywie¬ rany jest nacisk równiez w obszarze powyzej trzpie¬ ni, dzieki któremu skrzydlo w swojej dolnej czesci wraz z trzpieniem moze sie odchylic do góry wo¬ kolo sworznia oslony, równolegle do czolowej po¬ wierzchni futryny. Dlatego jest szczególnie korzy- 21 m s stne wykonanie wglebienia na nakladce w pobli¬ zu wystepu, na dolnym koncu drogi przesuwania trzpieni. W polozeniu skrzydla ustawionego do czyszczenia, trzpienie znajda sie teraz w tym 5 wglebieniu, co zapewni dodatkowa stabilnosc w tym polozeniu. W zaleznosci od glebokosci wglebienia potrzebne jest dodatkowe uzycie sily, w celu zwol¬ nienia skrzydla z powrotem z polozenia czyszcze¬ nia. Ten sam efekt osiaga sie równiez, jezeli wy- 10 step zaopatrzy sie w odpowiednio uksztaltowany podciety jezyk. Gdy trzpienie dosuna sie do jezy¬ ka, zostaje on sprezyscie lekko odgiety, a trzpien wchodzi w wybranie i zostaje unieruchomiony przez dociskajacy sprezyscie jezyk. is Celem umozliwienia stopniowanego odchylania skrzydla wokolo poziomej srodkowej osi, nalezy na powierzchni slizgowej nakladki wykonac kilka wglebien.Korzystnie jest, gdy przy sworzniu przeslony ao usytuowanym posrodku skrzydla, odleglosc wy¬ stepu od sworznia na futrynie wynosi co najmniej 0,87 dlugosci przeslony pomiedzy jej sworzniem.Dzieki temu kat miedzy skrzydlem w polozeniu czyszczenia, a górna czolowa powierzchnia futryny * jest mniejszy od 90°. Kat ten mierzony jest mie¬ dzy zewnetrzna strona skrzydla a górna czolowa powierzchnia futryny powyzej wystepu. Dla polo¬ zenia przeznaczonego do czyszczenia korzystny jest szczególnie wybór kata od 80 do 85 stopni, co 30 zapewnia szczególnie stabilna pozycje skrzydla przy czyszczeniu, przy czym umozliwia jednoczes¬ nie zwalnianie od reki skrzydla z tego polozenia, bez duzego wysilku.W polozeniu widokowym skrzydlo odchylone 35 wokolo poziomej srodkowej osi, lezy na wysuwa¬ nych ramionach i na trzpieniach. Przy silnych porywach wiatru mogloby sie zdarzyc, ze skrzy¬ dlo, szczególnie przy lekkich skrzydlach uniesienie sie lekko w obszarze .trzpieni z czolowej powie- 40 rzchmi futryny. To samo mogloby równiez sie zda¬ rzyc przy wywieraniu nacisku do góry z wnetrza pomieszczenia na górna pozioma listwe skrzydla, przy czyim przy jednostronnie dzialajacej sile mo¬ globy nastapic skrecenie skrzydla. Azeby temu za- 45 pobiec korzystne jest w obszarze przesuwania sie trzpieni po futrynie, zastosowanie elementu zabe¬ zpieczajacego w ksztalcie litery U, w który wcho¬ dzi trzpien w polozeniu skrzydla odchylonym wo¬ kolo srodkowej osi. 60 Mement zabezpieczajacy w pozycji zamknietej skrzydla, jest umieszczony ponizej trzpienia w kierunku dolnej poziomej listwy skrzydla, tak, ze przy odchylaniu skrzydla wokolo poziomej górnej osi trzpien moze sie uniesc bez przeszkód z futry- 55 ny. Natomiast przy odchylaniu skrzydla wokolo po¬ ziomej srodkowej osi przesuwa sie sworzen po powierzchni czolowej futryny do dolu i trafi w element zabezpieczajacy, który go obejmuje.Jedna scianka elementu zabezpieczajacego obej¬ mo muje przy tym trzpien na jego odwrotnej do fu¬ tryny stronie i zabezpiecza tym sposobem skrzydlo przed niezamierzonym uniesieniem sie. Szczególnie korzysime uksztaltowanie do utworzenia poziomej górnej osi odchylania polega na tym, ze na górnej •• poziomej listwie skrzydla istnieje odchyiny /9 uchwyt, a w jego zasiegu na futrynie jest krzywka podtrzymujaca.W pozycji zamknietej skrzydla, zaryglowanego na futrynie za pomoca klamki dolnej poziomej listwy, mozna uchwyt odchylic w obszar krzywki, pnzy czym miedzy uchwytem a krzywka isfaiieje ograniczona odleglosc.Przy odryglowaniu skrzydla, jego górna czesc wykonuje minimalny ruch do wnetrza, poniewaz zostaje zmniejszone naprezenie w przeslonie a przez to nastepuje nalozenie uchwytu na krzywke i wzajemne docisniecie wywolane szczególnie dzia¬ laniem na skrzydlo sily sprezynujacego ramienia podbierajacego. Przez nalozenie uchwytu na krzy¬ wke podtrzymujaca uzyskuje sie ponownie to, ze skrzydlo równiez przy otwarciu polaczone jest z przeslona, tak, ze sworzen przeslony przy futry¬ nie staje sie pozioma górna osia obrotu skrzydla.Uchwyt sluzy tym samym zasadniczo do usta¬ wienia albo zwalniania górnej osi obrotu. Przy czym przestawienie uchwytu jest tylko mozliwe w zamknietym zaryglowanym polozeniu skrzydla, tak, ze niebezpieczenstwo blednej obslugi jest wy¬ kluczone. Uchwyt ulatwia poza tym ustawienie okna w polozeniu doczyszczenia, wychodzac przy tym z polozenia widokowego skrzydla odchylonego wokolo poziomej srodkowej osi. Nalezy w tym celu poprzez uchwyt pociagnac górna czesc skrzy¬ dla do dolu.Wedlug korzystnej postaci wykonania wynalazku, zamkniete i zaryglowane skrzydlo jest lekko po¬ chylone do plaszczyzny futryny w ten sposób, ze górna czesc skrzydla dociskana ^est do przeslony.To pochylenie skrzydla osiaga sie szczególnie dzie¬ ki temu, ze zamek przy futrynie, z którym wspól¬ pracuje klamka zamocowana na dolnej poziomej listwie skrzydla, usytuowany jest w okreslonym odstepie od górnej czolowej powierzchni futryny.W zaryglowanej pozycji, jest przez to dolna czesc skrzydla glebiej wciagnieta w futryne, przy czym skrzydlo jest lekko odchylone wokolo trzpie^ ni, a lezaca powyzej sworzni czesc skrzydla wy¬ staje z futryny i dociskana jest do przeslony.Umieszczona na dolnej poziomej listwie skrzy¬ dla, klamka jest elementem znanym, posiadajacym rygiel wchodzacy do zamka i powierzchnie skosna, która to wejscie rygla do zamka ulaitwia.Powierzchnia skosna jest korzystnie wieksza niz odstep uchwytu od krzywki w zamknietym zary¬ glowanym polozeniu skrzydla. Dzieki temu przy zamknietym skrzydle, które spoczywa na futrynie jedynie pod wplywem wlasnego ciezaru i nie jest zaryglowane klamka, uchwyt w dalszym ciagu jest dociskany do krzywki, co uniemozliwia bledna obsluge. W tym polozeniu skrzydla moze nastapic zaryglowanie, przy czym za pomoca powierzchni skosnej osiaga sie pochylenie skrzydla w futrynie i uniesienie uchwytu z krzywki podtrzymujacej.Przedmiot wynalazku jest uwidoczniony w przykladzie wykonania na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia swietlik z zamknietym zaryglowa¬ nym skrzydlem w przekroju wzdluznym, fig. 2 — swietlik z wychylonym skrzydlem, w widoku z boku i czesciowym przekroju, fig. 3 — swietlik ze skrzydlem w przekroju w polozeniu do czyszcze- 807 10 nia, fig. 4 — swietlik z otwieranym odchylonym skrzydlem w przekroju.Swietlik wbudowany w pochyla powierzchnie dachu sklada sie z futryny 1 i skrzydla 2. Dolne 5 poprzeczne ramie 3, górne poprzeczne ramie 4 i wzdluzne ramiona 5 futryny 1 maja w tym roz¬ wiazaniu przekrój poprzeczny w ksztalcie prosto¬ kata. W dolne ramie poprzeczne 3 wpuszczony jest zamek 6 o dwóch otworach zamkowych. Gór- io na waska powierzchnia czolowa 7 futryny 1, bli¬ zej skrzydla pokryta jest blacha ochronna 8. Ra¬ ma skrzydla 2 sklada sie z dolnej poziomej li¬ stwy 9, górnej poziomej listwy 10 i listew wzdluz¬ nych 11. Rama ta posiada izolujace oszklenie, *5 przy czym zewnetrzne czesci ramy pokryte sa oslona 13. Górna polowa skrzydla 2 posiada prze¬ slone 14, która nakrywa jednoczesnie listwe wzdluzna 11 oraz ramie wzdluzne 5.Przeslona 14 jest polaczona na stale, ale od- 20 chylnie za pomoca sworznia 15 ze skrzydlem 2 mniej wiecej posrodku dlugosci listwy wzdluz¬ nej 11.Drugi koniec przeslony 14 polaczony jest odchyl- nie za pomoca zawiasy 16 z futryna 1, przy czym 25 sworzen 17, wokolo którego odchyla sie przeslona 14, jest usytuowany w górnym poprzecznym ra¬ mieniu 4.Kazda z listew wzdluznych 11 skrzydla 2 po¬ siada w przedziale miedzy sworzniami 15, 17 prze¬ slony 14, trzpien 18. Trzpienie 18 usytuowane we wspólnej poziomej plaszczyznie leza na górnej, waskiej powierzchni czolowej 7 ramienia wzdluz¬ nego 5 futryny 1. Na górnej powierzchni czolo¬ wej 7 futryny 1 i na jej wewnetrznej szeroko- bocznej scianie 22, w obrebie stykania sie z trzpie¬ niem 18, nalozona jest nakladka 32 wykonana w ksztalcie litery L z tworzywa o bardzo malym wspólczynniku tarcia. 40 Nakladka 32 posiada na dolnym koncu wystep 33, w którym usytuowane jest wglebienie 34 i w pewnym odstepie od niego drugie wglebienie 36.Nakladka 32 posiada równiez element zabezpie¬ czajacy 35 w ksztalcie litery U. Na spodniej po- 45 wierzchni 19 skrzydla 2, na jego dolnej poziomej listwie 9 jest zamocowana klamka 20 z ryglem 21 wchodzacym do zamka 6. Rygiel 21 jak równiez zamek 6 posiadaja skosne powierzchnie.X Na spodniej powierzchni 19 górnej listwy 10 90 skrzydla 2 jest zamocowany wychylnie na osi 30 uchwyt 29. W obszarze odchylania uchwytu 29 jest zamocowana na futrynie 1 krzywka podtrzy¬ mujaca 31. Powierzchnia 39 jest przy tym tak pochylana ze kat jest wiekszy niz wymaga tego 55 odstep miedzy uchwytem 29 a wspólpracujaca z nim powierzchnia na krzywce 31.Na wewnetrznej szerokiej stronie 22 kazdego z wzdluznych ramion 5 usytuowane jest ramie podpierajace 23 zamocowane wychylnie na osi 27. w W obudowie 24 ramienia usytuowana jest sprezy¬ na 25. Sprezyna 25. wykonana w postaci spirali, oddzialywuje w kierunku skrzydla 2 i dociska ku¬ lak 26, znajdujacy sie na swobodnym koncu ra¬ mienia podpierajacego 23, do spodniej powierz- w chni 19 skrzydla 2. Dla ograniczenia odchylania121 Ó07 11 12 ramienia podpierajacego 23 na futrynie 1 usytuo¬ wany jest ogranicznik 28.W zamknietym i zaryglowanym polozeniu skrzy¬ dla 2 wedlug fig. 1, istnieje naprezenie w prze¬ slonie 14, poniewaz trzpienie 18 przylegaja do po¬ wierzchni czolowej 7 futryny 1 i jednoczesnie skrzydlo 2 jest zaryglowane za pomoca klamki 20.Skrzydlo 2 przylegajace trzpieniem 18 do powierz¬ chni czolowej 7 jest lekko pochylone przy trzpie¬ niu 1S, do tego stopnia, ze górna jego czesc, a szczególnie górna listwa 10 dociskana jest do prze- ^ slony 14. Skrzydlo 2 jest tym samym osadzone w futrynie 1 pod naprezeniem, przy czym napre¬ zenie to osiagane jest przez oidpowiednie umiesz¬ czenie zamka, 6 w futrynie 1. W celu odchylenia skrzydla 2 nalezy go odryglowac za pomoca klam¬ ki 20 i lekko go za jej pomoca uniesc. Odchylenie jest przy tym wspomagane przez ramie podpiera¬ jace 23, którego sprezyna 25 wywiera nacisk przez kulak 26 na spodnia powierzchnie 19 skrzydla 2.Przy otwieraniu ramie podpierajace 23 wyko¬ nuje ruch wokolo swojej osi 27, a kulak 26 sliz¬ ga sie po powierzchni 19 do góry w kierunku trzpienia 18. Przy czym przeslona 14 odchyla sie wokolo swojego sworznia 17 znajdujacego sie od strony futryny, a skrzydlo 2 odchyla sie wokolo sworznia 15 znajdujacego sie na przeslonie 14 po stronie skrzydla.Poniewaz sworzen 15 osadzony jest nizej dolnej listwy 9 w stosunku do powierzchni czolowej 40 przeslony 14, to przeslona 14 podnosi sie bez naj¬ mniejszych zakleszczen z elementu zabezpieczaja- ceigo 13 zamocowanego na skrzydle 2. Jednocze¬ snie trzpien 18 slizga sie w dól po nakladce 32 nalozonej na powierzchnie czolowa 7 futryny 1, przy czym czesc skrzydla 2 znajdujaca sie powy¬ zej trzpienia 18 wykonuje ruch do srodka futry¬ ny 1. Po przesunieciu trzpienia 18 do dolu wcho¬ dzi on w element zabezpieczajacy 35, który go obejmuje od jego strony przeciwleglej do powierz¬ chni czolowej 7, tak ze skrzydlo 2 nie moze teraz sie juz odsunac od powierzchni czolowej 7 fu¬ tryny 1, tym samym powierzchni slizgowej na¬ kladki 32.Oiclchylanie nastepuje cj° punktu, w którym ra¬ mie podpierajace 23 osiagnie polozenie koncowe wyznaczone przez ogranicznik 28. W tej pozycji trzpien 18 znajduje sie w elemencie zabezpiecza¬ jacym'35. Skrzydlo 2 ma obecnie lekko pochylone do dolu, prawie poziome polozenie. Polozenie to pokazane jest na fig. 2, i nazywane jest widoko¬ wym odchyleniem wokolo poziomej srodkowej osi.W polozeniu widokowym odleglosc dolnej listwy 9 od kulaka 26 odpowiada mniej wiecej odleglosci od trzpienia 18 do górnej listwy 19, a odleglosc miedzy kulakiem 26 i trzpieniem 18 jest zasadni¬ czo dwa razy wieksza niz wymienione wyzej od¬ leglosci. W tym polozeniu widokowym ciezar skrzydla 2 w znacznej mierze podparty jest na ramieniu podpierajacym 23 i trzpieniu 18, przy czym te dwa punkty podparcia skrzydla 2 leza w duzej odleglosci od siebie.Zapewnia to szczególnie stabilne zamocowanie skrzydla 2 w polozeniu widokowym odchylonym wokolo poziomej srodkowej osi, tak, ze równiez przy duzym naporze wiatru skrzydlo 2 nie moze sie samo zatrzasnac, a jednoczesnie dzieki okre¬ slonemu umieszczeniu trzpienia 18 skrzydlo 2 ze swoja listwa 10 pozostaje wewnatrz futryny 1.W wyniku zas tego, ze trzpien 18 znajduje sie wzglednie daleko na górze skrzydla 2 istnieje swo¬ bodny dostep w bezpiecznej dosc duzej wysoko¬ sci.Azeby umozliwic swobodny dostep do zewne¬ trznej strony 37 skrzydla 2, celem jego oczyszcze¬ nia od wewnatrz pomieszczenia, nalezy skrzydlo 2 znajdujace sie w polozeniu widokowym (jak na fig. 2) sciagnac do dolu za uchwyt 29. Przy czym skrzydlo 2 podnosi sie od ramienia podbie¬ rajacego 23. Ramie 23 znajduje sie w koncowym, ograniczonym przez ogranicznik 28, polozeniu i nie jest zamocowane kulakiem 26 do skrzydla 2, a jedynie jest dociskane przez sile sprezyny do spo¬ dniej powierzchni 19 wzdluznej listwy 11. Skrzy¬ dlo 2 odchyla sie wokolo sworznia 15 przeslony 14, a trzpien 18 zeslizguje sie z wglebienia 36 i ob¬ szaru elementu zabezpieczajacego 35 po naklad¬ ce 32 do dolu. ..-,¦¦ Przesuniecie trzpienia 18 jeis/t ograniczone przez uksztaltowany na nakladce 32 jednoczesciowy wy¬ step 33, przy którym usytuowane jest drugie wgle¬ bienie 34 dla ustalenia polozenia trzpienia 18. Od¬ leglosc miedzy wystepem 33 a sworzniem 17 prze¬ slony 14 na futrynie 1 jest wieksza niz 0,87 dlu¬ gosci przeslony 14. Dzieki temu jest uzyskany kat mniejszy od 90° miedzy strona zewnetrzna 37 skrzydla 2 a lezaca powyzej skrzydla 2 czescia powierzchni czolowej 7 futryny 1. Przy tym ostrym kacie jest zapewniona równoczesnie stabilna po¬ zycja do czyszczenia, jak to pokazane na fig. 3.W polozeniu tym zewnetrzna strona 37 skrzydla 2 jest latwo dostepna od wewnatrz pomieszczenia.Przez wejscie trzpienia 18 we wglejbieniu 34 zo¬ staje poprawiona dodatkowo stabilnosc polozenia skrzydla 2, tak, ze przy czyszczeniu czesci powierz¬ chni szklanej, usytuowanej na zewnatrz dla po¬ lozenia zamknietego, równiez powyzej sworznia 15 moze byc wywierana znaczna sila na skrzydlo 2, bez istnienia niebezpieczenstwa, ze skrzydlo 2 uwolni sie w sposób niezamierzony z pozycji do czyszczenia.Przy ponownym ustawianiu skrzydla 2 w polo¬ zenie widokowe, trzeba pociagnac za uchwyt 29 w kierunku górnego, poprzecznego ramienia 4 futryny 1, tak ze trzpien 18 wychodzi z wglebie¬ nia 34 i slizga sie do góry. W przypadku gdy skrzydlo 2 znajduje sie w takim polozeniu, ze kat miedzy jego zewnetrzna strona 37 a górna czescia futryny 1 jest wiekszy od 90°, a osoba wykonu¬ jaca manipulacje wypusci przez nieuwage uchwyt 29, to opadajace skrzydlo 2 napotyka naprezone przez sprezyne ramie podpierajace 23.Kinetyczna energia skrzydla 2 spowoduje cze¬ sciowy obrót powrotny ramienia 23 okolo osi 27, przez co zostanie zwiekszona sila sprezyny 25 ra¬ mienia 23. Rosnaca sila sprezyny 25 skompensuje stopniowo energie kinetyczna skrzydla 2, tak, ze zostanie ono miekko przechwycone, bez uszkodze¬ nia swietlika. 10 13 20 25 30 35 40 45 50 55 60121 607 13 14 Azeby skrzydlo 2 ustawic w polozenie, widoko¬ we przy odchylaniu wokolo poziomej górnej osi, nalezy wyjsc; z zaryglowanego polozenia zamknie¬ tego, jak przedstawiono na fig. 1. W pozycji skrzy¬ dla 2 zaryglowanej za pomoca klamki 20 nalezy obrócic uchwyt 29 wokolo jego .osi 30 w kierunku górnego ramienia poprzecznego 4 futryny 1 tak aby wszedl on w krzywke 31.Po odrygiowaniu za pomoca klamki 20, zluzni sie spowodowane przez trzpien 18 naprezenie prze¬ slony 14 i wskutek tego, jak równiez wskutek dzia¬ lania sily sprezyny ramienia podpierajacego 23 na skrzydlo 2 ponizej trzpienia 18 nastepuje nie¬ znaczny ruch górnej czesci skrzydla 2, polozonej powyzej trapienia 18 do dolu, do wewnatrz futry- /ny 1.Dzieki temu zostaje docisniety uchwyt 29 do krzywki 31, która posiada specjalne dla niego lek¬ kie podciecie. To podparcie uchwytu 29, zamoco¬ wanego na górnej listwie 10 skrzydla 2, na futry¬ nie 1 powoduje unieruchomienie skrzydla 2 w sto¬ sunku do przeslony 14.Obecnie przy podnoszeniu skrzydla 2 za po¬ moca klamki 20, przy wspóldzialaniu naprezonego przez sprezyne ramienia podpierajacego 23, od¬ chyla sie ono wokól sworznia 17 ^pifeslony 14.Sworzen 17 staje sie teraz osia odchylania skrzy¬ dla 2 w wyniku sprzezenia uchwytu 29 z futryna 1. Lezacy powyzej elementu zabezpieczajacego 35, od strony skrzydla trzpien 18 unosi sie bez prze¬ szkód, obok elementu zabezpieczajacego 35, z czo¬ lowej powierzchni 7 futryny 1. Polozenie widoko¬ we uzyskuje sie w momencie zatrzymania sie ra¬ mienia podpierajacego 23 przy ograniczniku 28 znajdujacym sie na boku futryny 1, jak to przed¬ stawiono na fig. 4.Poniewaz podczas calego otwierania oraz w po¬ lozeniu widokowym uchwyt 29 jest dociskany do krzywiki 31, nie jest mozliwe jego nieuwazne zwol¬ nienie.Uchwyt 29 spelnia kilka funkcji, gdyz sluzy do sprzezenia lub rozprzegania skrzydla 2 z futry¬ na 1, unieruchamia skrzydlo 2 w stosunku do przeslony 14 przez co tworzy sie os odchylania oraz jest elementem sluzacym dla ustawienia lub zwolnienia pozycji do czyszczenia, wychodzac za¬ wsze z polozenia widokowego odchylonego woko¬ lo poziomej srodkowej osi obrotu.Polaczenie lub rozlaczenie z futryna 1 jest pnzy tym mozliwe jedynie w zaryglowanym polozeniu zamknietym, tak, ze za pomoca uchwytu 29 doko¬ nuje sie wyboru, czy swietlik ma byc odchylony w polozenie widokowe wokolo poziomej srodko¬ wej, czy górnej osi. Wystep 33 jest na fig. 4 uksztaltowany inaczej niz na fig. 1 do 3. Posiada on .podciety jezyk 38. Podciecie to dopasowane jest do srednicy trzpienia 18, tak, ze w polozeniu prze¬ znaczonym do czyszczenia skrzydla 2, trzpien 18 jest trzymany przez wystep 33, a tym samym zbedne jest wglebienie 34.Swietlik wedlug wynalazku posiada prosta kon¬ strukcje, wysoki komfort obslugi i laczy zalety skrzydla klapowego o poziomej górnej osi obrotu oraz skrzydla o poziomej srodkowej osi obrotu, 10 15 25 30 35 40 50 55 65 przy czym równoczesnie dodatkowo wyeliminowa¬ ne sa istotne wady tego drugiego rozwiazania skrzydla.Zastrzezenia patentowe 1. Swietlik dachowy zawierajacy skrzydlo wy- chylne w futrynie, wokól poziomej osi, trzpienie, które ulozyskowane sa przesuwnie na powierz¬ chni futryny, przeslone nakrywajaca czesciowo skrzydlo i futryne, która to przeslona polaczona jest z futryna wychylnie moca sworzni, a na drugim koncu ze skrzydlem, przy czym trzpienie znajduja sie miedzy tymi sworzniami, co najmniej jedno ramie przesuwane za pomoca sprezyny w kierunku skrzydla, zamo¬ cowane wychylnie w futrynie i przesuwnie na skrzydle w poblizu jego dolnej poziomej listwy, dzwignie, która na dolnej, poziomej powierzchni skrzydla, w polozeniu zamknietym zachodzi na wkladke elementu zamykajacego futryne, znamien¬ ny tym, ze trzpienie (18) sa usytuowane na górnej powierzchni czolowej (7) futryny (1), zas przy przemieszczeniu skrzydla (2) z polozenia zamknie¬ cia do polozenia wychyinego lub do polozenia czy¬ szczenia sa przesuwane w dól po powierzchni czo¬ lowej (7), tak, ze górna pozioma listwa (10) skrzy¬ dla (2) jest polaczona z futryna (1) dla utworze¬ nia osi odchylania za pomoca zamocowanego na skrzydle (2) wychyinego uchwytu (29), zas przy¬ slona (14) jest zamocowana przegubowo na skrzy¬ dle (2) przy czym zderzak (28) zamocowany na futrynie (1) ogranicza kat miedzy dolna powierz¬ chnia (19) skrzydla (2) i ramieniem podpieraja¬ cym (23) w polozeniu wychylenia skrzydla (2), który jest mniejszy niz 90°. 2. Swietlik wedlug zaistrz. 1, znamienny tym, ze w polozeniu wychylenia skrzydla (2), odleglosc swobodnego konca ramienia podpierajacego (23) od dolnej poziomej lis;twy (9) jest równa odleglo¬ sci trzpienia (18) od górnej poziomej listwy (10) skrzydla (2) zas ta ostatnia odleglosc jest prawie równa wysokosci futryny |l). 3. Swietlik wedlug zastrz. 1 albo 2, znamienny tym, ze zawiera wystep (33) dla ograniczenia dro¬ gi przesuwu trzpieni (18). 4. Swietlik wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze futryna (1) w obszarze drogi przesuwu trzpie¬ ni (18) posiada nakladke (32) z materialu o nis¬ kim wspólczynniku tarcia. 5. Swietlik wedlug zastrz. 3, znamienny tym, ze wystep (33) usytuowany jest na nakladce (32). 6. Swietlik wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze nakladka (32) ma dwa wglebienia (34, 36), przy czym wglebienie (34) jest ograniczone wystepem (33). 7. Swietlik wedlug zastrz. 6, znamienny tym, ze wystep (33) posiada od tylu podciety jezyk (38). 8. Swietlik wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w obszarze drogi przesuwu trzpieni (18) po fu¬ trynie (1) umieszczony jest element zabezpieczaja¬ cy (35) w ksztalcie litery U.121 607 15 9. Swieitlik wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w obszarze wychylenia uchwytu (29) na fu¬ trynie (1) usytuowana jest krzywka podtrzymuja¬ ca (31). 10. Swietlik wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w polozeniu zamkniecia, skrzydlo (2) jest lek¬ ko wygiete w stosunku do plaszczyzny futryny 16 (1), natomiast górny obszar skrzydla (2) jest do¬ cisniety do przyslony (14). 11. Swietlik wedlug zastrz. 10, znamienny tym, ze skosna powierzchnia (39) dociagajaca rygiel (21) klamki (20) jest wieksza od odleglosci uchwytu (29) od krzywki podtrzymujacej (31) w zaryglo¬ wanym zamknietym polozeniu skrzydla (2).121 607 J2 f13 Fig. 2 i^ 37N 15 35 31 20 21 40 19 26 23 33 36 v32 28 -34 ,25 ^29 rU~\ t°i^ -27 -22 39'121 607 Drukarnia Narodowa, Zaklad Nr 6, 330/83 Cena 100 zl PL